ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ, της αποφοίτου μας Δανάης Λέσση

Πρώιμος Χριστιανισμός

Κατά τη διάρκεια της πρώιμης ιστορίας του, ο Χριστιανισμός επεκτάθηκε κατά τον πρώτο αιώνα μετά Χριστόν. Ο πρώιμος Χριστιανισμός μπορεί να χωριστεί σε δύο φάσεις: την αποστολική περίοδο, όταν οι πρώτοι απόστολοι ήταν ζωντανοί, και την μετα-αποστολική περίοδο, όταν αναπτύχθηκε από μια πρώιμη επισκοπική δομή, κατά την περίοδο των διωγμών. Οι Ρωμαϊκοί διωγμοί κατά των Χριστιανών τερμάτισαν το 324 μ.Χ. όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος διακήρυξε την ανεξιθρησκία με το Διάταγμα των Μεδιολάνων.

Αποστολική Εκκλησία

Η Αποστολική Εκκλησία ήταν η κοινότητα υπό την ηγεσία των αποστόλων και, σε κάποιο βαθμό, των συγγενών του Ιησού. Στην "Ανάληψή" του, ο αναστημένος Ιησούς παρακάλεσε να διαδοθούν οι διδασκαλίες του σε όλο τον κόσμο. Ενώ η ιστορική αξιοπιστία των Πράξεων των Αποστόλων αμφισβητείται από τους κριτικούς, οι Πράξεις των Αποστόλων είναι η κύρια κύρια πηγή πληροφοριών για την περίοδο αυτή. Οι Πράξεις δίνουν την ιστορία της Εκκλησίας από το κεφάλαιο 1 και τα χωρία 3-11 για την εξάπλωση της θρησκείας μεταξύ των εθνικών και της ανατολικής Μεσογείου από τον Παύλο και άλλους.Αξίζει να σημειωθεί πως αποστολικές εκκλησίες υπαρχουν ακόμα και σημερα,και μάλιστα έχουν έναν αρκετα αυστηρό χαρακτήρα, που ταιριάζει σε μία διαφορετική εποχή Οι πρώτοι Χριστιανοί ήταν ουσιαστικά όλοι Ιουδαίοι. Με άλλα λόγια, ο Ιησούς κήρυξε στον εβραϊκό λαό και κάλεσε ιουδαίους για μαθητές του, βλ. Π.χ. Ματθαίος 10. Ωστόσο, η διδασκαλία του απευθύνεται σε όλα τα έθνη.

Τα δόγματα των αποστόλων έφεραν την Πρώιμη Εκκλησία σε σύγκρουση με κάποιες εβραϊκές θρησκευτικές αρχές. Αυτό τελικά οδήγησε στην απέλαση από τις συναγωγές (τόπος λατρείας της Ιουδαϊκής θρησκείας),σύμφωνα με μια θεωρία του Συμβουλίου της Jamnia. Οι Πράξεις καταγράφουν το μαρτύριο των χριστιανών ηγετών (Στέφανος και Ιάκωβος). Έτσι, ο Χριστιανισμός απέκτησε μια ταυτότητα ξεχωριστή από τον ραββινικό ιουδαϊσμό, αλλά αυτή η διάκριση δεν αναγνωρίστηκε αμέσως από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το όνομα "Χριστιανός", ελληνικός όρος, εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στους μαθητές της Αντιόχειας, όπως καταγράφονται στις Πράξεις 11:26. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο όρος "χριστιανός" προτάθηκε για πρώτη φορά ως όρος παρεκτροπής, που σημαίνει "μικροί Χριστοί".

Οι πηγές για τις πεποιθήσεις της αποστολικής κοινότητας περιλαμβάνουν τις επιστολές του Ευαγγελίου και της Καινής Διαθήκης. Οι πρώτοι απολογισμοί των πεποιθήσεων περιέχονται σε αυτά τα κείμενα, όπως πρώιμες δοξολογίες και ύμνοι. Μερικά από αυτά χρονολογούνται στη δεκαετία του 30 ή 40 μ.Χ., τα οποία προέρχονται από την εκκλησία της Ιερουσαλήμ. Σύμφωνα με μια παράδοση που καταγράφηκε από τον Ευσέβιο τον Επιφάνη, η εκκλησία της Ιερουσαλήμ κατέφυγε στην Πέλλα κατά το ξέσπασμα του πρώτου εβραϊκορωμαϊκού πολέμου (66-73 μ.Χ.). Μεταποστολική Εκκλησία Η μετα-αποστολική περίοδος αφορά την εποχή μετά το θάνατο των αποστόλων (περίπου το 100 μ.Χ.) έως ότου οι διωγμοί τελείωσαν με τη νομιμοποίηση της χριστιανικής λατρείας κάτω από τους αυτοκράτορες Κωνσταντίνο τον Μέγα και τον Λικίνιο.

Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, οι Χριστιανοί είχαν υποβληθεί σε διάφορες διώξεις από την αρχή. Αυτό αφορούσε ακόμη και θάνατο για χριστιανούς όπως ο Στέφανος (Πράξεις 7:59) και ο Ιάκωβος του Ζεβεδαίου (12: 2). Αρχής γενομένης το έτος 64, όταν, όπως ανέφερε ο ρωμαίος ιστορικός Tacitus, ο αυτοκράτορας Νέρων τους κατηγόρησε για τη Μεγάλη Φωτιά της Ρώμης εκείνη τη χρονιά. Ο τελευταίος και σοβαρότερος διωγμός που διοργάνωσαν οι αυτοκρατορικές αρχές ήταν ο Διοκλιτιανός Διωγμός, 303-311.

Λόγοι για τη διάδοση του Χριστιανισμού

Παρά τις έντονες διώξεις, η χριστιανική θρησκεία εξακολούθησε να εξαπλώνεται σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου. Δεν υπάρχει συμφωνία για τον τρόπο με τον οποίο ο Χριστιανισμός κατόρθωσε να εξαπλωθεί τόσο επιτυχώς πριν από το Διάταγμα των Μεδιολάνων και την καθιέρωση του χριστιανισμού ως κρατική θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στην Άνοδο του Χριστιανισμού, ο Rodney Stark υποστηρίζει ότι ο Χριστιανισμός "νίκησε" τον παγανισμό κυρίως επειδή βελτίωσε τη ζωή των πιστών του με διάφορους τρόπους. Ένας άλλος παράγοντας ήταν ο τρόπος με τον οποίο ο Χριστιανισμός συνέδεσε την υπόσχεσή του για γενική ανάσταση των νεκρών με την παραδοσιακή ελληνική πεποίθηση ότι η αληθινή αθανασία εξαρτάται από την επιβίωση του σώματος, με τον Χριστιανισμό να προσθέτει πρακτικές εξηγήσεις για το πώς θα συμβεί αυτό στο τέλος του κόσμου. Για τον Mosheim, η ταχεία εξέλιξη του Χριστιανισμού εξηγείται από τα εξής δύο πράγματα: • από το γεγονός ότι η Βίβλος είναι το πιο πολυμεταφρασμένο βιβλίο όλων των εποχών και • από τις Απορίες που συνθέτουν την υπεράσπισή του.

Ο Edward Gibbon στην ιστορία του για την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συζητά το θέμα λεπτομερώς στο περίφημο Κεφάλαιο Δεκαπέντε, συνοψίζοντας τα ιστορικά αίτια της πρώιμης επιτυχίας του Χριστιανισμού είναι ο μεγάλος και ακατανίκητος ζήλος και η αγάπη των εθνικών για τον Μωσαϊκό νόμο, το αληθινό δόγμα της μεταθανάτιας ζωής, τα θαύματα της πρωτοχριστιανικής εκκλησίας, τα αυστηρά ηθικά των χριστιανών και η ένωση και η πειθαρχία της χριστιανικής δημοκρατίας, η οποία σταδιακά σχημάτισε ένα ανεξάρτητο και αυξανόμενο κράτος στην καρδιά της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Ίδρυση της Ρωμαϊκής ορθοδοξίας

Ο Γαλέριος, εξέδωσε, το 311, ένα διάταγμα που τερμάτισε τον διωγμό του Χριστιανισμού από τον Διοκλητιανό. Αφού έπαυσε τις διώξεις των Χριστιανών, βασιλεύει ο Γαλέριος για άλλα 2 χρόνια. Τότε τον διαδέχτηκε ένας αυτοκράτορας με ξεχωριστά φιλοχριστιανές κλίσεις, ο Μέγας Κωνσταντίνος. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α μυήθηκε στον Χριστιανισμό από τη μητέρα του, την Ελένη. Στη Μάχη της Μουλβίας Γέφυρας το 312, ο Κωνσταντίνος διέταξε τα στρατεύματά του να κοσμούν τις ασπίδες τους με το χριστιανικό σύμβολο, σύμφωνα με ένα όραμα που είχε το προηγούμενο βράδυ. Μετά τη νίκη της μάχης ο Κωνσταντίνος μπόρεσε να διεκδικήσει την ηγεσία στη Δύση. Το 313, εξέδωσε το διάταγμα των Μεδιολάνων, νομιμοποιώντας επίσημα τη χριστιανική λατρεία.

