7ος ΑΙΩΝΑΣ: ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΣΩΝ

Η εκστρατεία του Ηρακλείου έλαβε χώρα μετά από τις κατακτήσεις της Παλαιστίνης και της Συρίας από τους Σασσανίδες Πέρσες, με καταστροφή πόλεων και μοναστηριών και εξανδραποδισμό των χριστιανών κατοίκων τους. Οι Πέρσες εκμεταλλεύτηκαν για ακόμα μια φορά την περιδίνηση της αυτοκρατορίας σε εσωτερική κρίση, μετά τη δολοφονία του αυτοκράτορα Μαυρικίου από τον Φλάβιο Φωκά, εισβάλοντας και κυριαρχώντας στις περιοχές του Λεβάντε, της Αιγύπτου και αποσπώντας ακόμα και εδάφη της Μικράς Ασίας.

Το 610, η άνοδος του Ηρακλείου στον θρόνο έδωσε το προβάδισμα στην προσπάθεια των αυτοκρατορικών δυνάμεων που απωθώντας τους Πέρσες από τα εδάφη της, μετέφεραν τον πόλεμο στη χώρα τους. Οι Σασσανίδες συμμάχησαν με τους Αβαροσλάβους στέλνοντας χρυσό και τον στόλο τους ενώ οι Άβαροι πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη από την ξηρά αλλά απέτυχαν να την καταλάβουν ή να απομακρύνουν τον Ηράκλειο από τον σκοπό του. Ο τελευταίος συμμάχησε με τους Τούρκους του Καυκάσου (Göktürk) που με 40.000 πολεμιστές σάρωσαν τη βόρεια Περσία, ενώ ο στρατός του Ηρακλείου προχώρησε νοτιότερα, εκκαθαρίζοντας τη γη από προμήθειες. Ο ίδιος στις αρχές Δεκεμβρίου του 625 κατασκήνωσε κοντά στα ερείπια της αρχαίας ασσυριακής πρωτεύουσας Νινευί.

Οι Σασσανίδες με έναν σημαντικά μικρότερο στρατό, ακολούθησαν τους Βυζαντινούς και τους αντιμετώπισαν σε μια ανοιχτή πεδιάδα. Την ημέρα των Χριστουγέννων, οι Πέρσες επιτέθηκαν πρώτοι υπολογίζοντας στον αιφνιδιασμό και στην ικανότητά τους να αποδυναμώνουν τον αντίπαλο με βέλη και ακόντια. Ο Ηράκλειος προσποιούμενος υποχώρηση, παρέσυρε τον περσικό στρατό στην ανοιχτή πεδιάδα και την κατάλληλη στιγμή αντεπιτέθηκε ορμητικά κλείνοντας την απόσταση μεταξύ τους και δίνοντας έτσι ελάχιστο χρόνο στους Πέρσες να τοξεύσουν αποτελεσματικά, εκθέτοντας μόνο για λίγο τους στρατιώτες του. Η μάχη διεξήχθη σώμα με σώμα με σπαθιά και λόγχες, που οι Βυζαντινοί είχαν το πλεονέκτημα. Μετά από ώρες, οι Πέρσες έσπασαν και υποχώρησαν σε μια συστάδα λόφων. Οι αντίπαλοί τους τους επιτέθηκαν και τους αποδεκάτισαν. ‘Εξι από τους 12 χιλιάδες Πέρσες έπεσαν νεκροί. Ο στρατηγός τους, Ραζάντ (Ραζάτης κατά τους Βυζαντινούς χρονογράφους) προκάλεσε τον Ηράκλειο σε μονομαχία που ο αυτοκράτορας δέχτηκε και τον σκότωσε. Η ήττα ήταν σημαντική όχι μόνο διότι αποσόβησε τον περσικό κίνδυνο, έστω και προσωρινά, αλλά διότι έδωσε ξανά κύρος στην αυτοκρατορία και στον Ηράκλειο προσωπικά για να αντιμετωπίσει την απειλή των Αβάρων που είχαν κατακλύσει τον χώρο της χερσονήσου του Αίμου. Ο Ηράκλειος θα καταλάβει την ανυπεράσπιστη πρωτεύουσα του Σασσανιδικού βασιλείου, θα λεηλατήσει τα αμύθητα πλούτη και θα ανακτήσει τον Τίμιο Σταυρό και 300 λάβαρα που οι Πέρσες είχαν καταλάβει στα πεδία των μαχών τα προηγούμενα χρόνια. Ο βασιλιάς Χοσρόης θα ανατραπεί και θα εκτελεστεί από τους άρχοντές του και ο νέος βασιλιάς Σιρόης θα κλείσει ειρήνη με τον Ηράκλειο, που ο τελευταίος θα δεχθεί γνωρίζοντας την κρίσιμη κατάσταση και του δικού του βασιλείου.

