WILLIAM SHAKESPEARE: Η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ, του αποφοίτου μας Άρη Ρείντ

Παρ’όλο που όλοι γνωρίζουν τον Σαίξπηρ ως έναν από τους κορυφαίους ποιητές και θεατρικούς συγγραφείς του 16ου και 17ου αιώνα, υπάρχουν “σκοτεινές” πτυχές της ζωής του οι οποίες ακόμα και σήμερα δεν έχουν αποκαλυφθεί.

Τοκογλυφία,φοροδιαφυγή και “μαύρη” αγορά

Το 2013 μετα από ερευνα του Πανεπιστήμιου του Aberystwyth στην Ουαλία υποστηριζεται ότι ο κορυφαιος θεατρικός συγγραφέας ήταν ένας στυγνός επιχειρηματίας που πλούτισε εμπορευόμενος δημητριακά στην “μαύρη αγορά” κατά τη διάρκεια μιας περιόδου λοιμού. Ο Σαίξπηρ έζησε στα τέλη του 16ου και στις αρχές του 17ου αιώνα, κατά τη διάρκεια μιας περιόδου που είναι γνωστή ως η «Μικρή Εποχή των Παγετώνων», όταν ένα ασυνήθιστο κρύο και βαριές βροχοπτώσεις προκάλεσαν κακές σοδειές και εκτεταμένες ελλείψεις σε τρόφιμα. Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 15 ετών αγόραζε και αποθήκευε σιτηρά, βύνη και κριθάρι για μεταπώληση σε διογκωμένες τιμές προς τους γείτονές του και προς τους τοπικούς εμπόρους, ενώ κυνήγησε δίχως έλεος εκείνους που δεν μπορούσαν (ή δεν ήθελαν) να τον πληρώσουν στο ακέραιο. Άλλωστε, το ταφικό μνημείο του θεατρικού συγγραφέα στην εκκλησία της Αγίας Τριάδος στο Stratford, αντικατοπτρίζει ακριβώς αυτό. Το αρχικό μνημείο που κατασκευάστηκε μετά το θάνατό του, το 1616, απεικόνιζε τον Σαίξπηρ κρατώντας ένα σακί σιτάρι. Τον 18ο αιώνα, αντικαταστάθηκε με ένα πιο «λογοτεχνικό» μνημείο που τον απεικονίζει να κρατά ένα μαξιλάρι και μία πένα. Στη συνέχεια χρησιμοποίησε τα κέρδη του από αυτό το εμπόριο για τοκογλυφικό δανεισμό χρημάτων.Επίσης βρέθηκε οτι διώχθηκε απο της αρμόδιες αρχές και για φοροδιαφυγή. Η Jayne Archer, λέκτορας στη μεσαιωνική και αναγεννησιακή λογοτεχνία στο Aberystwyth παραδέχεται ότι η ιδέα του Σαίξπηρ ως ένας στυγνός επιχειρηματίας, μπορεί να μην ταιριάζει με τη ρομαντική εικόνα του ευαίσθητου καλλιτέχνη, αλλά δεν θα πρέπει να τον κρίνουμε πολύ αυστηρά. Το εμπόριο των δημητριακών στην μαύρη αγορά ήταν ένας τρόπος για τον Σαίξπηρ να διασφαλίσει ότι η οικογένεια και οι γείτονές του δεν θα πεινάσουν, αν μια συγκομιδή αποτύχει.Η ανάμνηση του Σαίξπηρ υπό αυτήν την γνώση, τον κάνει πολύ πιο ανθρώπινο και πιο κατανοητό.

