Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟΝ ΑΡΑΒΙΚΟ ΚΟΣΜΟ (Ayaan Hirsi Ali , International Herald Tribune)

Είναι η 100ή επέτειος της Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας. Λόγος για γιορτή; Και ναι και όχι. Η χειραφέτηση της γυναίκας δεν θα είναι τόσο γρήγορη στα επόμενα 100 χρόνια, όσο ήταν τον περασμένο αιώνα. Σε πολλές περιπτώσεις ενδεχομένως και να υποχωρήσει. Τα πολιτικά δικαιώματα, η οικονομική ανεξαρτησία, η ελεύθερη επιλογή συντρόφου είναι σχετικά νέες κατακτήσεις για τις γυναίκες στη Δύση. Κατακτήθηκαν με ταχύτατο ρυθμό, τον περασμένο αιώνα. Ωστόσο, η πρόοδος που απολαμβάνει η μεγάλη πλειοψηφία των γυναικών στη Δύση βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με τη διαφορετική πραγματικότητα των γυναικών εκτός Δύσης.

Στον αραβικό-μουσουλμανικό κόσμο οι περισσότερες γυναίκες δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση. Το ποσοστό όσων έχουν τη δυνατότητα ανάγνωσης και γραφής είναι ελάχιστο. Η σεξουαλική τους ζωή ελέγχεται από μια πατριαρχική τάξη και έχουν περιορισμένες δυνατότητες οικονομικής ανεξαρτησίας. Σε πολλά μέρη της Ασίας διατηρούνται οι προκαταλήψεις εναντίον των κοριτσιών, με αποτέλεσμα τη βίαιη διακοπή κύησης θηλυκών εμβρύων ή την εγκατάλειψη των θηλυκών βρεφών. Τα κορίτσια και οι γυναίκες της Ασίας υποφέρουν επίσης σε δυσανάλογο βαθμό από το εμπόριο σάρκας, ένα σύγχρονο είδος δουλείας. Η φτώχεια και οι πόλεμοι επηρεάζουν τα κορίτσια και τις γυναίκες στην Αφρική, με τρόπο που δεν επηρεάζονται οι άνδρες, δεδομένου ότι οι μαζικοί βιασμοί οδηγούν σε ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και μολύνσεις από τον ιό του έιτζ. Επιπλέον, ένας πολύ μεγάλος αριθμός κοριτσιών πεθαίνουν στη γέννα, επειδή το σώμα τους δεν είναι έτοιμο να κυοφορήσει ή λόγω του ακρωτηριασμού των γεννητικών τους οργάνων.

Γιατί το 2010 υπάρχει τέτοιο χάσμα μεταξύ των δικαιωμάτων των γυναικών στη Δύση και εκείνων στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ειδικά στον μουσουλμανικό κόσμο; Η φτώχεια είναι ένας λόγος, γι’ αυτό και γίνονται πολλές προσπάθειες για την καταπολέμησή της. Αλλά η φτώχεια είναι μόνο μια εκδοχή. Ενα μεγάλο τμήμα της καταπίεσης των γυναικών οφείλεται σε αξίες, πεποιθήσεις, συνήθειες και παραδόσεις που περνούν από γενιά σε γενιά και επιβάλλονται με πειθώ, ασφυκτικές πιέσεις και συχνά διά της βίας. Η ιστορία αποκαλύπτει ότι οι γυναίκες στη Δύση αντιμετώπισαν παρόμοια προβλήματα. Ωστόσο, μέσα στον περασμένο αιώνα όλες οι μορφές διακρίσεων καταργήθηκαν. Αν εξαιρέσουμε τις προφανείς διαφορές μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών, πώς μπορεί να εξηγηθεί η διατήρηση της κατώτερης θέσης των γυναικών εκτός Δύσης; Μετά την απο-αποικιοποίηση, οι ανεξάρτητες χώρες που προέκυψαν μπορούσαν ελεύθερα να ακολουθήσουν τον δικό τους δρόμο, όχι όμως και οι γυναίκες. Αυτό οφείλεται σε δύο αλληλένδετες αιτίες. Η πρώτη σχετίζεται με το γεγονός ότι οι πρώην αποικίες θέλησαν να αυτοπροσδιοριστούν, αναβιώνοντας τον «αυθεντικό» πολιτισμό τους, μια δυσάρεστη εξέλιξη για τις γυναίκες. Και η δεύτερη, με την παρακμή της δυτικής εξουσίας έναντι των μη δυτικών πολιτισμών και ειδικά το Ισλάμ. Το τέλος της αυτοκρατορίας σήμαινε ότι οι αποικιακές δυνάμεις έπαψαν να τηρούν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, ειδικά τα δικαιώματα των γυναικών. Συχνά ξεχνάμε ότι οι Βρετανοί αξιωματούχοι στην Ινδία εναντιώθηκαν στην καύση των γυναικών που χήρευαν και τη θανάτωση θηλυκών βρεφών.

