ΤΟ ΕΛΙΣΑΒΕΤΙΑΝΟ ΘΕΑΤΡΟ, των αποφοίτων Μπέλλια, Τσούμα και Κιούση

Στα πρώτα χρόνια του ελισαβετιανού θεάτρου, τα θεάματα είχαν έναν ομοιογενή χαρακτήρα αφού οι ίδιοι θίασοι παρουσίαζαν τα ίδια έργα στην Αυλή και τους αριστοκράτες, καθώς επίσης στα δήμοσια θέατρα και τον απλό λαό. Στην συνέχεια όμως, οι συγγραφείς άρχισαν να επικεντρώνονται σε έργα γραμμένα περισσότερο για τις ανώτερες τάξεις και τα ιδιωτικά θέατρα που χτίστηκαν αργότερα και τα δημόσια θέατρα, που δεν είχαν πια να παρουσιάσουν φρέσκα έργα και έτσι ανέβαζαν κυρίως παλαιότερες επιτυχίες. Οι θίασοι που εμφανίζονταν στα Ελισαβετιανά θέατρα ήταν όλοι κάτω από την προστασία κάποιου ευγενή. Ο Σαίξπηρ το 1594 εμφανίστηκε στην θεατρική ομάδα Lord Champerlain’s men που ήταν θίασος του Λόρδου Αρχιθαλαμηπόλου. Στον κάθε θίασο οι ηθοποιοί διέθεταν δική τους θεατρική στέγη, δικά τους κείμενα ,κοστούμια και σκηνικά αντικείμενα καθώς και ο καθένας τους είχε μετοχές στην επιχείρηση διατηρώντας με αυτό το τρόπο δικαίωμα για ένα μέρος από τα κέρδη. Τα θεατρικά έργα θεωρούνταν πολύ πολύτιμα και διατηρούνταν χειρόγραφα φυλαγμένα από το θίασο που τα είχε στην κατοχή του. Στην κομέντια ντελ άρτε και στο εκκλησιαστικό δράμα, προγόνους του αγγλικού αναγεννησιακού θεάτρου, δεν σώζονται πολλά ονόματα μεμονωμένων συγγραφέων, στο ελισαβετιανό θέατρο αρχίζουν να εμφανίζονται συγγραφείς που παράγουν έργο άξιο για να σφραγίσει μια ολόκληρη εποχή. Επίσης πολλοί είναι αυτοί που ταυτίζουν το ελισαβετιανό θεάτρο με τον Σαίξπηρ. Οι περισσότεροι θεατρικοί συγγραφείς προέρχονταν από τα μεσαία στρώματα και δεν ταιριάζουν ακριβώς στην εικόνα του λόγιου ή του διανοούμενου, όπως την έχουμε σήμερα στο μυαλό μας, παρά το γεγονός ότι κάποιοι εξ αυτών σπούδασαν είτε στο Cambridge είτε στην Οξφόρδη. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Κρίστοφερ Μάρλοου ο οποίος σκοτώθηκε σε έναν καβγά σε ταβέρνα, και του Μπέν Τζόνσον ο οποίος σκότωσε έναν ηθοποιό σε μονομαχία. Επίσης ας αναφέρουμε πως ο Σαίξπηρ και ο Μπεν Τζόνσον ήταν ηθοποιοί, που γνώριζαν την τέχνη του θεάτρου από την πρακτική της πλευρά, χωρίς να την έχουν σπουδάσει. Το επάγγελμα του θεατρικού συγγραφέα ήταν κακοπληρωμένο. Αν και οι συγγραφείς λάμβαναν μικρά τακτικά ποσά κατά την διάρκεια της εργασίας τους πριν την παράδοση του έργου, που αποτελούσε πάντοτε παραγγελία ενός θιάσου, μετά την ολοκλήρωση του έργου λάμβαναν ένα ποσό μόνο στην πρεμιέρα. Τα πνευματικά δικαιώματα πια ανήκαν στον θίασο που είχε παραγγείλει το έργο και ο συγγραφέας δεν μπορούσε να εγείρει επιπλέον οικονομικές ή άλλου είδους αξιώσεις. Συχνό ήταν το φαινόμενο της συνεργασίας συγγραφέων για την παραγωγή ενός έργου, γεγονός που μείωνε τα έσοδα, αλλά αύξανε την παραγωγικότητα. Ελάχιστα ήταν τα έργα αυτής της περιόδου που τυπώθηκαν. Είναι αληθινή τύχη ότι τα έργα του Σαίξπηρ τυπώθηκαν, καθώς κανένα από τα χειρόγραφα του δεν κατάφερε να επιζήσει. Στην Ελισαβετιανή Αγγλία δεν υπήρχαν γυναίκες ηθοποιοί όπως και στην αρχαία Ελλάδα. Τους γυναικείους ρόλους υποδύονταν νεαροί άντρες που είχαν εκπαιδευτή στην κίνηση και στον τρόπο ομιλίας για να ερμηνεύσουν με επιτυχία τους ρόλους τους. Οι ηθοποιοί ταυτόχρονα έπρεπε να είναι χορευτές και τραγουδιστές ή και οργανοπαίχτες. Οι κλόουν που έκαναν την εμφάνιση τους σε πολλά έργα είχαν την συνήθεια να αυτοσχεδιάζουν όπως και οι zanni της κομέντια ντελ άρτε.

