ΝΙΚΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ: Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ

«Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.

Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.

Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο τώρα πετάνε αποτσίγαρα οι τουρίστες και το καινούργιο πάν να δουν διυλιστήριο.

Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.

Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.

Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς».

Ακριβώς 40 χρόνια πριν. Το 1976. Ο Νίκος Γκάτσος έγραψε τους στίχους του τραγουδιού «Ο εφιάλτης της Περσεφόνης». Πρόκειται για κομμάτι από τον κύκλο τραγουδιών «Τα Παράλογα» σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος συστήνοντας τα από το οπισθόφυλλο του τότε δίσκου 33 στροφών επισημαίνει: «Τα Παράλογα είναι ένας κύκλος λαϊκών τραγουδιών για σιωπηλή και κατ’ ιδίαν ακρόαση. Το θέμα των τραγουδιών είναι η αθάνατη Ελλάδα σ’ όλη την ένδοξη διαδρομή της και γι’ αυτό απαιτείται απ’ τους ακροατές προσήλωση, θρησκευτικότης και ει δυνατόν νηστεία- χωρίς να σημαίνει αυτό ότι Τα Παράλογα πρέπει να ακούγονται μόνο τη Μεγάλη Παρασκευή Τα Παράλογα αποτείνονται σε μια σιωπηλή κατηγορία ανθρώπων που δύσκολα συναντά κανείς στον Ελλαδικό χώρο".

Πράγματι, στην καρδιά της μεταπολίτευσης των αντάρτικων και των εμβατηρίων, ένας κύκλος τραγουδιών όπως "Τα Παράλογα" δικαιολογούσαν απολύτως τον τίτλο τους. Στο τραγούδι «Ο εφιάλτης της Περσεφόνης» ο Νίκος Γκάτσος βάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα το θέμα του περιβάλλοντος και της οικολογικής καταστροφής. Για την ακρίβεια της αλλαγής των εποχών με βάση το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Σε μια περίοδο κατά την οποία στην ελληνική κοινωνία δεσπόζει η έννοια της ανάπτυξης με οποιονδήποτε τρόπο και οποιοδήποτε κόστος, ο ποιητής επιχειρεί να προβάλει το μέλλον. Τη στιγμή που το όνειρο των Νεοελλήνων για ένα σπιτάκι στην πόλη κι ένα δεύτερο στη θάλασσα συνιστά παραγωγικό κίνητρο, ο Γκάτσος εκπέμπει SOS. Την ώρα που η Ελλάδα εισπράττει σε χρήμα την τουριστική ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα ξεπουλάει την ψυχή του πολιτισμού της στο καταναλωτικό όνειρο, ο ποιητικός λόγος επιμένει πως υπάρχει κι άλλος δρόμος. Ένας ποιητής κι ένας συνθέτης θέτουν στην ελληνική κοινωνία για πρώτη φορά το ζήτημα της καταστροφής του περιβάλλοντος.

Η Ελευσίνα είναι ένα αίνιγμα, terra incognita, ένας ιδιαίτερος τόπος, κατά κάποιον τρόπο στη σκιά της Αθήνας, με αναρίθμητα προβλήματα λόγω της έντονης εκβιομηχάνισης στη δεκαετία του '60, που δεν λύθηκαν με την αποβιομηχανοποίηση, αφού η θάλασσα είχε μολυνθεί ήδη σε σημαντικό βαθμό.

Ποτέ δεν είναι αργά ούτε για την Περσεφόνη, την κόρη του Δία και της θεάς Δήμητρας που ερωτεύθηκε ο Πλούτωνας και την πήρε στο βασίλειο του, στον Κάτω Κόσμο.