Τον Ιανουάριο, ένας Σαουδάραβας πατέρας πούλησε τη 12χρονη κόρη του σε έναν 80χρονο εξάδελφό του, έναντι 22.600 δολαρίων. Οι οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα κατήγγειλαν τον ηλικιωμένο άνδρα για βιασμό, αφού το κορίτσι κατέληξε στο νοσοκομείο με αιμορραγία. Ως κυρίαρχο κράτος, η Σαουδική Αραβία έχει υπογράψει και επικυρώσει τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, που ορίζει ως παιδί κάθε άτομο κάτω των 18 ετών. Εχει υπογράψει επίσης τη Σύμβαση για την Εξάλειψη των Διακρίσεων εναντίον των Γυναικών. Αλλά η Σαουδική Αραβία υπέγραψε τις συμβάσεις υπό τον όρο ότι «σε περίπτωση σύγκρουσης της σύμβασης με τους κανόνες του ισλαμικού νόμου, το βασίλειο δεν υποχρεούται να τηρήσει τους όρους της σύμβασης». Αλλες χώρες έχουν προσπαθήσει να κινηθούν εκτός των συμφωνιών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και δη των δικαιωμάτων των γυναικών. Ολο και περισσότερα κράτη και κοινότητες επικαλούνται το δικαίωμά τους στα ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά τους και αναβιώνουν παλιές θρησκευτικές και εθνικές αξίες. Παράλληλα, το κίνημα υπέρ της πολιτισμικής διαφορετικότητας έχει προσδώσει σε παλιές μισογυνικές παραδόσεις τη νομιμότητα που χρειάζονταν. Πολλοί αριστεροί διανοούμενοι επικεντρώνουν μόνο στα κοινωνικο-οικονομικά στοιχεία, για να εξηγήσουν τα δεινά των γυναικών εκτός Δύσης. Αλλά όλοι οι παραπάνω παράγοντες επενεργούν συνδυαστικά, με αποτέλεσμα να καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη η χειραφέτηση αυτών των γυναικών.

Η Δύση μπορεί να μην έχει πια τη δύναμη να επιβάλει τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως άλλοτε οι Βρετανοί στην Ινδία. Αλλά οι δυτικές οργανώσεις αρωγής που δραστηριοποιούνται σε αυτές τις χώρες θα μπορούσαν να εξαρτήσουν την παροχή βοήθειας από τον σεβασμό των γυναικείων δικαιωμάτων. Αν εμείς στη Δύση δεν ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να επιβεβαιωθεί η παγκοσμιότητα των ανθρώπινων και γυναικείων δικαιωμάτων, τα επόμενα 100 χρόνια θα εξακολουθήσουν να είναι οδυνηρά για τις γυναίκες του υπόλοιπου κόσμου.

Αλλά, ας δούμε κάποιους όρους:  Βιολογικό και κοινωνικό φύλο  Ρόλοι φύλων  Ισότητα (ή ισοτιμία) των φύλων  Φεμινισμός  Πατριαρχία  Σεξισμός (έμφυλη διάκριση)