Το πρώτο μόνιμο θέατρο στο Λονδίνο χτίστηκε το 1576 από τον Τζέημς Μπαρμπέητζ και ονομάστηκε «Το Θέατρο» (The Theatre). Καθώς ο Λόρδος του Λονδίνου ήταν αντίθετος με την κατασκευή του θεάτρου, χτίστηκε έξω από τα τότε όρια της πόλης. Η επιτυχία που γνώρισε οδήγησε στην δημιουργία και άλλων παρόμοιων θεάτρων, όπως είναι το <> και το <>.Το πιο φημισμένο Ελισαβετιανό θέατρο ήταν το Globe, που χτίστηκε απο τους γιούς Burbage στην νότια όχθη του ποταμού Τάμεση το 1599. Εκεί παίχτηκαν τα περισσότερα έργα του Σαίξπηρ. Δυστυχώς, δεν έχει διασωθεί κανένα θέατρο της εποχής εκείνης, και το σημερινό Globe Theatre χτίστηκε μεταγενέστερα ,έτσι οι περισσότερες πληροφορίες που έχουμε για την αρχιτεκτονική τους δεν είναι απολύτως διασταυρωμένες. Ήταν θέατρα ανοιχτά, ξύλινα σε μεγάλο βαθμό και σύμφωνα με διάφορες πηγές, στα κύρια χαρακτηριστικά τους ανήκουν η υπερυψωμένη πλατφόρμα-σκηνή, με έναν χώρο μπροστά για όρθιους θεατές, καθώς επίσης και δύο ή τρεις γαλαρίες με πάγκους ή σκαμνιά για καθήμενους θεατές. Πάνω στην πλατφόρμα υπήρχε ένας τοίχος στον οποίον στηριζόταν η γαλαρία των ηθοποιών και των μουσικών. Το όλο κατασκεύασμα θύμιζε λιγάκι αυλή πανδοχείου όσον αφορά στην τοποθέτηση του κοινού, ενώ η σκηνή έμοιαζε επηρεασμένη αρχιτεκτονικά από τα πρότυπα του Ευρωπαϊκού, κλασικού θεάτρου. Εικάζεται ότι τα θέατρα εξέπεμπαν έναν αέρα πολυτέλειας και υπάρχουν περιγραφές για ξύλινες κολώνες, που φιλοτεχνήθηκαν έτσι ώστε να προσομοιάζουν σε μάρμαρο. Οι σημαντικότεροι συγγραφείς αυτής της περιόδου, είναι ο Κρίστοφερ Μάρλοου, ο Μπεν Τζόνσον και φυσικά ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ.

Πηγές: http://www.mytheatro.gr/elisavetiano-theatro/ www.schools.ac.cy/eyliko/mesi/themata/theatro/pdf/elisavetiano_theatro.doc

4.Τα έργα του Οι πηγές των ιστοριών του Σαίξπηρ είναι πολύ διαφορετικές: Ιστορία, μυθολογία, θεατρική λογοτεχνία, θρύλοι. Σχεδόν όλα τα έργα του είναι γραμμένα σε ελεύθερους στίχους και σε πρόζα. Δεν είναι χωρισμένα σε πράξεις αλλά σε πολυάριθμα επεισόδια, τα οποία δεν τηρούν τις ενότητες του χρόνου και του τόπου. Τα πρόσωπα είναι πολλά αλλά ελάχιστοι είναι οι σημαντικοί γυναικείοι ρόλοι στα έργα του. Η δράση είναι πολύπλοκη και εμπλουτίζεται από παράλληλες πλοκές-ιστορίες ,ενώ η αφήγηση είναι σχεδόν απούσα και η ιστορία διαδραματίζεται εξ ολοκλήρου επί σκηνής, ενώπιον όλων των θεατών. Η γνώση της ανθρώπινης φύσης, το πλούσιο λεξιλόγιό του και η βαθειά αντίληψη της δραματικής τέχνης, έδωσαν την ικανότητα στον Σαίξπηρ να γράψει θεατρικά έργα που είναι εξίσου επίκαιρα και συγκινητικά όπως και στην εποχή που γράφτηκαν. Τα ιστορικά του δράματα δίνουν μια διαυγή εικόνα της Αγγλικής ιστορίας. Οι κωμωδίες του εκτείνονται από τη γελωτοποιία του Πακ στο Όνειρο Θερινής Νυκτός, ως το πιο λεπτό χιούμορ των έργων του που περιγράφουν τα ήθη της εποχής. Χρησιμοποίησε τη βαθειά του δραματική αντίληψη στις μεγάλες του τραγωδίες, όπως ο "Άμλετ", ο "Οθέλος", "Μάκβεθ" και "Βασιλιάς Ληρ". Ο Σαίξπηρ καταφέρνει να εκφράσει με τον καλύτερο αισθητικό τρόπο την εποχή του. Οι ήρωες του εκφράζουν «με οξυδέρκεια και ευαισθησία την ανθρώπινη φύση, τα ελαττώματα, τις αντιφάσεις αλλά και το μεγαλείο του ανθρώπου, είτε είναι άντρες, γυναίκες, νέοι, γέροι, είτε προέρχονται από τον κόσμο της εξουσίας, ή είναι λαϊκοί τύποι […]. Το πνεύμα του καθρεφτίζει όλες τις εποχές περασμένες και τωρινές. Όλοι οι άνθρωποι που έζησαν κάποτε ήταν εκεί. Η μεγαλοφυία του φώτιζε εξίσου τον κακό και τον καλό, τον σοφό και τον ανόητο, τον μονάρχη και τον ζητιάνο» διαβάζουμε στην εισαγωγή της έκδοσης από την εφημερίδα «Βήμα». Τα έργα του Σαίξπηρ έχουν παιχτεί και παίζονται στα θέατρα όλου του κόσμου συνεχώς από την πρώτη τους παράσταση, ενώ πολλά εξ αυτών έχουν μεταφερθεί και στη μικρή και μεγάλη οθόνη. Η