Έγγαμος βίος και σεξουαλικότητα

Όσον αφορά την προσωπική του ζωή Ο Σαίξπηρ παντρεύτηκε σε ηλικία μόλις 18 ετών, με την Αν Χάθαγουεϊ, μια γυναίκα οκτώ χρόνια μεγαλύτερή του με την οποία και απέκτησε τρία παιδιά.Ο γάμος έγινε εσπευσμένα λόγω της ξαφνικής εγκυυμοσύνης της Χάθαγουεϊ. Μπορεί να πέθαναν παντρεμένοι ωστόσο δεν ήταν και πολύ αγαπημένοι.Οι ιστορικοί αναφέρουν ότι ο συγγραφέας φαίνεται να έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μόνος, μακριά από τη γυναίκα και τα παιδιά του,αφού πρώτα τους είχε εξασφαλίσει,αγοράζοντας μια έκταση και ένα σπίτι στο Στράτφορντ. Μια μαρτυρία από την εποχή, δείχνει πως οσο έμενε στο Λονδίνο δεν έκανε προσπάθειες να παραμείνει πιστός στον γάμο του. Αν και δεν υπάρχει καμιά επίσημη αναφορά για την σεξουαλικότητα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ειδικοί στέκονται στο έργο του και τις επιρροές του που θα μπορούσαν να υποδηλώσουν ερωτική έλξη και προς το ανδρικό φύλο. Τα σονέτα του Σαίξπηρ περιγράφουν την βαθιά ερωτική σχέση του γράφοντα με έναν εύπορο νέο άνδρα. Σε σημεία του έργου του, ο ποιητής φαίνεται να καλείται να παλέψει με έναν έρωτα που εμφανίζεται αμοιβαίος.

Η πατρότητα των έργων του

Άλλο ένα μυστήριο και σκοτεινό σημείο στη ζωή του Σαίξπηρ είναι αυτό της πατρότητας των έργων του.Πιο συγκεκριμένα, περίπου 150 χρόνια μετά το θάνατό του, άρχισαν να εκφράζονται αμφιβολίες σχετικά με τη ταυτότητά των έργων του. Συγγραφείς όπως ο Ουώλτ Ουίτμαν, ο Μαρκ Τουέην κι ο Χένρι Τζέιμς, αλλά και προσωπικότητες όπως ο Σίγκμουντ Φρόυντ, εξέφρασαν τη δυσπιστία τους σχετικά με την υπόθεση πως ο Σαίξπηρ του Στράτφορντ ταυτίζεται με το συγγραφέα που έδωσε τα σαιξπηρικά έργα. Ο συλλογισμός αυτός στηρίζεται σε διάφορες ενδείξεις μεταξύ των οποίων η απουσία κάποιου βιβλίου ή χειρόγραφου έργου στη -κατά τ' άλλα λεπτομερή- διαθήκη του. Πολλοί αποδίδουν αυτή τη διαφωνία στη γενική έλλειψη κι ασάφεια γύρω από πολλά ιστορικά στοιχεία της περιόδου που έζησε. Ορισμένοι μελετητές του έργου το οποίο αποδίδεται στον Σαίξπηρ, θεωρούνε πως ένα μέρος του πιθανά ανήκει σε άλλους συγγραφείς, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται συχνά ο Φράνσις Μπέηκον, ο Κρίστοφερ Μάρλοου, καθώς κι ο 6ος κόμης του Ντέρμπυ, Ουίλλιαμ Στάνλεϊ. Ο Edward de Vere, 17ος κόμης της Οξφόρδης, θεωρείται επίσης ένας από τους πιθανούς συγγραφείς κάποιων έργων που αποδίδονται στον Σαίξπηρ. Ιστορικά στοιχεία γύρω από την ύπαρξη του κόμη de Vere γίνανε γνωστά περίπου το 1920 κι αρκετοί πιστεύουν πως τα γεγονότα της ζωής του εμφανίζουν ομοιότητες με καταστάσεις που αποτυπώνονται και στο έργο του Σαίξπηρ. Ωστόσο, μόνο μικρή μειοψηφία ακαδημαϊκών πιστεύει ότι υπάρχει λόγος αμφισβήτησης της παραδοσιακής απόδοσης των έργων του. Η πλειοψηφία των ακαδημαϊκών μελετητών δε δέχεται τις παραπάνω εκτιμήσεις, ωστόσο θεωρεί πιθανό το ενδεχόμενο ο Σαίξπηρ να μην αποτελεί και τον μοναδικό συγγραφέα των έργων του, δεδομένου ότι την εποχή εκείνη πολλοί δραματουργοί και θεατρικοί συγγραφείς συνεργάζονταν στενά μεταξύ τους.

