ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ (ΑΣΙΑ)

Αναφερόμαστε σε μια γεωγραφική περιοχή που αποτελείται από το βορειοανατολικό τμήμα του σύγχρονου Ιράν, το μεγαλύτερο τμήμα των εδαφών που ανήκουν στις 4 από τις 5 πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας (εν προκειμένω: Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν, νότιο Καζακστάν, Τατζικιστάν), το Αφγανιστάν και το βορειοδυτικό Πακιστάν (Μπαλουτσιστάν και κοιλάδα του Ινδού στο Παντζάμπ). Το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται στην έντονη παρουσία του ελληνικού στοιχείου στην περιοχή αυτή κατά την αρχαιότητα. Στη φωτογραφία που ακολουθεί διακρίνεται η λατρεία της Κυβέλης, στην περιοχή του Αλ Χανούμ.

Μετά τις σημαντικές ανακαλύψεις των τελευταίων πενήντα χρόνων (η μεγάλη ελληνιστική πόλη στην τοποθεσία Άι Χανούμ του Αφγανιστάν, οι ελληνιστικές επιγραφές της Αλεξάνδρειας της Αραχωσίας-Κανταχάρ) και παρά τα προβλήματα που δημιουργεί η πολιτική αστάθεια στην περιοχή είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τον τρόπο ζωής και σκέψης αυτών των Ελλήνων που βρέθηκαν τόσες χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη μητρόπολη.

Το Ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής ιδρύθηκε το 250 π.Χ. από τον Έλληνα σατράπη της Βακτριανής Διόδοτο Α' τον Σωτήρα, ο οποίος αποσχίστηκε από τους Σελευκίδες, και αποτέλεσε, μαζί με το Ινδοελληνικό Βασίλειο που ακολούθησε, το ανατολικό άκρο του ελληνιστικού κόσμου, εκτεινόμενο σε περιοχές της κεντρικής Ασίας.

Το νέο αυτό βασίλειο ήταν εξαιρετικά αστικοποιημένο και εθεωρείτο ως ένα από τα πλουσιότερα της Ανατολής (opulentissimum illud mille urbium Bactrianum imperium "Η εξαιρετικά ευδαιμονούσα αυτοκρατορία των Βακτρίων των χιλίων πόλεων" Ιουστίνος, XLI,1), και επρόκειτο να μεγαλώσει ακόμα περισσότερο σε δύναμη και γεωγραφική επέκταση προς ανατολή και δύση.

Το ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής ήταν πλούσιο για ένα διάστημα καιδιαίτερα ισχυρό- ωστόσο οι θύελλες των συγκρούσεων της Ελληνιστικής Περιόδου είχαν ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωσή του και εν τέλει το βασίλειο κάποια στιγμή κατέρρευσε λόγω των επιδρομών νομαδικών φύλων. Ωστόσο, ο ελληνικός πολιτισμός εξακολούθησε να είναι παρών στην περιοχή, λόγω της ύπαρξης εξελληνισμένων πόλεων, αλλά και του Ινδοελληνικού ή Ελληνοϊνδικού Βασιλείου: Ιδρύθηκε όταν ο Δημήτριος Α´ ο Ανίκητος, βασιλιάς του ελληνικού βασιλείου της Βακτριανής, εισέβαλε τον 3ο αιώνα π.Χ. στις περιοχές της βορειοανατολικής Ινδίας τις οποίες ινδικά βασίλεια είχαν ανακαταλάβει.

Ο πλέον διάσημος Ελληνοϊνδός ηγεμόνας ήταν ο Μένανδρος ο Δίκαιος ο οποίος είχε την πρωτεύουσά του στην Σακάλα της Πενταποταμίας- τη σημερινή Σιαλκότ στο Παντζάμπ του Πακιστάν. Τα νομίσματα του Μενάνδρου φέρουν την αναφορά Μενάνδρου Δικαίου, υποδηλώνοντας ότι υιοθέτησε τη βουδιστική πίστη. Ο Μένανδρος Β΄ έκοψε μόνο ινδικά αργυρά νομίσματα. Αυτά απεικονίζουν στην εμπρόσθια όψη τον βασιλιά με διάδημα (ταινία νικητή αθλητή) ή κράνος.

Οι βασιλείς που ακολούθησαν τον Μένανδρο Α΄ ασπάστηκαν και αυτοί τον Βουδισμό, ανάγοντάς τον σε κυρίαρχη θρησκεία του κράτους. Μάλιστα, η βασιλεία τους ορίστηκε σε μεγάλο βαθμό εντός των πλαισίων που όριζε η θρησκεία. Ωστόσο, με το πέρασμα των ετών το βασίλειο έχανε τη δύναμη που είχε. Οι πολυετείς συγκρούσεις με τα γειτονικά ινδικά φύλα συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στη φθίνουσα πορεία του βασιλείου. Άλλος ένας σημαντικός παράγοντας θα μπορούσε να θεωρηθεί η πτώση του βασιλείου της Βακτριανής. Οι σχέσεις των δύο κρατών θα μπορούσαν να θεωρηθούν σε γενικές γραμμές φιλικές. Όταν όμως η Βακτριανή έπαψε να βρίσκεται υπό ελληνική εξουσία, στα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ., το Ινδοελληνικό Βασίλειο βρέθηκε περικυκλωμένο από εχθρικά κράτη. Τα πρώτα εδάφη που του αφαιρέθηκαν βρίσκονται στην οροσειρά Hindu Kush. Η περιοχή καταλήφθηκε από τις νομαδικές φυλές που οδήγησαν στην πτώση του βασιλείου της Βακτριανής, γύρω στο 40 π.Χ.