πρώτη έκδοση του πλήρους έργου του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ χρονολογείται στα 1623 και διατηρείται σήμερα στην βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Τα έργα του κατά παράδοση διακρίνονται σε τραγωδίες, κωμωδίες και ιστορικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές από τις ακριβείς χρονολογίες των έργων του Σαίξπηρ δεν είναι μέχρι σήμερα γνωστές. Ο Σαίξπηρ έγραψε κυρίως θεατρικά έργα. Παρά τις μελέτες των ειδικών, συχνά είναι αδύνατο να χρονολογηθούν με ακρίβεια τα έργα του. Υπάρχει πάντως μια γενική συμφωνία, ιδιαίτερα για τα έργα που γράφτηκαν στις περιόδους 1585 - 1601, 1605 - 1607 και μετά το 1609. Το διάστημα 1585 - 1601 αποτελεί την περίοδο των ενθουσιασμών και της νεότητας, της ελαφράς κωμωδίας και των μεγάλων ιστορικών συνθέσεων. Το διάστημα 1600 - 1608 είναι η εποχή των κωμωδιών και των μεγάλων τραγωδιών. Η τελευταία περίοδος μετά το 1609 φαίνεται να ανταποκρίνεται σε μία ηρεμότερη και ανεκτικότερη αντιμετώπιση των πραγμάτων. Ο Σαίξπηρ έγραψε και ποίηση, 154 σονέτα, τα οποία μαζί με την «Τρικυμία» θεωρούνται το πιο προσωπικό έργο του, επειδή παρέχουν το κλειδί για να αποκρυπτογραφήσουμε πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία για τη ζωή του. Τα πρώτα 126 σονέτα απευθύνονται στον κόμη του Σαουθάμπτον, που ήταν 10 χρόνια μικρότερος από τον Σαίξπηρ, στο αρχοντικό του οποίου σύχναζε η διανόηση της ελισαβετιανής Αγγλίας κι επιζητούσε την εύνοια του νεαρού άρχοντα καθώς και της εκκεντρικής μητέρας του, καθότι είχαν αναδειχθεί σε Μαικήνες των Τεχνών και των Γραμμάτων. Τα υπόλοιπα σονέτα απευθύνονται σε μια Μελαψή Κυρία, όπως την αποκαλεί, για την οποία δεν γνωρίζουμε περισσότερα. Τα σονέτα δημιουργήθηκαν από τον Πετράρχη τον 14ο αιώνα στην αναγεννησιακή Ιταλία μέσα από τα οποία έψαλλε τον έρωτα του στην αγαπημένη του τη Λάουρα κι αποτελούνται από 14 στίχους, κατανεμημένους σε δυο τετράστιχες στροφές και δυο τρίστιχες. Ο Σαίξπηρ συνεχίζει την παράδοση των ερωτικών σονέτων προσδίδει νέα μορφή σε αυτά κατανέμοντας τους 14 στίχους σε τρεις τετράστιχες στροφές και ένα καταληκτικό δίστιχο κι εμπλουτίζει τη γλώσσα με νέους τολμηρούς συνδυασμούς λέξεων διαφοροποιούμενος από τον Πετράρχη. Παραραμένει «σύγχρονος και οικουμενικός» διότι «είναι το απόσταγμα και η συνοπτική χρονογραφία κάθε εποχής» όπως πετυχημένα τού έχει αποδοθεί από μελετητές των έργων του. Bέβαια δεν λείπει και η αρνητική αποτίμηση σε έργα του από τον Τολστόι, τον Φρόϋντ κι άλλους . Η ιδέα ότι τα θεατρικά έργα και τα ποιήματα του Σαίξπηρ δε γράφτηκαν από τον ίδιο απασχόλησε πολλούς ειδικούς. Η αμφισβήτηση προκλήθηκε από την αντίφαση ανάμεσα στο μεγάλο λογοτεχνικό έργο και τη σχετικά ταπεινή καταγωγή του, την υποτιθέμενη ελλιπή του μόρφωση, την έλλειψη πληροφοριών για τη ζωή του. Στα έργα του διαφαίνεται μια εξοικείωση με άλλες γλώσσες και λογοτεχνίες, γνώσεις νομικής, ιστορίας, πολιτικής και γεωγραφίας, εξοικείωση με τους αυλικούς τρόπους συμπεριφοράς και ομιλίας, που θεωρούνται ασύμβατες για ένα απλό ηθοποιό, γιο ενός επαρχιώτη εμπόρου. Ο Μπιλ Μπράισον στη βιογραφία του, αξιολογώντας προσεκτικά και τεκμηριωμένα συμπεράσματα προηγούμενων μελετών και καταγράφοντας τα δικά του ερευνητικά πορίσματα, επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στο τι πραγματικά γνωρίζουμε για τον Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, την πιο σημαντική φυσιογνωμία των αγγλικών γραμμάτων, αποδίδοντάς του παράλληλα φόρο τιμής. Η σύνθεσή του δεν μοιάζει με κανενός άλλου, γιατί συνδυάζει τη γλαφυρότητα με τον σκεπτικισμό. Η πρώτη έκδοση του πλήρους έργου του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ χρονολογείται στα 1623 και διατηρείται σήμερα στην βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.

