ΕΙΡΗΝΗ Η ΑΘΗΝΑΙΑ, της Βίβιαν Σαρρή

Η Ειρήνη η Αθηναία έχει απασχολήσει πολλούς (ιστορικούς) και οι απόψεις για τη ζωή και το έργο της διαφέρουν πολύ από ιστορικό σε ιστορικό. Ακόμα και η καταγωγή της είναι ένα μυστήριο. Πολλοί την αποκαλούν Σαρανταπήχαινα, αλλά αυτό απορρίπτεται από τον R. Guilland , Patrices . Ο οποίος στηριζόμενος στο λέοντα γραμματικό και το Γεώργιο Κεδρηνό, υποστηρίζει ότι ο πατρίκιος Λέοντας Σαραντάπηχος ήταν ιουδαϊκής καταγωγής. Επίσης πολύ θεωρούν ότι η Ειρήνη ήταν συγγενής του μονομάχου Νικήτα. Όμως αυτός καταγόταν από την Παφλαγονία, ενώ η ειρήνη από την Αθήνα. Πολύ πιθανότερο λοιπόν είναι να υπάρχει κάποιος γάμος η μακρινή συγγένεια μεταξύ τους. Αυτό που προκαλεί αυτές τις υποψίες είναι ότι η Ειρήνη προσέλαβε τον Νικήτα και του απένειμε το τίτλο του πατρικίου και μετά από καιρό τον όρισε στρατηγό της Σικελίας.

Η Ειρήνη μέσα από τα μάτια του Θεοφάνη του ομολογητή και άλλων ιστορικών που αλληλοσυγκρούονται.

Οι πρώτοι που έγραψαν για την Ειρήνη ήταν ο Θεοφάνης και ο πατριάρχης Νικηφόρος. Ο αρραβώνας της με τον μέλλοντα αυτοκράτορα Λέοντα Δ’ τον Χαζάρο, γιο του Κωσταντίνου Ε’, έγινε στη εκκλησία της Θεοτόκου του Φάρου στις 3 Νοεμβρίου. Σύμφωνα με τους ίδιους η Ειρήνη στέφθηκε Αυγούστα στις 17 Νοεμβρίου του ίδιου έτους και έπειτα παντρεύτηκε τον Λέοντα Δ’ στον ναό του Αγίου Στέφανου, στη Δάφνη. Κάτι που κατά τη Διονυσία Μισίου δεν βγάζει νόημα, καθώς οι γυναίκες των αυτοκρατόρων στέφονταν Αυγούστες ΑΦΟΥ έκαναν το πρώτο τους παιδί με τον αυτοκράτορα. Ακόμα ένα άλλο επιχείρημα της Δ. Μισίου είναι ότι πριν λίγο καιρό ο Κωνσταντίνος ο Ε’ είχε στέψει Αυγούστα μια από τις συζύγους του, την Ευδοκία. Άρα υπήρχε ήδη μια Αυγούστα και ήταν απίθανο να είχε πεθάνει η Ευδοκία έως τους γάμους της Ειρήνης, γιατί θα έπρεπε να μεσολαβήσει περίοδος πένθους. Άρα, με βάση αυτήν την πηγή, η χρονολόγηση της στέψης της Ειρήνης σε Αυγούστα τοποθετείται μετά από την αναγόρευση του γιού της Κωνσταντίνου Στ΄ σε συναυτοκράτορα, το Πάσχα του 776. Η ερευνήτρια υποθέτει ότι η Ειρήνη στέφθηκε τον Δεκέμβριο του 777, διότι οι τελετές στέψης γίνονταν τα Χριστούγεννα.

Τα κίνητρα του Κωνσταντίνου Ε’ για την επιλογή της Ειρήνης ως συζύγου του λέοντα Δ’ είναι καλά κρυμμένα. Είναι πολύ περίεργο που ένας εικονομάχος αυτοκράτορας διάλεξε για νύφη του μια εικονόφιλη. Ίσως να ήθελε η οικογένεια της συζύγου του να βρίσκεται μακριά από τη πρωτεύουσα για να μην υπάρχουν περιπλοκές σχετικά με το θέμα της διαδοχής. Κάποιοι ακόμα λένε ότι μπορεί να έπαιξε κάποιο λόγο και η ομορφιά της. Αλλά, σύμφωνα με τη J. Herrin, ο Κωνσταντίνος Ε’ ήθελε να εξασφαλίσει την επιρροή του στη κεντρική Ελλάδα μέσω της Ειρήνης και της οικογένειάς της. Γνωστό όμως είναι ότι πριν από τον γάμο της με το γιό του, ο Κωνσταντίνος Ε’ ζήτησε από τη Ειρήνη να ορκιστεί ότι η ίδια δεν θα υπερασπιζόταν τη λατρεία των εικόνων.