Η Θρησκεία του Σαίξπηρ

Μερικοί μελετητές υποστηρίζουν ότι τα μέλη της οικογένειάς του ήτανε Καθολικοί, σε μία εποχή που η Καθολική θρησκεία ήταν αντίθετη με το νόμο. Η μητέρα του Σαίξπηρ, Μαίρη Άρντεν, σίγουρα προερχόταν από μία ευσεβή καθολική οικογένεια. Το ισχυρότερο στοιχείο θα μπορούσε να ήταν μία Καθολική δήλωση πίστης υπογεγραμμένη από τον Τζων Σαίξπηρ, που βρέθηκε το 1757 στις δοκούς ενός σπιτιού του. Ωστόσο το έγγραφο έχει χαθεί κι οι επιστήμονες διαφωνούν ως προς τη γνησιότητά του. Το 1606 το όνομα της μεγάλης κόρης του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Σουζάνας, εμφανίζεται σε μία λίστα μ' αυτούς που δεν παρευρέθηκαν στη Πασχαλινή Θεία Ευχαριστία στο Στράτφορντ. Επίσης οι μελετητές βρίσκουνε στα έργα του στοιχεία τόσο υπέρ όσο και κατά του Καθολικισμού, με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατο να αποδειχθεί η αλήθεια. Στο κείμενο του φιλολόγου Διαμαντή Κούτουλα αναφέρεται οτι γύρω στο 1600 στην Αγγλία έλαβε χώρα μια θρησκευτικὴ μεταρρύθμιση. Αν καὶ αγνοούμε το θρήσκευμα του Σαίξπηρ, γνωρίζουμε ότι ὁ πατέρας του ήταν Καθολικός, αλλά τὴν ἐποχὴ της Ελισάβετ Α' (1600) οἱ Καθολικοὶ διώκονταν, πολλοὶ μεταστρέφονταν στον Προτεσταντισμό, ενώ άλλοι παρέμεναν κρυφο-Καθολικοί.

Ο Σαίξπηρ λοιπὸν επιδεικνύει τον Καθολικισμὸ του στο αριστούργημά του,τον ΑΜΛΕΤ, στην πρώτη κιόλας πράξη,όταν βάζει το φάντασμα του νεκρού βασιλιά Άμλετ να εμφανίζεται απο το… καθαρτήριο ! Ως γνωστὸν,ο Προτεσταντισμὸς αρνείται το Καθαρτήριο,ο Άμλετ γράφτηκε το 1600 περίπου ,όταν ήταν πρόσφατη η αλλαγή δόγματος στην Αγγλία ,με συνέπεια ο κόσμος ενώ μέχρι τότε ήταν Καθολικός (αποδεχόμενος το Καθαρτήριο) ξαφνικά, απὸ την εποχὴ του πατέρα της Ελισάβετ Α', άρχισε να διδάσκεται τη νέα Πίστη του Προτεσταντισμού ,βάσει της οποίας δεν υφίσταται Καθαρτήριο. Δηλαδή στα χρόνια του Σαίξπηρ ο κόσμος στην Αγγλία, μέσα απὸ τις θρησκευτικὲς ανακατατάξεις του θρόνου ,δεν ήξερε τι να πιστέψει. Ο Σαιξπηρ , λοιπόν, τόλμησε, αυτὴν την έντονη μεταφυσικὴ αγωνία του τότε Αγγλικού κοινού, να την εκθέσει δημοσίως απὸ την πρώτη πράξη κιόλας στὸν ΑΜΛΕΤ ,όπου παρουσιάζει ,το "φάντασμα" του νεκρού βασιλιά της Δανίας να διδάσκει στο κοινὸ τα περὶ Καθαρτηρίου ,όπως ακριβώς τα δέχεται η Καθολική θεολογία.

Ο Άμνετ και ο Άμλετ

Πολλοί υποθέτουν ότι το σημαντικότερο έργο του Σαίξπηρ, η τραγωδία Άμλετ, η οποία γράφτηκε στην αλλαγή του αιώνα, ήταν εμπνευσμένη από τον θάνατο του Άμνετ καθος παλιότερα ο Σαίξπηρ δεν έγραφε τραγωδίες. Ο Άμνετ ήτανε ένα απο τα δίδυμα παιδία του Σαικσπηρ ο οποίος πέθανε το 1596 σε ηλικία 11 ετών.Γύρω στα τέσσερα χρόνια μετά, ο πατέρας έγραψε ένα θεατρικό έργο ονόματι Άμλετ.’Άμνετ’”και ‘Άμλετ’”είναι στην πραγματικότητα μορφές του ίδιου ονόματος, απολύτως εναλλάξιμες στα ληξιαρχικά έγγραφα του Στράτφορντ στα τέλη του 16ου και στις αρχέςτου 17ου αιώνα.