Κωμωδίες * Η Κωμωδία των Παρεξηγήσεων, (έτος συγγραφής, περίπου 1592-1593) * Το Ημέρωμα της Στρίγγλας, (έτος συγγραφής, περίπου 1593-1594) * Οι Δύο Άρχοντες της Βερόνας, (έτος συγγραφής, περίπου 1593-1594) * Αγάπης Αγώνας Άγονος, (έτος συγγραφής, περίπου 1594-1595) * Όνειρο Θερινής Νυκτός, (έτος συγγραφής, περίπου 1595-1596) * Ο Έμπορος της Βενετίας, (έτος συγγραφής, περίπου 1596-1597) * Πολύ κακό για το τίποτα, (έτος συγγραφής, περίπου 1598-1599) * Όπως σας αρέσει, (έτος συγγραφής, περίπου 1599-1600) * Δωδέκατη νύχτα, (έτος συγγραφής, περίπου 1599-1600) * Οι Εύθυμες Κυράδες του Ουίντσορ, (έτος συγγραφής, περίπου 1600-1601) * Τέλος καλό, όλα καλά, (έτος συγγραφής, περίπου 1602-1603) * Με το ίδιο μέτρο, (έτος συγγραφής, περίπου 1604-1605) * Περικλής, (έτος συγγραφής, περίπου 1608-1609) * Το χειμωνιάτικο παραμύθι, (έτος συγγραφής, περίπου 1610-1611) * Η Τρικυμία (έτος συγγραφής, περίπου 1611-1612). * Η παραπάνω σειρά χρονικής περιόδου συγγραφής κάθε έργου είναι αυτή που δημοσιεύθηκε στο ομώνυμο βιβλίο Σαίξπηρ του Ε.Κ. Chambers (1930) και που αναδημοσίευσε σε εδική έκδοση "Απαντα Σαίξπηρ" η ελληνική εφημερίδα "Το Βήμα" (2009)

Τραγωδίες Ρωμαίος και Ιουλιέτα · Μάκβεθ · Βασιλιάς Ληρ · Άμλετ · Οθέλος · Τίτος Ανδρόνικος · Ιούλιος Καίσαρ · Αντώνιος και Κλεοπάτρα · Κοριολανός · Τρωίλος και Χρυσηίδα · Τίμων ο Αθηναίος Ιστορικά έργα Βασιλιάς Ιωάννης · Ριχάρδος ο Β' · Ερρίκος ο Δ', μέρος 1 · Ερρίκος ο Δ', μέρος 2 · Ερρίκος ο Ε' · Ερρίκος ο ΣΤ', μέρος 1 · Ερρίκος ο ΣΤ', μέρος 2 · Ερρίκος ο ΣΤ', μέρος 3 · Ριχάρδος ο Γ' · Ερρίκος ο Η' Ποιήματα και σονέτα Σονέτα του Σαίξπηρ · Αφροδίτη και Άδωνις · Η αρπαγή της Λουκρητίας · Ο περιπαθής προσκυνητής · O Φοίνικας και η Χελώνα · Tο παράπονο ενός εραστή

Αναλυτικά για τα έργα του Τα πρώτα καταγεγραμμένα έργα του Σαίξπηρ είναι ο "Ριχάρδος Γ'" και τα τρία μέρη του "Ερρίκου ΣΤ'", τα οποία γράφτηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1590, σε μία εποχή που το ιστορικό δράμα ήταν της μόδας. Ωστόσο τα έργα του Σαίξπηρ είναι δύσκολο να χρονολογηθούν και οι μελέτες των κειμένων του δείχνουν ότι ο "Τίτος Ανδρόνικος", η "Κωμωδία των Παρεξηγήσεων", το "Ημέρωμα της Στρίγγλας" και οι "Δύο Άρχοντες από τη Βερόνα" ανήκουν επίσης στην πρώτη περίοδο του Σαίξπηρ. Οι πρώτες ιστορίες του, οι οποίες αντλήθηκαν από τα "Χρονικά της Αγγλίας, Σκωτίας και Ιρλανδίας" του Ραφαήλ Χόλινσεντ, δραματοποιούν τα καταστροφικά αποτελέσματα της αδύναμης ή διεφθαρμένης εξουσίας και έχουν ερμηνευθεί ως δικαιολόγηση της προέλευσης του Οίκου των Τυδώρ. Τα πρώτα έργα ήταν επηρεασμένα από τα έργα άλλων Ελισαβετιανών δραματουργών, από τις παραδόσεις του μεσαιωνικού δράματος και από τα έργα του Σενέκα. Η "Κωμωδία των Παρεξηγήσεων" βασίστηκε επίσης σε κλασικά μοντέλα, αλλά δεν βρέθηκε καμία πηγή για το "Ημέρωμα της Στρίγγλας", αν και σχετίζεται μ' ένα άλλο έργο με τον ίδιο τίτλο και μπορεί να προέρχεται από τη λαϊκή παράδοση. Όπως οι "Δύο Άρχοντες από τη Βερόνα", όπου δύο φίλοι φαίνεται να εγκρίνουν το βιασμό, έτσι και η ιστορία της Στρίγγλας, όπου το ανεξάρτητο πνεύμα μιας γυναίκας εξημερώνεται από έναν άντρα, προβληματίζουν μερικές φορές τους σύγχρονους κριτικούς και σκηνοθέτες. Στα μέσα της δεκαετίας του 1590, οι πρώιμες κλασικές και ιταλικού τύπου κωμωδίες του Σαίξπηρ παραχωρούν τη θέση τους στη ρομαντική ατμόσφαιρα των σημαντικότερων κωμωδιών του. Το "Όνειρο Θερινής