Οι ρόλοι των φύλων ή έμφυλοι ρόλοι είναι ευρέως αποδεκτές νόρμες που υπαγορεύουν και καθορίζουν τη συμπεριφορά και τη λειτουργία των φύλων στα πλαίσια της κοινωνίας, της εργασίας, της εκπαίδευσης, της θρησκείας, στις διαπροσωπικές ή ερωτικές σχέσεις κ.τ.λ. Αποτελούν ουσιαστικά τις «οδηγίες» για το πώς αρμόζει να συμπεριφέρεται ένας άνδρας και πώς μία γυναίκα. Τις τελευταίες δεκαετίες, χάρη στο κίνημα του φεμινισμού και τη χειραφέτηση της γυναίκας αλλά και την πίεση που ασκείται από το ομοφυλοφιλικό κίνημα για «ανυπακοή» και μη προσαρμογή στα έμφυλα καλούπια, οι ρόλοι αυτοί αμφισβητούνται ενώ υπάρχει επίσης έντονος διάλογος για το αν οι διαφορές που παρατηρούνται ανάμεσα στα δύο φύλα οφείλονται σε έμφυτα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου ή εάν αποκτήθηκαν λόγω της άκριτης επιβολής τους από την κοινωνία.

Ως κοινωνικό φύλο ή γένος αναφέρονται στη σύγχρονη βιβλιογραφία το σύνολο των χαρακτηριστικών που παραπέμπουν στην αρρενωπότητα και τη θηλυκότητα και διαχωρίζουν τη μία κατάσταση από την άλλη. Για αυτά τα χαρακτηριστικά λαμβάνεται υπόψη το , η κοινωνική δόμηση των φύλων (ρόλοι των φύλων) ή η ταυτότητα φύλου. Ταυτότητα φύλου ή έμφυλη ταυτότητα είναι η αντίληψη ενός ανθρώπου για το φύλο (βιολογικό ή ψυχολογικό) του. Σε όλες τις κοινωνίες υπάρχει μία φόρμα φύλων που αποτελεί βάση για τη διαμόρφωση της κοινωνικής ταυτότητας ενός ατόμου όσον αφορά στην αλληλεπίδρασή του με τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας. Στις περισσότερες κοινωνίες, ο βασικός διαχωρισμός των έμφυλων συμπεριφορών διακρίνεται στους άνδρες και στις γυναίκες,ένα δίπολο φύλων, το οποίο και ακολουθούν οι περισσότεροι, το οποίο επιβάλλει συμμόρφωση στις αντιλήψεις της αρρενωπότητας ή της θηλυκότητας σε όλες τις μορφές του φύλου: βιολογικό φύλο, ψυχολογικό φύλο, ταυτότητα φύλου και έκφραση φύλου. Σε όλες τις κοινωνίες, υπάρχουν άτομα που δεν ταυτίζονται με όλα τα χαρακτηριστικά του φύλου που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση.

Η έννοια της ισοτιμίας των φύλων αναγνωρίζει ότι γυναίκες και άνδρες έχουν διαφορετικές ανάγκες και ισχύ και ότι αυτές οι διαφορές θα πρέπει να εντοπιστούν και να ληφθούν υπόψη έτσι, ώστε να εξαλειφθούν οι ανισότητες μεταξύ των φύλων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει ίση μεταχείριση ή διαφορετική μεταχείριση η οποία θεωρείται ισοδύναμη όσον αφορά τα δικαιώματα, τα οφέλη, τις υποχρεώσεις και τις ευκαιρίες. Αν και συχνά οι όροι «ισότητα» και «ισοτιμία» εναλλάσσονται, πρόκειται για δύο διαφορετικές έννοιες. Ενώ οι διεθνείς συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα μιλούν για «ισότητα», σε άλλους τομείς χρησιμοποιείται συχνά ο όρος «ισοτιμία». Ο όρος «ισοτιμία των φύλων» χρησιμοποιείται ενίοτε με τρόπο που διαιωνίζει τα στερεότυπα σχετικά με τον ρόλο των γυναικών στην κοινωνία, υποδηλώνοντας ότι οι γυναίκες πρέπει να τυγχάνουν «δίκαιης» μεταχείρισης σύμφωνα με τους ρόλους τους οποίους επιτελούν. Ελλοχεύει ο κίνδυνος αυτή η αντίληψη να διαιωνίσει άνισες σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων και να εδραιώσει επιζήμια για τις γυναίκες στερεότυπα που αφορούν το φύλο. Συνεπώς, ο όρος αυτός θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή ώστε να διασφαλίζεται ότι πίσω από αυτόν δεν κρύβεται απροθυμία για πιο ανοιχτή συζήτηση σχετικά με τις διακρίσεις και την ανισότητα.