Τα ρωμαϊκά νομίσματα που κόπηκαν μέχρι και οκτώ χρόνια μετά τη μάχη έφεραν ακόμα τις εικόνες των ρωμαϊκών θεών. Μετά τη νίκη του, ο Κωνσταντίνος αναγνώρισε την εκκλησία νομικά ως κοινωνικό θεσμό υπό την προστασία του αυτοκράτορα, έδωσε πίσω στους κατόχους τους περιουσίες και κτήματα που είχαν κατασχεθεί την περίοδο των διωγμών, καθιέρωσε την Κυριακή ως ημέρα αργίας και το δίκαιο άρχισε να επηρεάζεται από το χριστιανικό πνεύμα. Καταργήθηκαν ο θάνατος με σταύρωση, περιοσρίστηκαν οι σωματικές ποινές, οι επίσκοποι, οι ιερείς και οι διάκονοι απολάμβαναν προνομίων και με κρατικές χορηγίες κτίστηκαν ναοί. Μεταξύ του 324 και του 330, ο Κωνσταντίνος δημιούργησε, ουσιαστικά από την αρχή, μια νέα αυτοκρατορική πρωτεύουσα που τον ονόμασε Κωνσταντινούπολη. Η Κωνσταντινούπολη είχε απόλυτα χριστιανική αρχιτεκτονική, περιείχε εκκλησίες μέσα στα τείχη της πόλης και δεν είχε ειδωλολατρικούς ναούς. Σύμφωνα με το κυρίαρχη παράδοση, ο Κωνσταντίνος βαφτίστηκε μια εβδομάδα πριν τον θάνατό του.

Ο Κωνσταντίνος έπαιξε επίσης ενεργό ρόλο στην ηγεσία της Εκκλησίας. Πιο σημαντικά, το 325 κάλεσε τη Σύνοδο της Νίκαιας, τη Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο. Έτσι ο Κωνσταντίνος δημιούργησε ένα προηγούμενο για την αυτοκρατοτική ευθύνη ωε προς τον Θεό, για την πνευματική υγεία των υπηκόων του, και έτσι με το καθήκον να διατηρεί την ορθοδοξία.

Ένας από τους διαδόχους του Κωνσταντίνου, ο αυτοκράτορας που έμεινε γνωστός ως Ιουλιανός ο Αποστάτης, ή Παραβάτης, ήταν φιλόσοφος που, όταν ανέβηκε στον θρόνο, παραιτήθηκε από τον Χριστιανισμό και αγκάλιασε μια νεοπλατωνική και μυστικιστική μορφή παγανισμού που συγκλόνισε το χριστιανικό δόγμα. Άρχισε να ξαναανοίγει τους παγανιστικούς ναούς και με πρόθεση να αποκαταστήσει το κύρος των παλιών παγανιστικών πεποιθήσεων, τις τροποποίησε για να μοιάσει με χριστιανικές παραδόσεις, όπως η επισκοπική δομή και η δημόσια φιλανθρωπία (που μέχρι τότε ήταν άγνωστη στον ρωμαϊκό παγανισμό). Η σύντομη βασιλεία του Ιουλιανού τελείωσε όταν πέθανε ενώ ασκούσε εκστρατεία στην Ανατολή. Βασικά ήθελε να ενώσει τον Χριστιανισμό με τον Ελληνορωμαϊκό πολιτισμό. Οι Πατέρες της Εκκλησίας έγραψαν τόμους θεολογικών κειμένων. Πατέρες θεωρούνται ο Αυγουστίνος, ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός, ο Κύριλλος της Ιερουσαλήμ, ο Αμβρόσιος του Μιλάνου και άλλοι. Μερικοί από αυτούς, όπως ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Αθανάσιος, υπέστησαν εξορία, διωγμό ή μαρτύριο από Ρωμαίους αυτοκράτορες.