Νυκτός" είναι ένα πνευματώδες μίγμα ρομαντισμού, μαγείας και κωμικών σκηνών. Η επόμενη κωμωδία του Σαίξπηρ, ο εξίσου ρομαντικός "Έμπορος της Βενετίας", απεικονίζει τον εκδικητικό Εβραίο τοκογλύφο Σάιλοκ με τρόπο που αντανακλά τις απόψεις εκείνης της εποχής αλλά στα σημερινά ακροατήρια μπορεί να φαίνεται υποτιμητικός. Τα έξυπνα λογοπαίγνια του "Πολύ κακό για το τίποτα", το μαγευτικό περιβάλλον του "Όπως Αγαπάτε" και το ζωντανό γλέντι της "Δωδέκατης Νύχτας" ολοκληρώνουν τη σειρά των μεγάλων κωμωδιών του Σαίξπηρ. Μετά τον λυρικό "Ριχάρδο Β'", ο οποίος είναι γραμμένος σχεδόν εξ ολοκλήρου σε ομοιοκατάληκτο στίχο, ο Σαίξπηρ εισήγαγε την κωμωδία πρόζας στα έργα "Ερρίκος Δ΄" (1ο και 2ο μέρος) και "Ερρίκος Ε΄", περί τα τέλη της δεκαετίας του 1590. Οι χαρακτήρες του γίνονται όλο και περισσότερο σύνθετοι και εναλλάσσοντας επιδέξια κωμικές και σοβαρές σκηνές, πρόζα και ποίηση, επιτυγχάνει την αφηγηματική ποικιλία του ώριμου έργου του. Η περίοδος αυτή αρχίζει και τελειώνει με δύο τραγωδίες: το "Ρωμαίος και Ιουλιέτα", το διάσημο ρομαντικό δράμα για την εφηβεία, την αγάπη και το θάνατο, και τον "Ιούλιο Καίσαρα" - βασισμένο σε μία μετάφραση που έκανε το 1579 ο σερ Τόμας Νορθ στο έργο του Πλούταρχου "Βίοι Παράλληλοι"- που εισήγαγε ένα νέο είδος δράματος. Στις αρχές του 17ου αιώνα, ο Σαίξπηρ έγραψε τις κωμωδίες "Με το Ίδιο Μέτρο", "Τρωίλος και Χρυσηίδα" και "Τέλος Καλό Όλα Καλά" καθώς και μερικές από τις πιο γνωστές τραγωδίες του. Πολλοί κριτικοί πιστεύουν ότι οι μεγαλύτερες τραγωδίες του Σαίξπηρ αντιπροσωπεύουν την αιχμή της τέχνης του. Ο Άμλετ, ο ήρωας της διάσημης ομώνυμης τραγωδίας του Σαίξπηρ, πιθανότατα έχει συζητηθεί περισσότερο από κάθε άλλο σαιξπηρικό χαρακτήρα, ειδικά για τον περίφημο μονόλογό του "Να ζει κανείς ή να μη ζει, ιδού η απορία". Σε αντίθεση με τον εσωστρεφή Άμλετ, του οποίου ο δισταγμός αποδεικνύεται μοιραίος, οι ήρωες των τραγωδιών που ακολούθησαν, ο Οθέλος και ο Βασιλιάς Ληρ, χαρακτηρίζονται από τη βιαστική και λανθασμένη εκτίμησή τους. Η εξέλιξη των τραγωδιών του Σαίξπηρ εξαρτάται συχνά από τέτοια μοιραία λάθη ή μειονεκτήματα, τα οποία ανατρέπουν την τάξη των πραγμάτων και καταστρέφουν τον ήρωα κι εκείνους που αγαπά. Στον "Οθέλο", ο κακόβουλος Ιάγος προκαλεί τη ζηλοτυπία του Οθέλου, ο οποίος φτάνει στο σημείο να δολοφονήσει την αθώα γυναίκα του που τον αγαπά. Στο "Βασιλιά Ληρ", ο βασιλιάς διαπράττει το τραγικό λάθος να παραιτηθεί από το θρόνο του σηματοδοτώντας την έναρξη των γεγονότων που οδηγούν στη δολοφονία της κόρης του και στο βασανισμό και τη τύφλωση του Κόμη του Γκλόστερ. Στον "Μάκβεθ", τη μικρότερη τραγωδία του Σαίξπηρ, η ανεξέλεγκτη φιλοδοξία υποκινεί τον Μάκβεθ και τη σύζυγό του, Λαίδη Μάκβεθ, να δολοφονήσουν το νόμιμο βασιλιά και να σφετεριστούν το θρόνο, μέχρι που καταστρέφονται από τις ενοχές τους. Οι τελευταίες μεγάλες τραγωδίες του Σαίξπηρ, "Αντώνιος και Κλεοπάτρα" και "Κοριολανός", περιέχουν μερικά από τα καλύτερα ποιήματά του και θεωρήθηκαν ως οι πιο επιτυχημένες τραγωδίες του από τον ποιητή και κριτικό Τόμας Στερνς Έλιοτ. Στην τελευταία του περίοδο, ο Σαίξπηρ στράφηκε στο ρομαντισμό και στην ιλαροτραγωδία και ολοκλήρωσε άλλα τρία μεγάλα έργα: "Κυμβελίνος", "Το Χειμωνιάτικο Παραμύθι" και "Η Τρικυμία", καθώς και τον κατόπιν συνεργασίας "Περικλή". Λιγότερο ζοφερά από τις τραγωδίες του, αυτά τα τέσσερα έργα είναι πιο σοβαρά σε ύφος από τις κωμωδίες