ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ ΒΟΝΑΠΑΡΤΗ ΕΩΣ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ

Το 1810 ο Ναπολέων ήταν παντοδύναμος. Εκτός από τη διευρυμένη Γαλλική Αυτοκρατορία είχε υπό τον έλεγχό του την Ελβετική Συνομοσπονδία, τη Συνομοσπονδία του Ρήνου και το Μεγάλο Δουκάτο της Βαρσοβίας. Μεταξύ των συμμάχων του ήταν και το Βασίλειο της Ισπανίας με βασιλιά τον αδελφό του Ιωσήφ Βοναπάρτη, το Βασίλειο της Βεστφαλίας με τον άλλο αδελφό του Ιερώνυμο (Ζερόμ) Βοναπάρτη, το Βασίλειο της Ιταλίας που το είχε δώσει στον Ευγένιο ντε Μποαρνέ, γιο της πρώτης συζύγου του Ιωσηφίνας, καθώς και το Βασίλειο της Νεαπόλεως και το Πριγκιπάτο της Λούκας και του Πιομπίνο που τα είχε δώσει στους γαμπρούς του. Την ίδια χρονιά επίσης έκανε πεθερό του τον αυτοκράτορα της Αυστρίας Φραγκίσκο A' (τέως αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Φραγκίσκο B') νυμφευόμενος σε δεύτερο γάμο την κόρη του Μαρία-Λουίζα. Δύο χρόνια αργότερα όμως ο Ναπολέων διέπραξε το μοιραίο σφάλμα, την εκστρατεία κατά της Ρωσίας. Αφορμή υπήρξε το ότι ο Τσάρος Αλέξανδρος A' δεν είχε τηρήσει τον Ηπειρωτικό Αποκλεισμό εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας που είχε επιβάλει ο Ναπολέων στους συμμάχους του. Δεδομένου ότι ο Ναπολέων δεν μπορούσε να επιτεθεί στρατιωτικά εναντίον της Βρετανίας, αποφάσισε να την πολεμήσει οικονομικά. Απαγόρευσε λοιπόν την προσέγγιση αγγλικών πλοίων στα λιμάνια των χωρών της ηπειρωτικής Ευρώπης οι οποίες συνδέονταν με κάποιον τρόπο με την Αυτοκρατορία του. Με τη Συνθήκη του Τίλσιτ το 1807 ο Αλέξανδρος είχε αναγκαστεί να συμφωνήσει με το μέτρο, αλλά μετά άλλαξε γνώμη με αποτέλεσμα να θυμώσει ο Ναπολέων και να αποφασίσει να επιτεθεί στη Ρωσία.

Με την περίφημη Μεγάλη Στρατιά του (600.000 άνδρες) ο Ναπολέων μπήκε στη Ρωσία τον Ιούνιο του 1812 για να δώσει ένα μάθημα στον Τσάρο. Στην αρχή ο στρατός του προέλαυνε νικηφόρος. Στη συνέχεια, μετά τη μάχη στο Μποροντίνο, κοντά στη Μόσχα (7 Σεπτεμβρίου 1812), όπου οι απώλειες και στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα ήταν τρομακτικές και δεν ξεκαθαρίστηκε ποιος τελικά νίκησε, ο Ναπολέων μπήκε σαν νικητής στη Μόσχα. Ο Τσάρος αρνήθηκε να συζητήσει για ειρήνη και ο Ναπολέων επέστρεψε στο Παρίσι για να οργανώσει καινούργιο στρατό. Τους επόμενους μήνες ολόκληρη σχεδόν η Ευρώπη στράφηκε εναντίον του Ναπολέοντα. Στις 16 ως τις 19 Οκτωβρίου 1813, στη Λειψία, στη «Μάχη των Εθνών», όπως έχει μείνει στην Ιστορία, οι 170.000 άνδρες του Ναπολέοντα ηττήθηκαν από τις 320.000 άνδρες που είχαν παρατάξει η Ρωσία, η Πρωσία, η Αυστρία και από τη χρηματοδότηση που είχε συνεισφέρει η Βρετανία. Ο ηττημένος Αυτοκράτορας δεν δέχθηκε να συζητήσει μια ειρήνη που θα ξανάφερνε τη Γαλλία στα φυσικά της σύνορα, δηλαδή τις Αλπεις και τον Ρήνο. Ετσι οι Σύμμαχοι μπήκαν νικητές στο Παρίσι τον Μάρτιο του 1814 και ο Ναπολέων εξορίστηκε στη νήσο Ελβα.

