Η ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

Η Αφροδίτη της Μήλου, Μουσείο Λούβρου, Παρίσι.

Ελληνιστική τέχνη είναι η τέχνη της ελληνιστικής περιόδου, δηλαδή της περιόδου από το 323 π.Χ. μέχρι τα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ. Αναπτύχθηκε στα ελληνιστικά κράτη, δηλαδή στις πόλεις-κράτη των ελληνιστικών χρόνων και στα βασίλεια που δημιουργήθηκαν μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν διαλύθηκε η αυτοκρατορία του.

Η Νίκη της Σαμοθράκης, Μουσείο Λούβρου, Παρίσι.

Ο βωμός της Περγάμου, Μουσείο Περγάμου, Βερολίνο.

Ο Άδης απάγει την Περσεφόνη, από τον μικρό βασιλικό τάφο της Βεργίνας.

Κατοικία υψηλόβαθμου αξιωματικού, εταίρου πιθανόν του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Το γραπτό αέτωμα διαδέχονται βαθυκύανα τρίγλυφα και λευκές μετόπες, αλλά η έκπληξη παραμόνευε χαμηλότερα, σε μία στενή ζωφόρο επάνω από το θυραίο άνοιγμα (ύψους μόλις 0,35 μ.), όπου ξετυλίγεται μια σκηνή συμποσίου.

Ολόκληρη η σκηνή του συμποσίου. Στο κέντρο της παράστασης απεικονίζονται έξι στεφανωμένοι συμποσιαστές, αναγερμένοι σε τρεις ξύλινες κλίνες με καλύμματα άλικα, βιολετιά και γαλάζια. Οι μορφές, δουλεμένες από γρήγορο αλλά επιδέξιο χέρι, διαγράφονται σχεδόν ανάγλυφες, καθώς το σκουρόχρωμο φόντο αναδεικνύει την χρωματική πανδαισία. Νωχελικά ακουμπώντας σε πολύχρωμα προσκεφάλια, οι άνδρες δείχνουν παραδομένοι στη μελωδία της κιθάρας, που πάλλεται στα χέρια της επιβλητικής κιθαρίστριας. Όρθια παίζει η νεαρή αυλητρίδα, βασικός συντελεστής της ψυχαγωγίας σε κάθε πετυχημένο συμπόσιο. Μπροστά στις κλίνες προβάλλονται τρία χαμηλά τραπέζια φορτωμένα με κάθε λογής καρπούς και ιδιόμορφα γλυκίσματα, πλασμένα με μέλι κι αλεύρι, επιδόρπια απαραίτητα για την οινοποσία. Την παράσταση ολοκληρώνει ο γυμνός λυγερόκορμος έφηβος, ο “παις” - οινοχόος, έτοιμος να σπεύσει στο κάλεσμα των ανδρών και να ξεχειλίσει με κρασί τα ποτήρια. Αριστερά του οινοχόου και μπροστά από ένα πυκνόφυλλο δένδρο κυριαρχεί ένα βαρύ έπιπλο με τρία ράφια, όπου ακουμπούν επίχρυσες φιάλες και άλλα αγγεία. Πρόκειται για την πρώτη απεικόνιση του "κυλικείου", ενός επίπλου που γνωρίζουμε ότι ήταν σε χρήση στην Αττική ήδη από τα χρόνια του Αλκιβιάδη και του Αριστοφάνη.

Συγκλονιστική υπήρξε στη συνέχεια και η αποκάλυψη των δύο νεανικών μορφών με τις μακριές σάρισες, που τυλιγμένοι στις χλαμύδες και τη θλίψη τους, στέκουν σιωπηλοί δίπλα στην είσοδο του τάφου, αιώνιοι φρουροί του εξέχοντος νεκρού.Επάνω από τα κεφάλια τους απεικονίζονται δύο μεγάλες ασπίδες με λαμπερά χρώματα και εντυπωσιακά “επισήματα”. Στο ιώδες βάθος της αριστερής προβάλλεται ένα εντυπωσιακό σε μέγεθος και εκφραστική απόδοση γοργόνειο (κεφάλι Μέδουσας), του λεγόμενου «ωραίου τύπου», ενώ στο λαμπερό κόκκινο φόντο της δεξιάς, διαγράφεται σχεδόν ανάγλυφα ο φτερωτός κεραυνός του Δία, του θεού με την έντονη παρουσία στη θρησκευτική συνείδηση των Μακεδόνων». Τα κατάλοιπα, επίσης, μία ελεφαντοστέινης κλίνης και ενός επίχρυσου στεφανιού, ένα αλάβαστρο με την επιγραφή «κρόκος», καθώς και ένα χρυσό νόμισμα Φιλίππου Β’, επιβεβαιώνουν τη χρονολόγηση της ταφής, ύστερα από την τελετουργική καύση του νεκρού, μέσα στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.