της δεκαετίας του 1590 και τελειώνουν με συμφιλίωση και συγχώρεση των δυνητικά τραγικών λαθών. Ορισμένοι σχολιαστές έχουν δει αυτή την αλλαγή στη διάθεση ως απόδειξη μιας πιο γαλήνιας άποψης της ζωής από την πλευρά του Σαίξπηρ, αλλά μπορεί να αντικατοπτρίζει απλώς τη θεατρική μόδα της εποχής. Ο Σαίξπηρ συνεργάστηκε με άλλο δραματουργό σε δύο επιπλέον σωζόμενα έργα: τον "Ερρίκο Η΄" και το "Οι Δύο Συγγενείς Άρχοντες". Τα "Σονέτα" δημοσιεύτηκαν το 1609 και ήταν τα τελευταία μη δραματικά έργα του Σαίξπηρ που εκδόθηκαν. Οι μελετητές δεν είναι βέβαιοι για το πότε γράφτηκε το καθένα από τα 154 σονέτα, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι ο Σαίξπηρ έγραφε σονέτα σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του για ένα ιδιωτικό αναγνωστικό κοινό.

• Πηγές: http://www.hellenica.de/Theater/WilliamShakespeare.html http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%BC%CE%BB%CE%B5%CF%84 http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=174136 http://neaanagnosi.blogspot.gr/2016/07/1970.html 5.Πως επηρεάζεται η τέχνη και ο κινηματογράφος από τα έργα του Τα έργα του Σαίξπηρ έχουν παιχτεί και παίζονται στα θέατρα όλου του κόσμου, έχοντας επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ίδια την τέχνη του θεάτρου. Πολλοί εμπνεύστηκαν από τα θεατρικά έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ και έγραψαν μουσική για αυτά. Επίσης, πολλοί ζωγράφοι αποτύπωσαν σκηνές από τα έργα του στον καμβά. Πολλά από τα έργα του έχουν μεταφερθεί και στην μεγάλη οθόνη, κυρίως ως διασκευές. Έχουν γυριστεί για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση γύρω στις 700 μεταφορές έργων του Σαίξπηρ. Η μεγαλύτερη δόξα του Σαίξπηρ στη σκηνή είναι η γλώσσα του· η εξαίσια ποίηση και η πόζα του. Αυτή η γλώσσα «λόγια, λόγια, λόγια», όπως το λέει ο ίδιος στον «Αμλετ», είναι το μεγαλύτερο ανάχωμα που εμποδίζει τον κοινό θεατή να τον πλησιάσει. Ο Χάρβεϊ Γουαϊνστάιν, το αφεντικό της εταιρείας παραγωγής ταινιών Μιραμάξ, ήθελε να αλλάξει τον τίτλο του «Ερωτευμένου Σαίξπηρ», που απέβη τελικά τεράστια επιτυχία, γιατί πίστευε ότι το όνομα Σαίξπηρ στον τίτλο θα απωθούσε το κοινό. Επίσης, οι διανομείς σαιξπηρικών ταινιών, πιστών στην πρωτότυπη γλώσσα, γνωρίζουν ότι για τον ένα αφοσιωμένο που θα συνταραχθεί βλέποντας και ακούγοντας τον «Οθέλλο» ή τον «Αμλετ», πάμπολλοι άλλοι θα αδιαφορήσουν· είναι αυτοί που ο Σαίξπηρ δεν παίζει κανένα ρόλο στη ζωή τους ή, αν παίζει, είναι ρόλος αρνητικός. Για να κάνουν ελκυστικό τον Σαίξπηρ, πολλοί σκηνοθέτες του παρελθόντος προσέλαβαν μεγάλα ονόματα, προσπαθώντας ακριβώς να γκρεμίσουν το φράγμα της γλώσσας. Περισσότεροι όμως προσπάθησαν να αποφύγουν το εμπόδιο, τροποποιώντας τον Σαίξπηρ, όπως η MGM με τον «Απαγορευμένο πλανήτη», ταινία επιστημονικής φαντασίας, διασκευή της «Τρικυμίας». Ο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Μπαζ Λούρμαν, με το μοντάζ σε στυλ MTV, την αδιάκοπη μουσική ποπ, τα κυνηγητά των αυτοκινήτων και τις ένοπλες οδομαχίες είχε τεράστια κέρδη διεθνώς και κράτησε τον πρωτότυπο σαιξπηρικό λόγο.