Η συνθήκη των Παρισίων

Οι τέσσερεις Μεγάλες Δυνάμεις συναντήθηκαν στο Παρίσι για να υπογράψουν επίσημη συνθήκη με τον καινούργιο μονάρχη της Γαλλίας, τον αδελφό του καρατομηθέντος Λουδοβίκου ΙΣτ', τον Λουδοβίκο IH'. H συνθήκη αυτή υπογράφτηκε στις 30 Μαΐου του 1814 και προέβλεπε την ειρήνευση της Ευρώπης, την παλινόρθωση των Βουρβόνων στον θρόνο της Γαλλίας και την επαναφορά των συνόρων της Γαλλίας στα όρια του 1792. Η Γαλλία δεν εκλήθη να πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις στους νικητές. H Γαλλική Επανάσταση και ο Ναπολέων με τους πολέμους του είχαν καταλύσει τη δομή της παλαιάς Ευρώπης. H έννοια της εθνικής αυτοδιάθεσης, μολονότι αναφέρθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις στο Συνέδριο, στην πράξη δεν έπαιξε τον παραμικρό ρόλο. Ο πρώτος στόχος του συνεδρίου της Βιέννης, που ακολούθησε, θα ήταν να προλάβουν τη δημιουργία αυτοκρατοριών, όπως η Ναπολεόντεια Αυτοκρατορία, και ο δεύτερος να εμποδίσουν μελλοντικές κοινωνικοπολιτικές επαναστάσεις, όπως η Γαλλική Επανάσταση.

