ΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΛΙΜΟΥ ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ: ένα ταξίδι ισάξιο με εκατό ώρες διδασκαλίας στην τάξη

Την Παρασκευή 31 Μαρτίου ολοκληρώθηκε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Μουσικού Σχολείου Αλίμου στη Βενετία και τις γύρω πόλεις της αναγεννησιακής Ιταλίας, απαρτιώνοντας τη στοχοθεσία της διδασκαλίας που προηγήθηκε.

Στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα "Βενετία: η μάχη με το νερό" μελετήσαμε πτυχές, παραμέτρους, διαφορετικές ιστορικές στιγμές, θριάμβους και αποτυχίες αυτής της μόνιμης πάλης αιώνων που διεξήγαγε η Βενετία ενάντια στο υγρό στοιχείο ή/και με την αρωγή του υγρού στοιχείου: στα ανοιχτά της θάλασσας ως θαλασσοκράτειρα, στον ευρύτερο χώρο επιρροής της ως εμπορικής ναυτιλιακής δύναμης, στον περιορισμένο χώρο της λιμνοθάλασσας ενάντια στις πλημμύρες. Θελήσαμε να δείξουμε στα παιδιά πώς το νερό μπορεί να οικοδομήσει ένα πολιτισμό, αλλ' εξίσου εύκολα να τον εξαφανίσει. Οι παραπάνω εικόνες μιας χειμερινής πλημμυρισμένης Βενετίας το αποδεικνύουν:

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα κινήθηκε σε τέσσερεις άξονες: τον άξονα των Φυσικών Επιστημών (αποξήρανση ελών, φράγματα φυσικά και τεχνητά, επιστήμη που αντιπαλαίει την εισβολή της θάλασσας, γύρω από τον οποίον στράφηκαν κάποιες εργασίες των παιδιών που αξιολόγησε η καθηγήτρια φυσικών επιστημών Τ. Κωτίδου). Τον άξονα των θεατρικών σπουδών (στοιχεία για το σαιξπηρικό και για το εν γένει ελισαβετιανό θέατρο, που δίδαξαν οι φιλόλογοι Γ. Μάρδας και Κ. Παπανίκου). Τον άξονα των δημιουργικών εργασιών, της δημιουργικής έκφρασης και της σύνθεσης μιας εκπαιδευτικής ταινίας(Άκης Φιλιός), τον άξονα διαμόρφωσης ενός power point παρουσίασης εργασίας και ενός word με σωστή παράθεση βιβλιογραφίας (Μιχάλης Χουρδάκης). Τέλος, ο φιλόλογος Ν. Ξένιος δίδαξε, σε δώδεκα δίωρα προβολών κάθε Παρασκευή μετά το σχόλασμα: στοιχεία για την άνοδο της αστικής τάξης. σύνδεση με το Βυζάντιο και τη δυτική Ευρώπη, στοιχεία πολιτειακής ιστορίας της Ενετικής Δημοκρατίας, στοιχεία για τον θεσμό του δούκα επί Βυζαντίου και του Δόγη, για το πολιτικοκοινωνικό status της πόλης στη μεσαιωνική Ευρώπη, για τον ρόλο της Βενετίας ως αποικιοκρατικού μηχανισμού, για την ενετική κυριαρχία στα ελληνικά νησιά κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, για τη μεταλαμπάδευση της Αναγέννησης από έλληνες λογίους, για την ελληνική παροικία της Βενετίας, για την Ενετική Σχολή Ζωγραφικής και για κάποιους σημαντικούς πίνακες που επρόκειτο να δουν οι μαθητές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών.