Για την αρχική στάση της Ειρήνης δεν μπορούμε να αποβούμε σε ασφαλή συμπεράσματα, αφού οι πηγές της εποχής δεν αναφέρονται στο ζήτημα αυτό. Συμφώνα όμως με τον Γεώργιο Κεδρηνό, ο Λέων Δ΄ ο Χαζάρος βρήκε στην κατοχή της ειρήνης δύο εικόνες. Αφότου διαπίστωσε ποιοι της τις προμήθευσαν, τους τιμώρησε. Την Ειρήνη τη επέπληξε και ύστερα την κατηγόρησε για καταπάτηση του όρκου που είχε δώσει στον πατέρα του και αρνήθηκε για το υπόλοιποι διάστημα της ζωής του να έχει συζυγικές σχέσεις μαζί της. Αυτό όμως δεν καταγράφηκε από ιστορικούς της εποχής αλλά από μεταγενέστερους, γεγονός που προβληματίζει τους ερευνητές. Η σχέση της Ειρήνης με τους εικονόφιλους αυλικούς δεν είναι βέβαιη. Όμως αυτή η υπόθεση θεωρήθηκε ιδιαίτερα σημαντική από τον ¨Λέοντα Δ’, που θεώρησε ότι αφορούσε την προσωπική του ασφάλεια και την ασφάλεια του οίκου του, εφόσον δεν μπορούσε να εμπιστευτεί τη γυναίκα του. Λίγο μετά από τον Σεπτέμβριο του 780 ο Λέων Δ’ αφού νόσησε από έντονο πυρετό, απεβίωσε.

Η ορθότητα αυτού του γεγονός δεν είναι εξακριβωμένη. Πιθανολογείται ότι είναι γέννημα της φαντασίας των εικονολατρών, που έτρεφαν αρνητικά αισθήματα για τον Λέοντα Δ’. Όπως και να 'χει, οι συνθήκες θανάτου του αυτοκράτορα προκαλούν υποψίες. Αυτό γιατί ο αιφνίδιος αυτός θάνατος απάλλαξέ την Ειρήνη από την ανυπόφορη δυσμένεια όπου είχε περιπέσει και χάρισε ελευθερία στους οπαδούς της που παρέμεναν στο παλάτι. Γι'αυτόν ακριβώς το λόγο η Ειρήνη και οι υποστηρικτές της θεωρήθηκαν από πολλούς ύποπτοι για τον θάνατο του Λέοντα Δ’. Οι ιστορικοί Σπ. Λάμπρου και Μ. Μισίου συνδυάζουν τη δίωξη τω εικονολατρών αυλικών με τον αιφνίδιο θάνατο του Λέοντα Δ’ και συμπεραίνουν ότι ο θάνατος του αυτοκράτορα δεν ήταν φυσικός.

Μετά τον θάνατο του Λέοντα Δ’ τον θρόνο ανέλαβαν ο Κωνσταντίνος Στ’ και η μητέρα του. Η Ειρήνη άσκησε την εξουσία της ως επίτροπος, επειδή ο γιος της ήταν μόλις δέκα ετών. Σύμφωνα με το δίκαιο της εποχής η γυναίκα του αυτοκράτορα, όταν αυτός πέθαινε, οριζόταν επίτροπος των ανήλικων παιδιών της, με μόνη προϋπόθεση ότι δεν είχε ξαναπαντρευτεί. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ανέβηκε γυναίκα στο βυζαντινό θρόνο. Όμως η Ειρήνη ήταν πιο επιδέξια απ' όλες τις προηγούμενες. Με το που πήρε την εξουσία φρόντισε να το γνωστοποιήσει εκδίδοντας νέα νομίσματα με την επιγραφή "Κωνσταντίνος βασιλεύς δεσπότης συν Ειρήνη αυγούστη μητρί αυτού", στη μπροστινή όψη. Ενώ στην οπίσθια όψη απεικονίζονταν οι προηγούμενοι αυτοκράτορες της ισαυρικής δυναστείας:με αυτόν τον τρόπο κατέστησε σαφή την παραμονή της Ισαυρικής Δυναστείας στον βυζαντινό θρόνο.

Δυο μήνες μετά η Ειρήνη κλήθηκε να αντιμετωπίσει το κίνημα που εκδηλώθηκε υπέρ του καίσαρα Νικηφόρου από στρατιωτικούς και αυλικούς αξιωματούχους. Τα ετεροθαλή αδέλφια του Λέοντα Δ’ εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους για τον θρόνο. Όμως η Ειρήνη κατάφερε να καταστείλει το κίνημα γρήγορα. Διέταξε τη σύλληψη των συνωμοτών, τους μαστίγωσε κι έπειτα τους εξόρισε σε διάφορους τόπους. Τιμώρησε επίσης και τα αδέλφια του Λέοντα Δ’, αναγκάζοντας τα να λάβουν το μοναχικό σχήμα και στη συνέχεια τους ταπείνωσε δημόσια, υποχρεώνοντάς τους να παρακολουθήσουν τη Χριστουγεννιάτικη θεία λειτουργία στον ιερό ναό της Αγίας Σοφίας ως απλοί μοναχοί.

Έτσι τους απέκλεισε και από τον θρόνο, καθώς αφού έλαβαν το μοναχικό σχήμα δεν επιτρεπόταν να παντρευτούν και να αποκτήσουν απογόνους (διεκδικητές του θρόνου). Όλα αυτά, ενώ εκείνη απολάμβανε μαζί με το γιο της βασιλικές τιμές. Σ' εκείνη τη λειτουργία η Ειρήνη, θέλοντας να αποσαφηνίσει τη θέση αυτής και του γιου της, επέστρεψε το στέμμα στην τράπεζα της εκκλησίας, αφού ενωρίτερα το αφαίρεσε από τον άντρα της. Η Ειρήνη, μάλλον για να προσεγγίσει τη οικογένεια του άντρα της , ζήτησε από τη πριγκίπισσα Ανθούσα να συμβασιλεύσουν. Αν και ήξερε ότι αυτή θα αρνούνταν, λόγω του ότι δεν ήταν φιλόδοξη και ότι ήθελε να ακολουθήσει τη μοναστική ζωή. Ακόμη, για να σταθεροποιήσει τη θέση της στα πρώτα χρόνια της βασιλείας, τοποθέτησε στο ναό της Αγίας Σοφίας μια επιγραφή, επιθυμώντας να διαδώσει το μήνυμα, ότι η βασίλεια της είχε δοθεί από το θεό και ότι πριν ακόμη τη γέννηση του Χριστού είχε προφητευθεί η βασιλεία της ίδια και του γιου της.

Η Ειρήνη, θέλοντας να ισχυροποιήσει τη θέση της στη Δύση, το έτος 782 έστειλε πρεσβεία το σακελλάριο Κωνσταην και το πριμηκήριο Μαμαλο, προκειμένου να ζητήσουν το χέρι της Ερυθρός κόρης του Καρλομάγνου, σε γάμο με τον Κωνσταντίνο. Ο Κάρολος αποδέχτηκε τη πρόταση και ο γάμος αναβλήθηκε μέχρι να ενηλικιωθούν. Τα παιδιά αρραβωνιαστήκανε για να επισφραγισθεί η συμφωνία.

ΟΙ Άραβες εκμεταλλεύτηκαν την περίσταση και άρχισαν επιθέσεις στα ανατολικά σύνορα του Βυζαντινού κράτους. Μετά από μια σειρά συμπλοκών υπογράφηκε συνθήκη με ταπεινωτικούς όρους για τους βυζαντινούς και η ειρήνη αναγκάστηκε να καταβάλει ετήσιο φόρο στους ανερχόταν στα 70.000-90.000 δηνάρια το χρόνο για τρία συνεχή χρόνια. Μετά τη υπογραφή της συνθήκης με τους Άραβες, η Ειρήνη στράφηκε το 783 εναντίον των Σέρβων , οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι μεταξύ Μακεδονίας και Πελοποννήσου. Οι βυζαντινοί νίκησαν με αρχηγό της εκστρατείας το Σταυράκιο. Ήταν μια επιπλέον στιγμή δόξας για τη ειρήνη. Το Μάιο του ίδιου έτους περιόδευσε με το Κωνσταντίνο Στ΄στη Θράκη σε ατμόσφαιρα πανηγυρική. Εκεί μετονόμασε μια πόλη με το όνομά της, Ειρηνούπολη, και την ανοικοδόμησε.

Η νίκη της εικονολατρίας / θεοκρατίας

Καθοριστικό ρόλο στην αποκατάσταση της εικονολατρίας έπαιξε ο στενός συνεργάτης της Ειρήνης Τάρασιος, καθώς και άλλοι στενοί της εικονόφιλοι συνεργάτες. Η ενέργεια που οδήγησε στην ανατροπή της εικονομαχικής πολιτικής των Ισαύρων ήταν η πρόταση του πατριαρχη Παύλου για την αποκατάσταση της τάξης στη Χριστιανική Οικούμενη , σε διάλογο με την Ειρήνη. Έπειτα όμως αποσύρθηκε. Τη θέση του πήρε ο Τάρασιος ο πρωτοσκητής. Ο ίδιος διακρινόταν για τις εικονοφιλικές του διαθέσεις και ήταν έμπιστος της Ειρήνης. Επιπλέον, ήταν μετριοπαθής και πολύ καλός διπλωμάτης. Η οικουμενική σύνοδος συγκλήθηκε με τον έξης τρόπο: Υπήρχε άλλος ένας διεκδικητής του πατριαρχικού θρόνου, ο Σάββας. Έτσι η Ειρήνη θέλοντας να δείξει ότι επιλογή του πατριαρχη θα ήταν συλλογική απόφαση συγκάλεσε το λαό στο παλάτι της Μαγναύρας και τους πρότεινε να αποδεχτουν για πατριάρχη τον Τάρασιο. Ο Ταράσιος αρνήθηκε αρχικά και έπειτα δέχτηκε, με τον όρο να συγκληθεί η οικουμενική σύνοδος . Ο όρος αυτός του Ταρασιου στη πραγματικότητα ήταν επινόηση της Ειρήνης.

Η Ειρήνη όμως δεν υπολόγισε τις εικονομαχικές διαθέσεις των αυτοκρατορικών ταγμάτων, που ήταν πιστά στις αποφάσεις της συνόδου και αφού μπήκαν στο ναό των Αγίων Απόστολων, βάδισαν με απειλές ενάντιων των εικονόφιλων. Οι εικονομάχοι επίσκοποι υποστήριξαν τους κινηματίες κραυγάζοντας. Η Ειρήνη ήθελε να απαλλαγεί από όλες τις εικονομαχίες αντιλήψεις. Αρχικά έπεισε τα πειρατικά θέματα στη Θράκη να συνεργαστούν μαζί της. Έπειτα έστειλε την αυτοκρατορική φρουρά σε μια υποτιθέμενη εκστρατεία κατά των Αράβων. Έτσι τα πειρατικά θέματα μπήκαν ανενόχλητα στη πρωτεύουσα. Η Ειρήνη είχε την κατάσταση στα χέρια της. Ζήτησε από την αυτοκρατορική φρουρά να παραδώσει τα όπλα και τους διέταξε να επιστρέψουν στις γενέτειρές τους παίρνοντας τις οικογένειές τους. Έπειτα αναδιοργάνωσε τα τάγματα της αυτοκρατορικής φρουράς, με ανθρώπους πιστούς σ' αυτήν.

Μετά από αυτό, τον Μάιο του 787, ανακοίνωσε τη νέα σύγκληση της συνόδου, με έδρα τη Νίκαια της Βιθυνίας. Αυτή τη φορά προσκάλεσε όλους τους επίσκοπους να παρευρεθούν, μακριά δηλαδή από την Κωνσταντινούπολη. αυτό για να αποφευχθούν οι λαϊκές εξεγέρσεις. Η Νίκαια ήταν η καλύτερη επιλογή, γιατί εκεί είχε λάβει χώρα και η Α οικουμενική σύνοδος το 325, η οποία είχε καταδικάσει τη αίρεση του Αρειανισμού. Η Ειρήνη ήθελε να περάσει το μήνυμα ότι, όπως είχε καταδικαστεί τότε ο Αρειανισμός, έτσι θα καταδικαζόταν και τώρα η εικονομαχία ως αιρετική στάση . Μαλλον ήθελε να συγκριθεί ο γιος της ο Κωνσταντίνος Ε’ με τον Κωνσταντίνο Α’ και η ίδια με τη μητέρα του προηγούμενου, την Αγία Ελένη. Ακολούθησαν πολλές συνεδριάσεις των επισκόπων. Στη έβδομη διαβάστηκε και υπογράφηκε ο όρος πίστεως. Ήταν πλέον σαφής η αποκατάσταση των εικόνων.

Όταν η Ειρήνη διαπίστωσε ότι ο Καρλομάγνος δεν υποστήριζε τη εξωτερική της πολιτική , έσπασε τους αρραβώνες των παιδιών τους. Τελικά πάντρεψε τον γιο της , παρά τη θέλησή του, με τη Μαρία της Αμνίας. Καθοριστικό ρόλο στην επιλογή της έπαιξε ο Σταυράκιος Η λογική της Ειρήνης σύμφωνα με τον Ιωάννη Ζωναρά είναι ότι ο Κωνσταντίνος με σύζυγο τη Μαρία δεν θα μπορούσε να έχει τη στήριξη της οικογένειας της συζύγου του στις πολιτικές υποθέσεις του Βυζαντίου. Γιατί η Μαρία αν και ήταν από αριστοκρατική οικογένεια δεν είχε ισχυρούς συγγενείς στη Κωνσταντινούπολη. Η τέλεση αυτού του γάμου αποτέλεσε την απαρχή μια σειράς διενέξεων ανάμεσα στη μητέρα και τον γιο. Το 790 οι σύμβουλοί της παρώτρυναν την Ειρήνη να παραμείνει στην εξουσία με τον ισχυρισμό οτι η παραμονή της είχε προκαθοριστεί από το θεό .ο Κωνσταντίνος νιώθοντας τελείως παραμελημένος από τη εξουσία και σε συνεννόηση του με τους πατρίκιους Θεόδωρο Καμουλιανό, Δαμιανό και το μάγιστρο Πέτρο προσπάθησε να εξορίσει το Σταυράκιο. Έτσι ώστε να βασιλεύει αυτός με τη μητέρα του. όμως ο Σταυράκιος το κατάλαβε και το κάρφωσε στη Ειρήνη . Οι συνωμότες τιμωρήθηκαν και εξορίστηκαν, ενώ ο Κωνσταντίνος επιπλήχθηκε και του υποβλήθηκαν ποινές. Σύμφωνα με το Θεοφάνη προφυλακίστηκε. Έπειτα η Ειρήνη, δυσαρεστημένη από όσα είχαν γίνει, διέταξε τον στρατό να ορκιστεί ότι θα αναγνώριζε αυτήν και μόνο αυτήν ως αυτοκράτειρα μέχρι τον θάνατό της. Ο στρατός όμως αρνήθηκε γιατί ήθελε τον Κωνσταντίνο Στ΄ συμβασιλέα. Οι στρατιώτες του θέματος των Αρμενιακών αφού ανέτρεψαν τους στρατηγούς τους όρισαν καινούργιο το Αλέξιο Μουσελέ και ανακήρυξαν το Κωνσταντίνο Στ’ μοναδικό αυτοκράτορα. Όταν ο Κωνσταντίνος ανέλαβε τη εξουσία, συμπεριφέρθηκε με επιείκεια στη μητέρα του, την οποία Περιόρισε στο παλάτι. στις 15 Ιανουαρίου του έτους 792 ο Κωνσταντίνος Στ’ αναγόρευσε την Ειρήνη συναυτοκράτειρα, κατόπιν παρακλήσεως της ίδιας και πολλών άλλων αξιωματούχων.

Με βάση τον Θεοφάνη, το θέμα των αρμενιακών ήθελε να εναντιωθεί και να αναγορεύσει σε συναυτοκράτορα το Αλέξιο Μουσελέμ. Όταν το έμαθε ο Κωνσταντίνος Κάλεσε το Μουσελεμ στη Κωνσταντινούπολη και αφού πρώτα τον τίμησε με τον τίτλο του πατρικίου τον τιμώρησε με ξυλοδαρμό και κούρεμα και τον φυλάκισε στο πραιτώριο. Το ίδιο έτος εκτυλίχθηκε μια ακόμη συνωμοσία υπέρ του καίσαρα Νικηφόρου, του ετεροθαλούς αδελφού του Κωνσταντίνου Στ’. Ο ίδιος τύφλωσε τον Νικηφόρο και έκοψε τις γλώσσες των αδελφών του.

Η Ειρήνη και ο Σταυράκιος (που επανήλθε από την εξορία) εισηγήθηκαν στον Κωνσταντίνο Στ’ και πέτυχαν την τύφλωση του Αλέξιου Μουσελήμ, με το πρόσχημα ότι εποφθαλμιούσε τον θρόνο. Έπειτα ο Κωνσταντίνος τον Ιανουάριο του ίδιου έτους χώρισε από τη γυναίκα του Μαρία, με τη οποία είχε αποκτήσει ήδη δυο κόρες, την Ειρήνη και την Ευφροσύνη. Και τον Αύγουστο έστεψε Αυγούστα τη Θεοδότη. Τίτλο που δεν είχε χαρίσει στη Μαρία και που τώρα η Ειρήνη και η Θεοδότη μοιράζονταν. Ο Κωνσταντίνος Στ’ παντρεύτηκε τη Θεοδότη, κάτι που επικρίθηκε σφοδρά και ο ίδιος θεωρήθηκε μοιχός, καθότι η πράξη αυτή αντέβαινε το κανονικό δίκαιο. Μάταια ο Κωνσταντίνος προσπάθησε να διαδώσει ότι η Μαρία προσπάθησε να τον δηλητηριάσει. Βρέθηκε αντιμέτωπος με τη γενική αποδοκιμασία. Η μητέρα του ενώ αρχικά είχε συναινέσει στο δεύτερο γάμο του , αργότερα πήρε το μέρος των επικριτών του. Τον Ιούλιο του 796 ο Κωνσταντίνος με τη βοήθεια της Ειρήνης και του πατριάρχη Ταρασιου οργάνωσαν μια γιορτή κατά τη διάρκειας της οποίας επιστέφονταν τα λείψανα της αγίας Ευθυμίας , τα οποία αφού είχαν πεταχτεί από το Κωνσταντίνο Ε’ στη θάλασσα , με θαυματουργό τρόπο ανακαλύφθηκαν από ένα περαστικό πλοίο. Το Σεπτέμβριο η Ειρήνη Κι ο γιος της Πήγαν διακοπές στα λουτρά της Προύσας. Ο Κωνσταντίνος επέστρεψε όμως στην Κωνσταντινούπολη για τη γέννηση του γιου του Λέοντα, αφήνοντας την Ειρήνη μόνη της. Κι αυτή, σύμφωνα με το Θεοφάνη, δωροδόκησε τους διοικητές των ταγμάτων και τους αυλικούς αξιωματούχους που βρίσκονταν εκεί μαζί της. Έτσι, όταν ο Κωνσταντίνος έκανε εκστρατεία κατά των Αράβων, η Ειρήνη και ο Σταυράκιος, φοβούμενοι μια πιθανή νίκη του Κωνσταντίνου Στ’, υπονόμευσαν την εκστρατεία. Λίγο αργότερα ο θάνατος του γιου του την 1η Μαΐου βύθισε τον Κωνσταντίνο Στ’ σε θλίψη. Η Ειρήνη το θεώρησε κατάλληλη στιγμή για να στραφεί εναντίον του. Έτσι στις 17 Ιουλίου του 797, αφού τελείωσαν οι ιππικοί αγώνε, άνδρες των ταγμάτων επιχείρησαν να συλλάβουν τον Κωνσταντίνο Στ’. Αλλά αυτός πληροφορήθηκε τη συνομωσία και προσπάθησε με το χελανδιό του, να περάσει τις πύλες της Βιθυνίας. Στόχος του να προσφύγει στο θέμα των Ανατολικών , ενώ ταυτόχρονα συνοδευόταν χωρίς να το γνωρίζει από φίλους της μητέρας του, που τον οδήγησαν στην ποινή της τύφλωσης: έτσι η Ειρήνη τιμώρησε τον γιο της για τον παραγκωνισμό της ίδιας και την αμαύρωση του κύρους της.

Η ποινή της τύφλωσης θεωρούνταν ήπια σε σχέση με τη καταδίκη σε θάνατο και ήταν ένας συνηθισμένος τρόπος εξόντωσης πολιτικών αντιπάλων. Ο Θεοφάνης αποδοκιμάζει αυτό το γεγονός στο έργο του. Υπήρξαν όμως και κάποιοι που ερμήνευσαν τη τύφλωση του Κωνσταντίνου ως δίκαιη τιμωρία για τη μοιχεία που διέπραξε, όπως ο Θεόδωρος Στουδίτης. Σύμφωνα με το Γεώργιο Μοναχό , η Ειρήνη δεν είχε κάποιο ρόλο στη τύφλωση του γιου της. Πιο αντικειμενική άποψη όμως έχουν ο Γεώργιος Κεδρηνός και ο Ιωάννης Ζωναράς, οι οποίοι θεωρούν την Ειρήνη υπεύθυνη, όχι μονο για τη τύφλωση αλλά και για τον θάνατο του γιου της . Τι απέγινε μετά την τύφλωσή του ο Κωνσταντίνος Στ’ είναι γεγονός αμφιλεγόμενο. Σύμφωνα με τον Ιωσήφ Γενέσιο , πέθανε αμέσως σχεδόν μετά την τύφλωση του. Σύμφωνα με το Ιωανννη Ζωναρά και το Γεώργιο κεδρηνό, ζούσε ακόμη επί της βασιλείας του Νικηφόρου Α’. Ακόμα ο J. Bury υποστηρίζει ότι πέθανε στα χρόνια της βασιλείας του Μιχαήλ Β’, ενώ ο Ε. Βrooks τοποθετεί τον θάνατό του πριν από την άνοδο στο θρόνο του Μιχαήλ Β.

Το "Φτου και βγαίνω" της Ειρήνης

Η Ειρήνη ήταν πλέον μονοκράτειρα του Βυζαντινού κράτους. Κυκλοφόρησε χρυσά νομίσματα, όπου απεικονιζόταν το πορτρέτο της δύο φορές. Σε αυτό κρατούσε ένα σκήπτρο που έφερε το σχήμα του σταυρού και μα ένσταυρη σφαίρα. Εκτός από αυτά η Ειρήνη εξέδωσε δύο Νεαρές με τον τίτλο Πιστός Βασιλεύς. Ήταν η μόνη γυναίκα που πήρε τον τίτλο αυτό στην Ιστορία.

Η Ειρήνη ήρθε αντιμέτωπη με δυο απόπειρες ανατροπής της από τους γιους του Κωνσταντίνου Ε’. Την ανατροπή της Ειρήνης φαίνεται ότι υποστήριξε και ένα τμήμα του λαού. Η Ειρήνη ήθελε να προλάβει πιθανές αντιδράσεις και επέδειξε την αφοσίωση που οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης προσδοκούσαν από το πρόσωπό της. Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα διέσχισε την πόλη ανεβασμένη σε άρμα επίχρυσο με άσπρα άλογα μοιράζοντας χρήματα στο πλήθος. Οι δύο στενοί της συνεργάτες Σταυράκιος και Αέτιος βρίσκονταν σε διαρκή αντιπαράθεση, προσπαθώντας να ασκήσουν επιρροή στο κυβερνητικό της έργο. Στην πραγματικότητα προόριζαν για τον θρόνο κάποιον από τους συγγενείς τους, μετά τον θάνατο της Ειρήνης. Μια βαριά ασθένεια της Ειρήνης το 799 που την απείλησε και με θάνατο , έφερε τη σύγκρουση αυτή στο απόγειό της. Ο Αέτιος πληροφόρησε την Ειρήνη ότι ο Σταυράκιος επιθυμούσε την εξουσία και η Ειρήνη κατηγόρησε τον Σταυράκιο ως ταραχοποιό. Αυτός όμως τη έπεισε ότι επρόκειτο για συκοφαντίες. Ο Σταυράκιος όμως δεν πτοήθηκε και άρχισε τη προετοιμασία ενός πραξικοπήματος. Όταν υπέπεσε αυτό στη αντίληψη της Ειρήνης , εξέφρασε τη επιθυμία της το στράτευμα να μην συναναστρέφεται το Σταυράκιο. Ο Σταυράκιος όμως Νόσησε και Πέθανε και οι στασιαστές συνελήφθησαν και υπέστησαν τιμωρίες και εξορία. Το Μάρτιο του 800 η Ειρήνη για να αυξήσει τη δημοτικότητα της , χάρισε στο λαό της Κωνσταντινούπολης τους πολιτικούς φόρους και παραχώρησε φορολογική ατέλεια στη άβυδο και το ιερό, οι οποίες ανακλήθηκαν αργότερα από το Νικηφόρο Α’.

Στις 25 Δεκεμβρίου του 800 ο Κάρολος στέφθηκε από τον πάπα Λέοντα Γ Αυτοκράτορας των Ρωμαίων. Για τον πάπα η Ειρήνη δεν ήταν αυτοκράτειρα λόγω του φύλου της και ο θρόνος είχε μείνει κενός μετά τον Κωνσταντίνο Στ’. Όμως για τους βυζαντινούς η στέψη ήταν παράνομη, αφού ο πάπας δεν μπορούσε ούτε να στέψει αυτοκράτορα, ούτε η θέση ήταν κενή. Η αναγνώριση της στέψης του Καρλομάγνου από τους βυζαντινούς έγινε το 812 λόγω μιας συνθήκης που υπογράφηκε από το Μιχαήλ Α’ με τον Κάρολο. Ακόμα και τότε όμως, οι βυζαντινοί αναγνώρισαν τον Κάρολο αυτοκράτορα και όχι αυτοκράτορα των Ρωμαίων. Ο Κάρολος σκεφτόταν να επιτεθεί ενάντιων της Σικελίας , αλλ'αντί για αυτό έκανε πρόταση γάμου στην Ειρήνη. Οι απεσταλμένοι έφτασαν το 802 στην Κωνσταντινούπολη. Απώτερος στόχος, σύμφωνα με τον Θεοφάνη, ήταν μέσω της Ειρήνης να αναγνωριστεί ο τίτλος του από τους βυζαντινούς. Ακόμα, σύμφωνα με τον ίδιο, η Ειρήνη θα αποδεχόταν τον γάμο. Αυτός που την απέτρεψε από το να δεχτεί ήταν ο Τάρασιος, επειδή εποφθαλμιούσε την εξουσία του αδελφού του. Οι δυτικές πήγες δεν συμφωνούν με την εκδοχή του Θεοφάνη. Η Α. Παναγοπούλου θεωρεί ότι η πρόταση γάμου ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου από μια σειρά φήμες που κάποιες διπλωματικές επαφές διέδωσαν για τη σχέση ανάμεσα στην Ειρήνη και τον Κάρολο.

Απ'το ζενίθ στο ναδίρ

Η Ειρήνη βρισκόταν σε πολύ δύσκολη θέση, οι επαφές της με τον Κάρολο είχαν δυσαρεστήσει τους αξιωματούχους του βυζαντινού κράτους. Ακόμα ο Άετιος είχε αποκτήσει πολύ μεγάλη εξουσία. Όταν ο Άετιος απουσίαζε για ένα χρονικό διάστημα, λόγω της επιθυμίας του να αναλάβει τη διοίκηση των ανατολικών θεμάτων, οι αντίπαλοι της Ειρήνης πήραν τη κατάσταση στα χέρια τους. Συγκεκριμένα. ο πατρίκιος λογοθέτης Νικηφόρος τον Οκτώβριο του 802 με τη δικαιολογία ότι στόχευε στη υπεράσπιση της Ειρήνης από τα φιλόδοξα σχέδια του Αετίου, έδιωξε την Ειρήνη από το βυζαντινό θρόνο και ανέλαβε ο ίδιος την εξουσία. Έπειτα ανήγγειλε σε όλη τη πόλη τα νέα. Παράλληλα με αυτό κάποιοι άντρες του νικηφόρου φρουρούσαν το παλάτι του Ελευθέρως όπου βρισκόταν η Ειρήνη. Αργότερα όμως ο νικηφόρος απομάκρυνε τη Ειρήνη από τη Κωνσταντινούπολη, πρώτα στη Πρίγκιπο, στη δομή που είχε η ίδια οικοδομήσει και ύστερα στη Λέσβο. Αυτό, γιατί μετά την αναίρεση των φοροαπαλλαγών που είχε παραχωρήσει η Ειρήνη , θεώρησε ότι ο λαός μπορεί να ζητούσε την Ειρήνη πίσω. Ακόμα, αφαίρεσε από τον Αέτιο το αξίωμα του στρατηγού. Η Ειρήνη Πέθανε στη Λέσβο οκτώ μήνες αργότερα, στις 9 Αυγούστου του 803. Η ανακήρυξη της ειρήνης σε αγία έγινε λόγω της αποκατάστασης των εικόνων. Ωστόσο το γεγονός της τύφλωσης του γιου της αμαυρώνει την αγιότητα της Ειρήνης και κατά τον w. Treadgold αυτός είναι και ο λόγος που η Ειρήνη μνημονεύεται πολύ σύντομα στα Συναξάρια.

Βίβιαν Σαρρή λβ1