Το Συνέδριο της Βιέννης

Στο Συνέδριο της Βιέννης (1814-1815) συμμετείχαν όλες οι τότε ευρωπαϊκές Ηγεμονίες με 450 αντιπροσώπους. Σκοπός του συνεδρίου αυτού ήταν αφενός μεν η αναζήτηση ενός πραγματικού συστήματος ισορροπίας μεταξύ των δυνάμεων που είχαν εμπλακεί και από τις δύο πλευρές στους Ναπολεόντειους πολέμους, και αφετέρου η δικαία ρύθμιση των χωροταξικών προβλημάτων που είχαν αναδυθεί μεταξύ των βασιλικών οίκων της Ευρώπης, της περιόδου εκείνης. Ως γεγονός υπήρξε καθοριστικής σημασίας για τη διαμόρφωση του γεωπολιτικού χάρτη της Ευρώπης κατά τον 19ο αιώνα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις που συμμετείχαν, η Αγγλία, η Πρωσία, η Αυστρία, η Ρωσία αλλά τώρα και η πέμπτη δύναμη, η ηττημένη Γαλλία, είχαν ως στόχο την εξυπηρέτηση των γεωπολιτικών σκοπιμοτήτων τους, αλλά και τις προτεραιότητες που τέθηκαν από τους νικητές των Ναπολεόντειων πολέμων. Το Συνέδριο της Βιέννης, το οικοδόμημά του και η κληρονομιά του αποτέλεσαν μία αποφασιστική καμπή στην εξέλιξη της νεωτερικότητας και στο πέρασμα από την πρώιμή της στην κλασική της φάση, που χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη του βιομηχανικού καπιταλισμού και της μαζικής κοινωνίας και πολιτικής. Η πρωτοφανής αύξηση του ειδικού βάρους της κοινής γνώμης αντικατοπτρίζει την είσοδο ευρύτερων πληθυσμιακών ομάδων στην πολιτική, προοικονομώντας, τρόπον τινά, την έκρηξη της μαζικής πολιτικής κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Η αλληλοτροφοδοτούμενη σχέση πολιτικής ελίτ και κοινής γνώμης αποτελεί μία τομή σε επίπεδο πολιτικής επικοινωνίας και συμμετοχής σε σχέση με την προ του 1789 περίοδο και επομένως κλονίζει ουσιαστικά την άποψη ότι το Συνέδριο της Βιέννης υπήρξε μία απόλυτα συντηρητική αναστροφή προς το Ancien Régime (Παλαιό Καθεστώς) της Ευρώπης. Οι εργασίες ξεκίνησαν στις 18 Σεπτεμβρίου του 1814, υπό την προεδρία του Αυστριακού πολιτικού Μέττερνιχ, και έληξαν στις 9 Ιουνίου του 1815. Σε όλη τη διάρκεια του 9μηνου Συνεδρίου μετείχαν ο Τσάρος της Ρωσίας, ο αυτοκράτορας της Αυστρίας και οι Βασιλείς της Πρωσίας, Δανίας, Βυτεμβέργης και Βαυαρίας, όπως και ηγεμόνες άλλων, μικρότερων κρατών. Αρχηγοί των αντιπροσωπειών των Μεγάλων Δυνάμεων ήταν ο κόμης Μέττερνιχ της Αυστρίας, ο Νεσελρόντ της Ρωσίας (επικουρούμενος από τον Καποδίστρια και τον Άρδενμπεργκ), ο Λόρδος Κάσλρη της Αγγλίας, και αργότερα ο Ουέλλιγκτον, ο κόμης Ούμφολδ Χάρντεμπεργκ της Πρωσίας και ο κόμης Σαρλ-Μωρίς ντε Ταλλεϋράν-Περιγκόρ της Γαλλίας, όπως και οι Μπέρνστορφ (Δανίας), Γάδερυ και Βρέδε (Βαυαρίας), Μύντερ κ.α. Εκτός των Ηγεμονιών αντιπροσωπεύθηκε και η Ελβετία. Ο εκπρόσωπος της Γαλλίας Ταλλεϋραντ πέτυχε κατά τις συζητήσεις να επικρατήσει το πνεύμα που ο ίδιος εισηγήθηκε («Αρχή της Νομιμότητας«), το οποίο εκφραζόταν δια της παλινόρθωσης των αριστοκρατών, μετά την ήττα του Ναπολέοντα, δια της επικράτησης της επιρροής των ευρωπαίων ηγεμόνων επί των λαών τους και εντέλει με την πλήρη παγίωση της προηγούμενης εξουσίας τους. Από την αρχή φάνηκαν οι αντιζηλίες μεταξύ των συνέδρων και η εύθραυστη ισορροπία της Συμμαχίας. H Ρωσία ήθελε δική της την Πολωνία και η Πρωσία τη Σαξονία. Ο Βασιλιάς της Πρωσίας στήριζε τον Τσάρο στις διεκδικήσεις του, με την προϋπόθεση ότι και αυτός δεν θα είχε αντίρρηση να δοθεί στην Πρωσία η Σαξονία. H Αυστρία από την άλλη δεν ήθελε η Πρωσία να πάρει τη Σαξονία καθ' ότι αυτό θα συνεπαγόταν την αυστριακή κυριαρχία στη Βόρεια Γερμανία. H Βρετανία, από την πλευρά της, φοβόταν την περαιτέρω εξάπλωση της Ρωσίας στην Ευρώπη.

Αποφάσεις του Συνεδρίου της Βιέννης

1. Ανεξαρτητοποίηση της Ελβετίας

2. Καταβολή πολεμικών αποζημιώσεων υπέρ της Αυστρίας. Η Αυστρία ανέκτησε και πάλι τη βόρεια Ιταλία, παίρνοντας τη Λομβαρδία, τη Βενετία, την Τεργέστη και τις Δαλματικές ακτές. Με αυτόν τον τρόπο αύξησε την επιρροή της και πρόσθεσε 4.5 εκατομμύρια υπηκόους στην αυτοκρατορία της. Μία πολιτική περιορισμένης αποκέντρωσης, με την παραχώρηση κάποιων αντιπροσωπευτικών θεσμών (όπως και συνέβη στο Βασίλειο της Λομβαρδίας-Βενετίας), πέραν των γραφειοκρατικών και δημοσιονομικών πλεονεκτημάτων, θα αντιστάθμιζε ικανοποιητικά την επικίνδυνη άνοδο του ιταλικού ενοποιητικού εθνικισμού.

