ΟΙ ΑΓΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (Θουκυδίδoυ, "Ιστορίη", Βιβλίο 3ο, κεφάλαιο 81)

Oἱ μὲν οὖν Πελοποννήσιοι τῆς νυκτὸς εὐθὺς κατὰ τάχος ἐκομίζοντο ἐπ᾽ οἴκου παρὰ τὴν γῆν· καὶ ὑπερενεγκόντες τὸν Λευκαδίων ἰσθμὸν τὰς ναῦς, ὅπως μὴ περιπλέοντες ὀφθῶσιν ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων, ἀποκομίζονται.

Οι Πελοποννήσιοι έφυγαν γρήγορα, νύχτα, αρμενίζοντας κοντά στην ακτή, και γύρισαν στις βάσεις τους. Και, αφού έσυραν τα καράβια τους πάνω απ᾽ τον ισθμό της Λευκάδας για να μην τους δουν οι Αθηναίοι ενώ έκαναν τον γύρο του νησιού, βρίσκονται στον δρόμο της φυγής.

Κερκυραῖοι δὲ αἰσθόμενοι τάς τε Ἀττικὰς ναῦς προσπλεούσας τάς τε τῶν πολεμίων οἰχομένας, λαβόντες τούς τε Μεσσηνίους ἐς τὴν πόλιν ἤγαγον πρότερον ἔξω ὄντας

Όταν οι Κερκυραίοι πληροφορήθηκαν ότι πλησιάζουν τα αθηναϊκά καράβια και ότι τα εχθρικά καράβια είχαν φύγει, τους Μεσσηνίους που έως τότε είχαν μείνει έξω από τα τείχη τους (τους 500 του Νικόστρατου) τους έμπασαν κρυφά μέσα στην πολιτεία

καὶ τὰς ναῦς περιπλεῦσαι κελεύσαντες ἃς ἐπλήρωσαν ἐς τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα, ἐν ὅσῳ περιεκομίζοντο, τῶν ἐχθρῶν εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον

Με λακωνική ακρίβεια ο Θουκυδίδης περιγράφει τη σκληρή και ανέντιμη συμπεριφορά των δημοκρατικών, οι οποίοι εξόντωσαν ακόμα κι εκείνους τους ολιγαρχικούς, που πείστηκαν να αγωνιστούν μαζί τους για τη σωτηρία της πατρίδας, ενάντια στους ομοϊδεάτες τους.

Και αφού έδωσαν διαταγή στον στόλο που είχαν ετοιμάσει να πάει στο Υλλαϊκό λιμάνι, κι ενώ τα καράβια περιφέρονταν πλέοντας προς τα εκεί, κάθε φορά που κάποιον συλλάμβαναν από τους αντιπάλους τους (δηλ. από τους ολιγαρχικούς που είχαν μείνει κρυφά στην πόλη) τον σκότωναν αμέσως

καὶ ἐκ τῶν νεῶν ὅσους ἔπεισαν ἐσβῆναι ἐκβιβάζοντες ἀπεχρῶντo

Και από τα καράβια, όσους είχαν πείσει να μπουν εκεί, αφού τους έβγαζαν (με τη βία), τους σκότωναν.

ἐς τὸ ῞Ηραιόν τε ἐλθόντες τῶν ἱκετῶν ὡς πεντήκοντα ἄνδρας δίκην ὑποσχεῖν ἔπεισαν καὶ κατέγνωσαν πάντων θάνατον

Και, αφού πήγαν και στον ναό της Ήρας, έπεισαν πενήντα περίπου ολιγαρχικούς να βγουν για να δικαστούν κανονικά και τους καταδίκασαν όλους σε θάνατο. Με άλλα λόγια, ο Θουκυδίδης παρουσιάζει εδώ μια παρωδία δίκης με προαποφασισμένο το καταδικαστικό για όλους αποτέλεσμα. Οι δημοκρατικοί εξαπατούν για δεύτερη φορά τους αντιπάλους τους, φανερώνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο βαθύ πολιτικό αμοραλισμό και αναλγησία.