Γιατί, παρά το ότι οι ηθοποιοί έλεγαν τα λόγια του Σαίξπηρ, το όλο έμοιαζε διασκευή του πρωτότυπου έργου. Η χρηματοδότηση κινηματογραφικών μεταφορών του Σαίξπηρ γίνεται όλο και δυσκολότερη. Μέσα στα τελευταία έξι χρόνια, η μόνη πιστή σαιξπηρική μεταφορά που βγήκε στους κινηματογράφους ΗΠΑ και Βρετανίας ήταν «Ο έμπορος της Βενετίας του Ουίλιαμ Σαίξπηρ», με τον Αλ Πατσίνο στον ρόλο του Σάιλοκ. Στη διατήρηση όμως του Σαίξπηρ στον κινηματογράφο, κυρίαρχο ρόλο παίζουν οι διασκευές ακόμη και αν το κοινό αγνοεί από πού προέρχονται. Με αυτές ο Σαίξπηρ αγγίζει τις μεγάλες μάζες. Στην Ινδία παίζονται ο «Μακμπέθ» και ο «Οθέλλος», έστω και διασκευασμένα από τον σκηνοθέτη και σεναριογράφο σε φιλμ νουάρ ή φαντασμαγορίες τύπου Μπόλιγουντ. Στην Ιαπωνία, το κοινό μπορεί να δει τον πραγματικό Σαίξπηρ, στο αντίγραφο του Τόκιο, του λονδρέζικου θεάτρου «Γκλόουμπ» ή σε DVD, τις διασκευές του Κουροσάβα, στον «Θρόνο του αίματος» («Μακμπέθ») ή «Ραν» («Βασιλιάς Ληρ»). Να θυμίσουμε ότι ο ίδιος ο Σαίξπηρ ήταν εξαιρετικός διασκευαστής.

Πηγές: Σελίδα κινηματογράφου internet, αρχείο εφημερίδας the guardian. 6. Απο πού επηρεάζεται για να γράψει τα έργα του Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι ο Σαίξπηρ επηρεάστηκε και από την ίδια του τη ζωή, τις εικόνες που κατέγραψε μεγαλώνοντας και την ανάλυση των ανθρώπινων συναισθημάτων και παθών. Χρησιμοποιούσε στα έργα του εκφράσεις που υποδηλώνουν άνθρωπο μιας κάποιας παιδείας, αλλά χρησιμοποιούσε επίσης εικόνες που αντικατοπτρίζουν ξεκάθαρα και χαρακτηριστικά τη σχέση του με την ύπαιθρο. Τα παιδικά του χρόνια στο Στράτφορντ κρύβονται ουσιαστικά σε όλα τα κείμενά του. Είναι διακριτό όμως ότι ήταν χωριατόπαιδο, κάτι για το οποίο δεν ντρεπόταν. Στο σύνολο του έργου του δεν δείχνει την ελάχιστη επιθυμία να απαρνηθεί τις ρίζες του ή να παραστήσει κάτι που δεν ήταν. Όταν σκεφτόμαστε το έργο του, εντυπωσιάζει το πώς ένα και μοναδικό άτομο κατάφερε να δημιουργήσει με την πένα του τέτοιο πλούτο, τόση σοφία, τέτοια ποικιλία, ένα διαχρονικό έργο τόσο συγκλονιστικό και απολαυστικό. Όλα τα ανθρώπινα πάθη δίνονται από τον ποιητή στην απόλυτη έξαρση τους κι έτσι είναι αναπόφευκτες οι δραματικές μοιραίες συγκρούσεις των συναισθημάτων των ηρώων του, πράγμα που εκφράζεται μέσα από την έμπρακτη συμπεριφορά τους. Πολύ σωστά και ζωντανά απεικόνισε ο Σαίξπηρ μέσα στα έργα του την κοινωνική ζωή της ελισαβετιανής κοινωνίας, μα και του απλού λαού. 7.Ο Σαίξπηρ και η σχέση του με την Ιταλία Συχνά ο Σαίξπηρ εμπλέκει στα έργα του την Ιταλία, θεωρίες υπάρχουν και υποστηρίζουν ότι ταξίδεψε εκεί στα <<χαμένα χρόνια>> του στα μέσα της δεκαετίας του 1580-1590 όπου δεν υπάρχουν πληροφορίες για αυτή τη περίοδο της ζωής του παρά μόνο ικασίες. Αυτός ο ισχυρισμός θα μπορούσε να απαντήσει σε πολλά ερωτήματα όσον αφορά τις τόσες γνώσεις του συγγραφέα για την Ιταλία που περιγράφονται στα έργα του, μα δεν υπάρχουν στοιχεία που θα μπορούσαν να τον υποστηρίξουν.Η Ιταλία φαίνεται να είναι η πρωτογενής γη της φαντασίας του Σαίξπηρ. Σε αντίθεση με άλλες χώρες στις οποίες τοποθετεί άλλες ιστορίες του, οι αναπαραστάσεις του στην Ιταλία είναι ποικίλες και συνήθως ακριβείς. Παρατηρώντας ότι ο συγγραφέας συχνά επιλέγει να τοποθετήσει τα θεατρικά του στην Ιταλία καταλαβαίνουμε ότι είχε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την χώρα αυτή. Στην εποχή του η Ιταλία ήταν πολλών ελισαβετιανών ταξιδιωτών κάτι το οποίο φαίνεται και σε κάποια από τα έργα του (π.