3. Τα Παπικά Κράτη επέστρεψαν στα προπολεμικά σύνορα, ενώ αποκαταστάθηκε η εξουσία του Πάπα.

4. Ο Μέτερνιχ ικανοποίησε τον βασικό του στόχο: τον έλεγχο της Βόρειας Ιταλίας από την Αυστρία, η οποία προσάρτησε το εκτεταμένο βασίλειο της Λομβαρδίας-Βενετίας, επανέκτησε τις δαλματικές ακτές, ενώ διασφάλισε και την παλινόρθωση των Αψβούργων πριγκίπων στα Δουκάτα της Τοσκάνης και της Μοδένας.

5. Αποκατάσταση του Βασιλείου των Κάτω Χωρών (Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο). Το Σύνταγμα του 1814/1815 διασφάλιζε την υπεροχή της μοναρχικής εξουσίας στην Ολλανδία, περιέχοντας όμως προοδευτικά στοιχεία, με κυριότερα την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και τη θρησκευτική ισότητα, η οποία περιλάμβανε και τον σημαντικό εβραϊκό πληθυσμό της χώρας. Η παραχώρηση συντάγματος στην Ολλανδία έγινε κυρίως με την υποστήριξη των Βρετανών, οι οποίοι ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για τη σταθερότητα της Ολλανδίας, καθώς η τελευταία περιλαμβανόταν στη ζώνη κρατών-αναχωμάτων απέναντι σε έναν ενδεχόμενο νέο γαλλικό επεκτατισμό προς δυσμάς. Ο πρίγκιπας της Οράγγης ανακηρύχθηκε βασιλιάς των Ενωμένων Κάτω Χωρών συμπεριλαμβανομένου και του Βελγίου.

6. Παραχώρηση της Γένουας και της Σαβοϊας στη Σαρδηνία

7. Ανακήρυξη του βασιλείου του Αννόβερου.

8. Απόδοση χαρακτήρα «ελεύθερης πόλης» στην Κρακοβία, υπό την εγγύηση Ρωσίας, Αυστρίας και Πρωσίας. Ο τσάρος επικράτησε στο ζήτημα του πολιτικού καθεστώτος της Πολωνίας, ξεπερνώντας τη σθεναρή αντίδραση του Μέτερνιχ. Η αυτόνομη «Πολωνία του Συνεδρίου» απέκτησε ένα περιορισμένο συνταγματικό καθεστώς και εγγυήσεις σεβασμού της πολωνικής εθνικότητας, όπως «επέτασσε» ο φιλελεύθερος ιδεαλισμός του Τσάρου.

9. Πολιτική όμοια με αυτήν που εφαρμόστηκε στην Πολωνία ακολουθήθηκε από τον Τσάρο και στη Φινλανδία, η οποία επίσης απολάμβανε ένα καθεστώς σχετικής αυτονομίας.

10. Η Νορβηγία πέρασε από τη Σουηδία στη Δανία, παρά τις αντιδράσεις των Νορβηγών. Η προσάρτηση της Νορβηγίας υπήρξε στην ουσία το αντάλλαγμα του Τσάρου στους Σουηδούς για την προσάρτηση της Φινλανδίας από τη Ρωσία.

