ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ

... Η αγάπη του πλούτου, που η αχόρταγη αναζήτησή του μας έχει γίνει μόνιμη αρρώστια, και η φιληδονία καταδουλώνουν, ή, καλύτερα, καταποντίζουν τη ζωή μας· γιατί δεν υπάρχει αρρώστια που να ταπεινώνει τον άνθρωπο περισσότερο από τη φιλαργυρία, ούτε να τον εξευτελίζει περισσότερο από τη φιληδονία. Γιατί δεν μπορεί βέβαια ο νους μου να εξήγησει πώς είναι δυνατόν, όταν έχουμε εκτιμήσει τόσο πολύ τον υπερβολικό πλούτο ή (για να μιλήσουμε αληθινότεραΟ όταν τον έχουμε θεοποιήσει, να μην δεχτούμε τα σύμφυτα μ' αυτόν κακά που μπαίνουν στην ψυχή μας. [...] Με τον άμετρο πλούτο σφιχτοδεμένη και με το ίδιο βήμα περπατώντας έρχεται η πολυτέλεια, κι όταν εκείνος ανοίγει τις πύλες των πόλεων και των σπιτιών, μπαίνει κι αυτή μαζί του και συγκατοικούν. Με τον καιρό, το ζευγάρι τούτο στήνει τη φωλιά του στη ζωή των ανθρώπων κι έρχεται ταχιά στην ώρα να γεννήσει· και γεννούν, τότε, την πλεονεξία και την αλαζονεία και την τρυφή, όχι νόθα γεννήματά τους, μα πολύ πολύ γνήσια. Κι αν αφήσει κανείς και τούτα του πλούτου τα βλαστάρια νάρθουνε σε ώριμη ηλικία, ταχιά κι αυτά γεννούν αδυσώπητους στις ψυχές τυράννους: την αυθάδεια, την παρανομία και την αναισχυντία... (Ανώνυμου, Περί ύψους, μετ. Π. Λεκατσά, εκδ. Ι. Ν. Ζαχαρόπουλου, Αθήνα. 1956, σ. 141)

Σε κάθε σχεδόν παράγραφο συναντούμε τα ακόλουθα στοιχεία:

α) Τη θεματική περίοδο, που συνήθως είναι η πρώτη ή η δεύτερη περίοδος της παραγράφου. Μ’ αυτήν εκφράζεται με σαφήνεια η κύρια ιδέα της παραγράφου και παρουσιάζεται επιγραμματικά το θέμα. Στη θεματική περίοδο ο συγγραφέας-μαθητής παίρνει ξεκάθαρη θέση απέναντι στο θέμα-πρόβλημα που πραγματεύεται και διατυπώνει τον σκοπό της απόδειξής του:

Η αγάπη του πλούτου και της φιληδονίας καταποντίζει τη ζωή των ανθρώπων.

β) Τις λεπτομέρειες ή τα σχόλια, δηλαδή άλλες προτάσεις και περιόδους με ιδέες που διασαφηνίζουν, αιτιολογούν, παρουσιάζουν τα αποτελέσματα, ορίζουν, διατυπώνουν αντιρρήσεις, που αναπτύσσουν μ’ ένα λόγο την κύρια ιδέα της παραγράφου, που βρίσκεται στη θεματική περίοδο. Με τις λεπτομέρειες εξασφαλίζεται ως ένα βαθμό η επαρκής ανάπτυξη της ιδέας που προβάλλεται στη θεματική περίοδο. Το σύνολο των παραγράφων με επαρκή ανάπτυξη εξασφαλίζει την, ως ένα βαθμό, ικανοποιητική ανάπτυξη του θέματος της έκθεσης:

Η φιλαργυρία ταπεινώνει τον άνθρωπο και η φιληδονία τον εξευτελίζει.

ΕΔΩ ΟΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ (επιχειρήματα που υποστηρίζουν την κύρια ιδέα):

ΓΙΑΤΙ έχουμε θεοποιήσει τον πλούτο και δεχόμαστε και τα σύμφυτα με αυτόν κακά.

ΓΙΑΤΙ ο πλούτος συμβαδίζει με την πολυτέλεια, που με τη σειρά της παράγει την πλεονεξία, την αλαζονεία και την τρυφή (τρυφηλότητα και καλοπέραση).

ΓΙΑΤΙ η πλεονεξία και η αλαζονεία γεννούν, με τη σειρά τους, την αυθάδεια, την παρανομία και την αναισχυντία (ξεδιαντροπιά).

γ) η περίοδος κατακλείδα, που ολοκληρώνει τη μορφή της παραγράφου, αποκρυσταλλώνοντας επιγραμματικά την ανάπτυξη που προηγήθηκε ή διατυπώνοντας ένα γενικό συμπέρασμα ή προσπαθώντας να συνεχιστεί το νόημα από την προηγούμενη στην επόμενη παράγραφο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η φιληδονία και η φιλοχρηματία καταποντίζουν τη ζωή μας.