Έναν χρόνο αργότερα (626), η πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως από τους Αβαροσλάβους και τους Σασανίδες Πέρσες λύνεται με θρίαμβο των Βυζαντινών όπλων. Η πολιορκία ξεκίνησε τον Ιούνιο σε μια καλά ενορχηστρωμένη προσπάθεια του Πέρση βασιλιά Χοσρόη να αποτρέψει τον αυτοκράτορα Ηράκλειο, που την εποχή εκείνη βρισκόταν στην Μεσοποταμία διεκδικώντας τις περσικές κατακτήσεις που έγιναν επί αυτοκράτορα Φωκά.

Δέκα χρόνια μετά, η σύγκρουση με τους Πέρσες και τον Ηράκλειο συνεχίζεται. Το 626, οι δυνάμεις των Αράβων κατατροπώνουν τον στρατό του αυτοκράτορα Ηρακλείου στις όχθες του ποταμού Γιαρμούκ (ελληνικά: Ιερομύακας) στα υψώματα του Γκολάν, κοντά στα σημερινά σύνορα Συρίας και Ιορδανίας.

Θορυβημένοι από την αραβική κατάκτηση της Δαμασκού, σημαντικής πόλης και δεσπόζουσας στην περιοχή, οι Βυζαντινοί έστρεψαν την προσοχή τους στην αντιμετώπιση του νέου κινδύνου. Ο Ηράκλειος οργάνωσε μια εντυπωσιακή σε μέγεθος στρατιά αποτελούμενη από αυτοκρατορικά στρατεύματα, Σλάβους και Φράγκους μισθοφόρους, Αρμενίους και Γεωργιανούς αλλά και εκχριστιανισμένους Άραβες και κινήθηκε προς τη Συρία επιδιώκοντας την αποφασιστική αναμέτρηση.

Το 634 η πλάστιγγα έχει γείρει αρκετά υπέρ των μουσουλμάνων. Ο βυζαντινός στρατός διαλύεται από τους οπαδούς του Ισλάμ, της νέας θρησκείας που είχε αρχίσει να διαδίδεται στη Μέση Ανατολή, στην Παλαιστίνη κοντά στη σημερινή πόλη της Γάζας. Με τον θάνατο του Μωάμεθ, ο Αμπού Μπάκρ συγκέντρωσε κάπου 7.500 πιστούς πολεμάρχους και κάλεσε σε Ιερό Πόλεμο για την επικράτηση της νέας θρησκείας. Μετά την ήττα των Βυζαντινών από τους Άραβες στην Γουαντί αλ-Αραμπά, μια κοιλάδα νότια της Νεκράς Θαλάσσης, οι επιζήσαντες υποχώρησαν προς την Γάζα. Χολωμένος από τις διαρκείς επιτυχίες του νεαρού μουσουλμανικού χαλιφάτου του Ρασιντούν, του πρώτου κρατικού μορφώματος που εμφανίστηκε μετά τον θάνατο του Μωάμεθ, ο Βυζαντινός Κανδιδάτος δούκας Σέργιος ξεκίνησε με ένα απόσπασμα ιππικού να αντιμετωπίσει τους Άραβες. Οι άνδρες του δούκα δεν πρέπει να ήταν περισσότεροι από 300, αλλά στην διαδρομή κατόρθωσε να συγκεντρώσει πολλούς φυγάδες της μάχης αλλά και επιστράτους από Σαμαρίτες Εβραίους.

Αν και έφτασε να έχει συνολικά κάπου 5.000, υστερούσε σε αριθμούς και συνοχή των στρατευμάτων του, διατηρούσε όμως τις ελπίδες του για υπεροχή. Άλλωστε, ο βαθμός του Κανδιδάτου στο βυζαντινό τυπικό σήμαινε «λευκοφορεμένος», αξίωμα που παραπέμπει σε μέλος της αυτοκρατορικής σωματοφυλακής, συνεπώς ένας βαθμός αλαζονείας ήταν αναμενόμενος. Οι Άραβες όμως κατανίκησαν τους Βυζαντινούς, ο Σέργιος σκοτώθηκε και ο στρατός του διαλύθηκε.