Oἱ δὲ πολλοὶ τῶν ἱκετῶν, ὅσοι οὐκ ἐπείσθησαν, ὡς ἑώρων τὰ γιγνόμενα, διέφθειρον αὐτοῦ ἐν τῷ ἱερῷ ἀλλήλους, καὶ ἐκ τῶν δένδρων τινὲς ἀπήγχοντο, οἱ δ᾽ ὡς ἕκαστοι ἐδύναντο ἀνηλοῦντο

Οι περισσότεροι, όμως, από τους ικέτες, όσοι δεν πείσθηκαν βλέποντας τα όσα γίνονταν, άρχισαν να σκοτώνουν ο ένας τον άλλον εκεί, επί τόπου, μέσα στον ιερό περίβολο, και μερικοί κρεμάστηκαν από τα δέντρα (που φύτρωναν κοντά στο νερό) ενώ άλλοι έδινε ο καθένας τέλος στη ζωή του με όποιον τρόπο μπορούσε

Ἡμέρας τε ἑπτά, ἃς ἀφικόμενος ὁ Εὐρυμέδων ταῖς ἑξήκοντα ναυσὶ παρέμεινε, Κερκυραῖοι σφῶν αὐτῶν τοὺς ἐχθροὺς δοκοῦντας εἶναι ἐφόνευον, τὴν μὲν αἰτίαν ἐπιφέροντες τοῖς τὸν δῆμον καταλύουσιν

Για επτά ολόκληρες μέρες, όσες έμεινε ο Ευρυμέδων με τα εξήντα καράβια του, οι Κερκυραίοι σκότωναν όσους συμπολίτες τους θεωρούσαν εχθρούς, κατηγορώντας τους ότι επιχείρησαν να καταλύσουν τη δημοκρατία. Ο Θουκυδίδης φαίνεται εδώ ότι μέμφεται τον Ευρυμέδοντα και τον θεωρεί υπεύθυνο για την αλληλοσφαγή στην Κέρκυρα. Ο Ευρυμέδοντας με τα 60 πλοία του θα μπορούσε να πετύχει ό,τι πέτυχε ο Νικόστρατος με 12 πλοία, αλλά αυτός από αδιαφορία ή ανικανότητα δεν αναμείχθηκε.

ἀπέθανον δέ τινες καὶ ἰδίας ἔχθρας ἕνεκα, καὶ ἄλλοι χρημάτων σφίσιν ὀφειλομένων ὑπὸ τῶν λαβόντων

κάποιοι μάλιστα σκοτώθηκαν από προσωπικά μίση και άλλοι, που είχαν δανείσει χρήματα, σκοτώθηκαν από τους οφειλέτες τους. Οι δημοκρατικοί ισχυρίζονται ότι φονεύουν τους ολιγαρχικούς που αποπειράθηκαν να καταλύσουν τη δημοκρατία. Πίσω από το πρόσχημα αυτό κρύβονται τα πραγματικά κίνητρα της σφαγής, δηλ. η προσωπική έχθρα και τα χρέη.

πᾶσά τε ἰδέα κατέστη θανάτου, καὶ οἷον φιλεῖ ἐν τῷ τοιούτῳ γίγνεσθαι, οὐδὲν ὅτι οὐ ξυνέβη καὶ ἔτι περαιτέρω

Κάθε μορφή δολοφονίας διαπράχθηκε εκεί και τίποτε δεν έμεινε που να μην συμβεί απ'όσα φρικιαστικά γίνονται συνήθως σ' αυτούς τους εμφυλίους, κι ακόμα περισσότερα

Καὶ γὰρ πατὴρ παῖδα ἀπέκτεινε καὶ ἀπὸ τῶν ἱερῶν ἀπεσπῶντο καὶ πρὸς αὐτοῖς ἐκτείνοντο, οἱ δέ τινες καὶ περιοικοδομηθέντες ἐν τοῦ Διονύσου τῷ ἱερῷ ἀπέθανον

Γιατί πατέρας σκότωνε παιδί και τους ικέτες από τους ναούς τους τραβούσαν βίαια κι εκεί, επί τόπου, τους έσφαζαν, και υπήρξαν κάποιοι που χτίστηκαν ζωντανοί μέσα στο ιερό του Διονύσου και αφέθηκαν να πεθάνουν εκεί

Σε συνθήκες εμφύλιας διαμάχης διασαλεύεται η φυσική τάξη των πραγμάτων, καθώς ακόμη και η πατρική αγάπη και στοργή προς τα παιδιά αντικαθίσταται από πράξεις ωμότητας. Κάθε έννοια ηθικής, δικαιοσύνης, γραπτού ή άγραφου νόμου αλλά και ανθρωπιάς καταλύεται.