Το μεγαλύτερο μέρος των καινούργιων γνώσεών μας το οφείλουμε στον ξεναγό μας, τον κύριο Άγγελο Σπανόπουλο. Μια πρώτη επισήμανση είναι πως το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ήταν υπερβολικά "σφιχτό" και φορτωμένο με πληροφορίες και ιστορικές γνώσεις. Τα παιδιά επιφορτίστηκαν με συνεχείς παρουσιάσεις των εργασιών τους και δεν τους έμεινε ελεύθερος χρόνος για ψυχαγωγία.Επίσης δεν τους δόθηκε ελεύθερος χρόνος για καφέ, άσκοπη περιπλάνηση στις πέντε πόλεις που επισκεφθήκαμε, ή για να πάρουν κάποιο δωράκι στους δικούς τους, ευτυχώς όμως υπήρξαν τα μουσεία με τις πτέρυγες τις τουριστικές και έτσι αγόρασαν όλα αναμνηστικά από εκεί. Το ίδιο συνέβη και στην όπερα της Βενετίας, καθώς και στους ναούς του Αγίου Βιταλίου και του Αγίου Απολλινάριου. Η μόνη ευκαιρία τους για εκτόνωση από ένα υπερβολικά βεβαρυμμένο εκπαιδευτικό "πακέτο" ήταν το καράβι της επιστροφής, όπου ευτυχώς χόρεψαν και τραγούδησαν. Αυτό το σχόλιο το κάνω για να αντικρούσω την πεπλανημένη εντύπωση που τελευταίως επικρατεί σχετικά με τα εκπαιδευτικά προγράμματα, στα πλαίσια μιας αμφισβήτησης που διατυπώνεται σχετικά με τον παιδαγωγικό τους ρόλο και με τη βαρύτητά που έχουν για την κοινωνική, καλλιτεχνική, ιστορική καλλιέργεια των νέων μας.

Οι υπεύθυνοι καθηγητές, πεπεισμένοι για τη σημασία του εγχειρήματος, χαιρόμαστε που συμβάλαμε στην εμπειρία αυτήν των παιδιών και που διδαχθήκαμε κι εμείς από αυτήν. Η συνεργασία, η εναλλαγή ερεθισμάτων και παραστάσεων από ξένους τόπους, ξένες γλώσσες, επιτεύγματα περασμένων εποχών, η ξενάγηση στα μνημεία των σημαντικών πολιτιστικών κέντρων της ανθρωπότητας, ο συσχετισμός τους με τη ζωή στον τόπο μας και η επαφή με το πρωτότυπο έργο τέχνης είναι αναντικατάστατα όργανα διαπαιδαγώγησης, σε μιαν εποχή όπου το σχολείο οφείλει να σπάσει τον ακαδημαϊκό, στείρο και απομνημονευτικό χαρακτήρα της διδασκαλίας και να ανοιχτεί σε νέες εμπειρίες, επιχειρώντας επιτέλους το δημιουργικό ταξίδι έξω από τα "τείχη" του: αυτή είναι η άποψή μας. Στη διάρκεια αυτού του επταήμερου προγράμματος οι μαθητές μας πλούτισαν με μιαν εμπειρία ζωής που αφενός είναι αναντικατάστατη (εφόσον συνδυάστηκε με τη σύναψη σοβαρών σχέσεων με τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους) κι αφετέρου είναι ισότιμη με έναν ολόκληρο χρόνο ακαδημαϊκής (από καθέδρας) διδασκαλίας. Καλούμε όποιον διαφωνεί, είτε είναι παράγοντας του Υπουργείου Παιδείας, είτε εκπροσωπεί τη Διεύθυνση Β'βάθμιας εκπαίδευσης, είτε είναι συνάδελφος που αξιολογεί ως σημαντικότερη τη διεκπεραίωση της διδακτέας ύλης, να συζητήσει ανοικτά μαζί μας τις ενστάσεις του. Πριν το κάνει, τον παρακαλούμε (αυτόν τον φανταστικό συζητητή μας) να επιστρατεύσει όσο περισσότερα επιχειρήματα μπορεί να βρει από τα ελάχιστα κιτάπια επιχειρημάτων που έχουν απομείνει στο οπλοστάσιο του παλιού τύπου σχολείου.

Ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή του εγχειρήματος: το δρομολόγιο της 25ης προς 26η Μαρτίου για Ιταλία έγινε με το πλοίο F/B CRUISE OLYMPIA με αναχώρηση από Πάτρα στις 18:00 και με άφιξη στην Ανκόνα στις 14:30 ώρα Ιταλίας αύριο. Με την άφιξή μας στην Πάντοβα είχαμε ραντεβού για δείπνο σε συγκεκριμένο εστιατόριο, από το οποίο αποκομίσαμε τις καλύτερες εντυπώσεις. Το πρόγραμμα περιλάμβανε ξενάγηση στην Πάντοβα, διαμονή σε ξενοδοχείο τεσσάρων αστέρων για τέσσερα συναπτά βράδυα στην περιοχή Galzignano, έξω από την πόλη, από το οποίο επίσης αποκομίσαμε τις καλύτερες εντυπώσεις.