χ. Όπως σας αρέσει). Δεν μας είναι γνωστό αν ο Σαίξπηρ ήξερε να μιλάει Ιταλικά, όμως είμαστε σίγουροι πως πολλοί από τους μαθητευόμενους του ήξεραν. Πολύ πιθανόν είναι ότι συνάντησε μορφωμένους Ιταλούς στο Λονδίνο που ένας απ΄ αυτούς θα μπορούσε να είναι ο γνωστός ανθρωπιστής λόγιος Ιωάννης Φλώριο δάσκαλος του προστάτη του θιάσου του. Ο Σαίξπηρ δεν μας είναι γνωστό εάν ήξερε να διαβάζει Ιταλικά μα αυτό δεν τον εμπόδιζε να διαβάζει Ιταλικά βιβλία αφού πολλά από αυτά ήταν μεταφρασμένα. Αυτό είναι ένα στοιχείο που θα μπορούσε να απαντήσει στα ερωτήματα μας μα κανένα από όλα τα παραπάνω στοιχεία δεν είναι εξακριβωμένα και η σχέση του συγγραφέα με την Ιταλία και τις ακριβής γνώσεις του γι’ αυτήν παραμένουν μυστήριο. Πηγές: https://www.bl.uk/shakespeare/.../shakespeare-and-italy

8.Πως επηρεαζόμαστε εμείς από τα έργα του Ίσως αδύνατον να συλλάβουμε εξ ολοκλήρου τον βαθμό στον οποίο τα έργα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ έχουν επηρεάσει τον σύγχρονο κόσμο όχι μόνο καλλιτεχνικά, γλωσσικά ή πολιτιστικά αλλά ακόμη και σε θέματα κοινωνικών, ηθικών και αισθητικών δομών. Μόνο αν προσπαθούσαμε να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς την άμεση ή έμμεση παρουσία των έργων του Σαίξπηρ θα μπορούσαμε να συνειδητοποιήσουμε σε όλη της την έκταση την καθολικότητα της παρουσίας του σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητάς μας αφού μιλάμε, ερωτευόμαστε, αστειευόμαστε και ονειρευόμαστε συνειδητά αλλά και ασυνείδητα δανειζόμενοι φράσεις, εικόνες, και αξίες από τα έργα του. Το μέγεθος της εμπλοκής του στις ζωές μας θα γίνονταν ίσως ευκολότερα αντιληπτό αν προσπαθούσαμε να φανταστούμε πώς θα ήταν οι ζωές μας αν ο Σαίξπηρ και τα έργα του εξαφανίζονταν ξαφνικά, ως δια μαγείας. Τότε, χωρίς αμφιβολία, θα βρισκόμασταν απέναντι σ’ έναν κόσμο γκρίζο, φτωχό. Αναμφίβολα, αυτό που αποκαλούμε σύγχρονη κουλτούρα, το σύνολο της ανθρώπινης πολιτισμικής δραστηριότητας, διαπλέκεται με το έργο του Σαίξπηρ σε τέτοιο βαθμό που να καθορίζει πλέον σήμερα την ίδια την ταυτότητά της με τρόπο οριστικό και αμετάκλητο. Είναι άπειρες οι προσπάθειες που έχουν γίνει προκειμένου να αποκωδικοποιηθεί και να καθοριστεί με ακρίβεια τι είναι αυτό που συντελεί κάθε φορά στην εμφάνιση τέτοιων ιδιοφυϊών, που παράγουν ανεκτίμητης αξίας καλλιτεχνικά έργα. Άλλες φορές δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στις κοινωνικές συνθήκες ή τα ιστορικά γεγονότα που τις εξέθρεψαν ενώ συχνά τα αίτια αναζητήθηκαν σε πιθανά ιδιάζοντα χαρακτηριστικά της ατομικής προσωπικότητας του δημιουργού συντελώντας έτσι ακόμη και στη δημιουργία του μύθου «του καλλιτέχνη – ιδιοφυία» των ρομαντικών χρόνων που ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την καλλιτεχνική δημιουργία. Πρόκειται για ερωτήματα που εξακολουθούν να παραμένουν επίκαιρα ως σήμερα και τα οποία συνεχίζουν να απασχολούν την επιστημονική κοινότητα αποτελώντας μάλιστα πολύ συχνά αντικείμενο θερμών αντιπαραθέσεων. Ωστόσο, ένα πράγμα είναι αναμφισβήτητο: Σήμερα, και ενώ η ανθρωπότητα μοιάζει να έχει παγιδευτεί σε μια στείρα και αδιάκοπη ομφαλοσκόπηση οπισθοχωρώντας διαρκώς σε αξίες πιο συντηρητικές, σε φοβίες και αγκυλώσεις που έμοιαζαν ν’ ανήκουν αμετάκλητα στο παρελθόν, το παράδειγμα της ευρύτητας της σκέψης του Σαίξπηρ θα πρέπει να αποτελέσει και πάλι βασικό σημείο αναφοράς ένα έναυσμα για να επανεξετάσουμε και την δική μας στάση. Εν ολίγοις, αν δεν υπήρχε ο Σαίξπηρ θα έπρεπε να τον εφεύρουμε!

Εργασία για το πρόγραμμα της εκπαιδευτικής εκδρομής στην Ιταλία Γ’ Γυμνασίου Μουσικό Σχολείο Αλίμου Σοφία Μπέλλια , Κατερίνα Τσούμα , Έλενα Κιούση