Χρυσό κόσμημα κόμμωσης, το κεντρικό μετάλλιο του οποίου κοσμείται με την προτομή της θεάς Αθηνάς. Από τον θησαυρό Θεσσαλίας/Καρπενησίου. Τέλη 3ου-αρχές 2ου αι. π.Χ. Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη. Φωτ.: Μουσείο Μπενάκη

Χρυσό βαρύτιμο διάδημα με κεντρικό τμήμα διαμορφωμένο σε ηράκλειο κόμβο. Από τον θησαυρό Θεσσαλίας/Καρπενησίου. Τέλη 3ου-αρχές 2ου αι. π.Χ. Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη.

Χρυσό βαρύτιμο διάδημα με κεντρικό τμήμα διαμορφωμένο σε ηράκλειο κόμβο. Από τον θησαυρό Θεσσαλίας/Καρπενησίου. Τέλη 3ου-αρχές 2ου αι. π.Χ. Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη. Φωτ.: Μουσείο Μπενάκη

Χρυσά σκουλαρίκια με κρεμαστές κεφαλές ταύρων και βελανίδια. Από την αρχαία Λητή (Δερβένι) Θεσσαλονίκης. 330-300 π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Φωτ.: Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Χρυσό περιδέραιο από πλεκτή ταινία και κρεμαστά εξαρτήματα. Από τον θησαυρό Θεσσαλίας/Καρπενησίου. Τέλη 3ου-αρχές 2ου αι. π.Χ. Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη. Φωτ.: Μουσείο Μπενάκη.

Γυναίκα, μέσα-τέλη περιόδου Αντωνίνων. Πρόκειται για το δεύτερο πορτρέτο που ανακάλυψε ο Πίτρι. Το ιμάτιο και ο χιτώνας είναι ζωγραφισμένα με μπλε της λεβάντας πάνω σε σκούρο μοβ βιολετί υπόστρωμα κόλλας. Τα φαγιούμ είναι πρόδρομος της χριστιανικής τέχνης, εκείνα τα οποία μας οδηγούν στη ζωγραφική των βυζαντινών εικόνων· η τεχνική αλλά και η ταυτότητα της ελληνικότητας είναι ο κοινός παρονομαστής.

Νέα, μέσα ή τέλη της περιόδου των Αντωνίνων. Μία από τις ωραιότερες γυναικείες προσωπογραφίες των φαγιούμ. Ο πλούτος της εικονιζόμενης τονίζεται από το υπέροχο περιδέραιο, τα σκουλαρίκια (με σμαράγδια, μαργαριτάρια και ένα καρνεόλιο), το στεφάνι, την μπορντούρα του χιτώνα. Το φως που αντανακλάται στο δεξί μάγουλο ενισχύει την αβρή μορφοπλασία. Τα τέσσερα βασικά χρώματα της αρχαιότητας (λευκό, μαύρο, κίτρινο και κόκκινο) είναι τα μόνα που έχουν χρησιμοποιηθεί εδώ με την προσθήκη του πράσινου για την απόδοση των σμαραγδιών.

Άνδρας. Τέλη περιόδου Αδριανού ή αρχές περιόδου Αντωνίνων. Το πρόσωπο αυτό με τα ελληνικά χαρακτηριστικά και το έντονο βλέμμα θα μπορούσαμε να το συναντήσουμε και σήμερα στους δρόμους της Αθήνας. Η χρήση σκληρού εργαλείου για να αποδοθεί η υφή της γενειάδας είναι φανερή, ενώ στο πρόσωπο έχουν χρησιμοποιηθεί μόνο πινέλα.

Άνδρας, ύστερη φλαβιο-τραϊανή εποχή, περ. 81-117. Μπορεί να είναι μεγάλος αθλητής στην ακμή του ή μυημένος στη λατρεία της Ίσιδας. Αυτό το υπέροχο πορτρέτο είναι ζωγραφισμένο με καρχηδονιακό κερί (κερί που χρησιμοποιείται κρύο, αναμεμειγμένο με λάδι ή/και αυγό), το οποίο εφαρμόζεται εξ ολοκλήρου με πινέλα.

Ο Αρτεμίδωρος ο νεότερος περ. 98-117 (λεπτομέρεια). Καρχηδονικό κερί. Η ανορθόγραφη επιγραφή στη μούμια γράφει: «Αρτεμίδωρε, καλή ψυχή!». Νεαρός άνδρας περίπου 20 ετών. Και δίπλα λεπτομέρεια.

Άνδρας από τη Χαουάρα, τέλη της δυναστείας των Αντωνίνων-αρχές της δυναστείας των Σεβήρων, περ. 180-211 (λεπτομέρεια). Ανασκαφή από τον Γουίλιαμ Μάθιου Φλάιντερς Πίτρι το 1888.

Το τελευταίο φαγιούμ που εμφανίστηκε ήταν ο Ηρακλείδης που υπάρχει στο μουσείο Γκετί, στην Καλιφόρνια. Gredit: J. Paul Getty Museum, 91.AP.6.