Τη Δευτέρα 27/3 επισκεφθήκαμε τη Βερόνα και το Σιρμιόνε.

Την Τρίτη 28/3 επισκεφθήκαμε τη Βενετία, σε μιαν αναλυτική (και εξαντλητική) ξενάγηση εννέα συνεχών ωρών. Οι εντυπώσεις μας από την όπερα LA FENICE και την Γκαλερί της Ακαδημίας Τεχνών της Βενετίας είναι υπέροχες. Αναλυτικά στις εργασίες σας θα θυμηθούμε ένα προς ένα τα έργα τέχνης που είδαμε,μετά από τόση προετοιμασία. Αλλά το έκτακτο γεγονός ήταν η επίσκεψη του μουσείου μουσικών οργάνων.

Την Τετάρτη 29/3 επισκεφθήκαμε τον ναό του Αγίου Βιταλίου και το Μαυσωλείο της Γκάλα Πλασίντια στη Ραβένα, ενώ η ξενάγηση συνεχίστηκε με τον τάφο του Δάντη και τον ναό του Αγίου Απολλινάριου. Η βραδυά έκλεισε με ένα υπέροχο ηλιοβασίλεμα στη Φερράρα και με επιστροφή στην Πάντοβα, όπου δειπνήσαμε.

Την Πέμπτη 30/2 πήραμε πρωινό στο ξενοδοχείο στην Πάντοβα και αναχωρήσαμε το μεσημέρι από Ανκόνα για Πάτρα.

Το μεσημέρι της Παρασκευής 31/2 φτάσαμε στο λιμάνι της Πάτρας και ήμασταν στο Μουσικό Σχολείο Αλίμου στις έξι το απόγευμα.

Οι καθηγητές του προγράμματος Αναστασία Κωτίδου Νίκος Ξένιος Κατερίνα Παπανίκου Άκης Φιλιός Γιώργος Μάρδας

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Fr. Lane, Βενετία η θαλασσοκράτειρα, Αθήνα 2007, εκδ. Αλεξάνδρεια. P. Lock, Οι Φράγκοι στο Αιγαίο, 1204-1500, Αθήνα 1998, εκδ. Ενάλιος. D. Nicol, Βυζάντιο και Βενετία. Μελέτη των διπλωματικών και πολιτιστικών σχέσεων, Αθήνα 2004, εκδ. Παπαδήμα. Έλλη Γιωτοπούλου –Σισιλιάνου, Πρεσβείες της βενετο­κρατούμενης Κέρκυρας (16ος - 18ος αι.). Πηγή για σχεδίασμα ανασύνθεσης της εποχής, Αθήνα 2002. Χρύσα Μαλτέζου (επιμέλεια), Όψεις της ιστορίας του ενετοκρατούμενου Ελληνισμού, Αρχειακά τεκμήρια, Αθήνα 1993, εκδ. Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού. Χρύσα Μαλτέζου, Άννα Παλαιολογίνα Νοταρά, μια τραγική μορφή ανάμεσα στον βυζαντινό και τον νέο ελληνικό κόσμο, Βενετία 2004, εκδ. Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας. Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Ο θεσμός των αστικών κοινοτήτων στον ελληνικό χώρο κατά την περίοδο της βενετοκρατίας (13ος-18ος αι.). Μια συνθετική προσέγγιση, Βενετία 2004, εκδ. Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας. Γ. Πλουμίδης, Η Ενετοκρατία στην ελληνική Μεσόγειο, Ιωάννινα 2006, εκδ. Πανεπιστημιακού Τυπογραφείου. Τζόναθαν Φίλλιπς, Η τέταρτη Σταυροφορία και η λεηλασία της Κωνσταντινούπολης, Αθήνα 2005, εκδ. Ωκεανίδα.