ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, του Ιάσονα Χρυσοστομίδη

Η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, στην Κωνσταντινούπολη

Ο ναός της Αγίας Σοφίας της Τραπεζούντας

Η Αγία Ειρήνη στην Κωνσταντινούπολη

Ο όρος Βυζαντινή αρχιτεκτονική προτοεμφανίζεται με την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τον 5ο αιώνα μ.Χ και περιγράφει τον αρχιτεκτονικό ρυθμό που επικρατούσε σε όλο το Βυζάντιο εείνη την εποχή.

Η Βυζαντινή αρχιτεκτονική αποτελεί κομμάτι της Βυζαντινής τέχνης και τα έργα της απλώνονται χρονικά σε όλη την ζωή της αυτοκρατορίας. Τα ευρήματα ξεκινούν από τον τέταρτο αιώνα μ.Χ και σταματάνε απότομα με την πτώση της Κωνσταντινούπολης, το 1453. Για να γίνει η μελέτη αυτών των ευρημάτων ευκολότερη χωρίζουμε τα ευρήματα σε τρεις βασικές χρονικές περιόδους: Την αρχική περίοδο, την ενδιάμεση και την τελική.

ΑΡΧΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Ένα από τα χαρακτηριστικά που καθιέρωσε η πρώτη περίοδο ήταν η χρήση τούβλου στις οικοδομές των εκκλησιών. Παράδειγμα είναι η μονή του Οσίου Λουκά:

ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Η ενδιάμεση περίοδος ή αλλιώς «Δεύτερη Χρυσή Εποχή» χαρακτηρίζεται από το είδος των ναών που επικρατούν οι οποίοι έχουν την κάτοψη οτυ ελληνικού ναού με θολωτή στέγη. Τέτοιους ναούς συναντάμε ακόμα και σήμερα. Αυτή η περίοδος βέβαια συμπίπτει με την εποχή της εικονομαχίας το οπίο σημαίνει ότι πολλά κτήρια καταστράφηκαν παρόλα αυτά ένα που διασώζεται είναι η βασιλική της Αγίας Σοφίας στη Θεσσαλονίκη.

ΤΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Η τελευταία περίοδος, γνωστή και ως «Τρίτη Χρυσή Εποχή», κυριαρχεί ανάμεσα στον 13ο και 14ο αιώνα και κινείται παράλληλα με την δυναστεία των Κομνηνών και των Παλαιολόγων. Σε αυτήν την εποχή χαρακτηριστικές είναι οι εκκλησίες με βολβοειδείς τρούλους πάνω από κυκλικά ή πολυγωνικά τύμπανα. Από αυτήν την αρχιτεκτονική περίοδο συναντάμε ερήματα σε διάφορες χώρες του κόσμου, από την Καππαδοκία και την Σερβία, μέχρι την Βενετία και την Κωνσταντινούπολη. Ξεκινάμε από τον ναό Σουρμπ Καχ, στην Αρμενία:

Συνεχίζουμε με τον ναό των αγίων Παύλου και Ιωάννη, στη Βενετία:

Ακολουθεί ο ναός του Αγίου Βιταλίου, στη Ραβέννα:

Επίσης, η Βασιλική του Αγίου Μάρκου, στη Βενετία:

Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας, στο Νοβγκορόντ της Ρωσίας:

Τέλος, ο Ναυτικός Ναός του Αγίου Νικολάου, στην Κροστάνδη:

Η Βυζαντινή αρχιτεκτονική καθ’όλη την διάρκειά της διατήρησε πολλά στοιχεία από την ρωμαϊκή και παλαιοχριστιανική κατασκευή: από τα υλικά που χρησιμοποιούσε μέχρι καθαρά τεχνικά ζητήματα, πχ τις κολώνες υποστήριξης,τα ημικυκλικά τόξα. Παρόλα αυτά έφερε και πολλά νέα στοιχεία όπως η διαφορετική αντίληψη του χώρου και της κατασκευής και η διαφορετική προσέγγιση του κτηρίου. Το σημαντικότερο αυτών όμως είναι η συστηματική χρήση θολωτού τρούλου,το οποίο πλέον αποτελεί χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής εποχής.

Πηγές: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%AE_%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE