TO ΑΡΧΑΙΟ ΑΤΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Ο μήνας των αρχαίων Ελλήνων αρχίζει κατά την εκάστοτε εμφάνιση της σελήνης στον ουρανό, που αποκαλείται Νέα Σελήνη. Π.Χ ο μήνας Γαμηλιών το 2015, αρχίζει την 21η Ιανουαρίου και λήγει την 19η Φεβρουαρίου. Ο Ανθεστηριών αρχίζει την 20η Φεβρουαρίου και τελειώνει την 19η Μαρτίου, κοκ. Το νέο έτος για τους αρχαίους Αθηναίους αρχίζει την 1η Εκατομβαιώνος που πάντοτε πρέπει να πέσει μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Γι' αυτό κάθε δύο ή τρία χρόνια προστίθετο ο μήνας Β' Ποσειδεών. Η ημέρα για τους αρχαίους Έλληνες αρχίζει κατά την δύση του ηλίου, κι όχι όπως σήμερα τα μεσάνυχτα. Ο πλέον τιμημένος θεός ήταν ο Απόλλωνας (πέντε από τους δώδεκα μήνες αφιερωμένοι σε αυτόν) και ακολουθούσε η αδελφή του Άρτεμις (με τρεις μήνες - επτά και οι δύο μαζί). Ο Δίας είχε δύο μήνες, τον ένα μαζί με την Ήρα, ενώ από έναν είχαν οι Ποσειδών, Διόνυσος και Αθηνά. Ο Β' Ποσειδεών ή εμβόλιμος, δεν εμφανιζόταν κάθε χρόνο, αλλά κάθε δυο ή τρία χρόνια , ώστε ο μηνάς Εκατομβαιών να αρχίζει πάντα μετά το Θερινό Ηλιοστάσιο. Οι δώδεκα μήνες και οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς με παράδειγμα το έτος 2015/2016, καθώς και ο θεός στον οποίο είναι αφιερωμένοι αναφέρονται παρακάτω:

Εκατομβαιών (30 ημέρες) 16/17 Ιουλίου - 14/15 Αυγούστου--- Απόλλων

Μεταγειτνιών (30 ημέρες) 15/16 Αυγούστου - 13/14 Σεπτεμβρίου --- Απόλλων

Βοηδρομιών (29 ημέρες) 14/15 Σεπτεμβρίου - 12/13 Οκτωβρίου --- Απόλλων

Πυανεψιών (30 ημέρες) 13/14 Οκτωβρίου - 11/11 Νοεμβρίου --- Απόλλων

Μαιμακτηριών (29 ημέρες) 12/13 Νοεμβρίου - 11/12 Δεκεμβρίου --- Δίας

Ποσειδεών (29 ημέρες) 12/13 Δεκεμβρίου - 09/10 Ιανουαρίου --- Ποσειδών

Γαμηλιών (30 ημέρες) 10/11 Ιανουαρίου - 08/09 Φεβρουαρίου--- Δίας και Ήρα

Ανθεστηριών (29 ημέρες) 09/10 Φεβρουαρίου- 08/09 Μαρτίου --- Διόνυσος

Ελαφηβολιών (30 ημέρες) 09/10 Μαρτίου - 07/08 Απριλίου --- Άρτεμις---Βλέπε σχετικά με τις Ειδούς του Μαρτίου.

Μουνιχιών (29 ημέρες) 08/09 Απριλίου - 06/07 Μαΐου --- Άρτεμις

Θαργηλιών (29 ημέρες) 07/08 Μαΐου - 04/05 Ιουνίου --- Άρτεμις και Απόλλων

Σκιροφοριών (30 ημέρες) 05/06 Ιουνίου - 04/05 Ιουλίου--- Αθηνά

Οι ημερομηνίες αλλάζουν με τη Νέα Σελήνη. Κάθε μήνας είχε είτε 30 ημέρες (πλήρης μήνας) είτε 29 ημέρες (κοίλος μήνας) και χωριζόταν σε τρία δεκαήμερα. Δεκάδες Αντί για εβδομάδες, οι μήνες διαιρούνταν σε τρεις δεκάδες, τις οποίες ονόμαζαν: την πρώτη δεκάδα «ισταμένου», «αύξοντος» ή «αρχομένου», την δεύτερη δεκάδα «μηνός μεσούντος», και την τρίτη δεκάδα «φθίνοντος» ή «απιόντος μηνός». Ημέρες Η πρώτη ημέρα κάθε μήνα ονομαζόταν «νουμηνία» και ήταν αφιερωμένη στον Απόλλωνα. Συμπίπτει με την πρώτη όψη της Νέας Σελήνης, την πρώτη εμφανισή της δηλαδή στον ουρανό, όπως ρητά αναφέρει ο Ησίοδος. Κάθε 2-3 χρόνια προστίθετο ένας εμβόλιμος μήνας, ο Ποσειδεών, ώστε η πρώτη ημέρα κάθε μήνα να συμπίπτει πάντοτε με την εμφάνιση της Σελήνης στον ουρανό. Αυτή καλούνταν Νέα Σελήνη. Στην Αθήνα η πρώτη μέρα του μήνα ονομαζόταν άνοδος, ίσως γιατί η λιτανεία των γυναικών ανέβαινε στο ιερό που βρισκόταν ψηλότερα, κοντά στη Πνύκα, όπου γινόταν η σύναξη της Εκκλησίας του Δήμου. Εκτός απο άλλα διάφορα ιερά αντικείμενα για τη λατρεία, έφερναν μαζί τους και μικρά γουρουνόπουλα. Τις υπόλοιπες ημέρες τις ονόμαζαν ως εξής: Τις δέκα ημέρες της πρώτης δεκάδας τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. ισταμένου ή αρχομένου Τις επόμενες δέκα ημέρες τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. μεσούντος ή επί δεκάδι την δέκατη μέρα της δεύτερης δεκάδας την ονόμαζαν «εικάδα», δηλαδή εικοστή του μηνός Τις τελευταίες δέκα ή εννέα ημέρες του μήνα τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. επί εικάδη. Επίσης τις μέρες της τρίτης δεκάδας τις μετρούσαν και αντίθετα, δηλαδή την 21η του μηνός την έλεγαν και δεκάτη ή ενάτη φθίνοντος ή απιόντος, κλπ. ανάλογα αν ο μήνας ήτα πλήρης (30 ημέρες) ή κοίλος (29 ημέρες). Την τελευταία μέρα του μήνα την έλεγαν «ένη» ή «νέα», δηλαδή παλαιά ή νέα, επειδή ήταν το όριο του παλαιού με τον νέο μήνα. Ιστορικά στοιχεία Το αττικό ημερολόγιο αρχίζει το -776 π.Χ. με τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αρχαιότητας πήρε την τελική του μορφή το 430 π.Χ. από τον Μέτωνα, γεωμέτρη, αρχιτέκτονα και αστρονόμο, ο οποίος όρισε τους πλήρεις και κοίλους μήνες, καθώς και τα έτη στα οποία θα προσετίθετο ο μήνας Ποσειδεών.