11. Η Αγγλία, αφού επικύρωσε τον ρόλο της ως κυρίαρχης δύναμης στον θαλάσσιο χώρο, εξασφάλισε τον έλεγχο σημείων κλειδιών για την ναυσιπλοΐα, όπως τη Μάλτα και τη νήσο Ελιγολάνδη στα ανοικτά της Δανίας . H Βρετανία πήρε την αποικία του Ακρωτηρίου, τη Νότια Αφρική, διάφορες άλλες αποικίες στην Αφρική και στην Ασία καθώς και τα Ιόνια Νησιά. Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου της Βιέννης ο Άγγλος αντιπρόσωπος κατέθεσε ένα ειδικό σχέδιο συνθήκης που αφορούσε ειδικότερα τα Επτάνησα. Το ειδικό εκείνο σχέδιο περιελάμβανε σε περίληψη τα ακόλουθα: Α. Η Επτάνησος μετά των εξαρτημάτων αυτής (νησίδων) θα κατέχονται του λοιπού δια παντός και κατ΄ αποκλειστική κυριαρχία, εν ονόματι του Βασιλέως της Αγγλίας. Β. Η Αγγλία παρέχει τις υποσχέσεις ότι θα εγκαθιδρύσει σ΄ αυτήν μορφή κυβέρνησης ικανής που θα εξασφαλίζει πολιτική ελευθερία κ.λπ. Γ. Όλα τα έξοδα των στρατευμάτων που θα εγκατασταθούν στις νήσους αυτές και που θα εξασφαλίζουν την προστασία τους θα επιβαρύνουν τους κατοίκους αυτών. Το σχέδιο αυτό απορρίφθηκε αμέσως από τους Ηγεμόνες των άλλων Δυνάμεων.

12. Η Ρηνανία, (πρώην γαλλικό προτεκτοράτο από την εποχή των Ναπολεόντειων πολέμων) προσχώρησε στην Πρωσία. Η Πρωσία αύξησε τη δύναμή της. Παρατηρείται οριστική διάλυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (που μέχρι τότε υφίστατο απλά ως τίτλος) και από την άλλη την εξισορρόπηση δυνάμεων μεταξύ Αυστρίας και Πρωσίας. Η πολιτική πρωτοκαθεδρία της Αυστρίας διαβρώθηκε από την Τελωνειακή Ένωση (Zollverein), η οποία ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Πρωσίας το 1834, δίνοντας της και την οικονομική ηγεσία στον γερμανικό χώρο. Η ίδρυση της Zollverein αποτέλεσε κομβικό σημείο στην πορεία για τη γερμανική ενοποίηση: οδήγησε στην οικονομική ολοκλήρωση του γερμανικού χώρου, υπήρξε βασικός συντελεστής της ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης της Πρωσίας και των υπολοίπων γερμανικών κρατών, ενώ ισχυροποίησε και μεγέθυνε τη γερμανική αστική τάξη. H πρώην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, την οποία είχε διαλύσει ο Ναπολέων, έγινε Γερμανική Συνομοσπονδία 39 κρατών, και όχι 300 που ήταν πριν (συμπεριλαμβανομένης και της Πρωσίας) υπό την κυριαρχία της Αυστρίας.

13. Τον Ιανουάριο του 1815 οι Μέττερνιχ, Κάσλρη και Σαρλ-Μωρίς ντε Ταλλεϋράν-Περιγκόρ υπέγραψαν μυστική συμφωνία, με την οποία δεσμεύονταν να κηρύξουν τον πόλεμο ενάντια στη Ρωσία και την Πρωσία, εάν το έκριναν απαραίτητο.

14. Μέσω των συμφωνιών και του παρασκηνίου το Συνέδριο της Βιέννης προσπάθησε να επαναφέρει το διαταραγμένο ευρωπαϊκό σύστημα διακυβέρνησης από τη Γαλλική Επανάσταση και τους Ναπολεόντειους Πολέμους, δια της αρχής της «ισορροπίας των Δυνάμεων». Οι νικητές του Ναπολέοντα στο Βατερλό επέβαλαν βαρείς όρους στη Γαλλία: τα σύνορά της χαράχθηκαν στα όρια του 1790, δηλαδή έχασε τις περιοχές του Σάαρ και της Σαβοΐας, και υποχρεώθηκε να πληρώσει 700 εκατομμύρια φράγκα για πολεμικές αποζημιώσεις καθώς και να πληρώνει επί μια πενταετία τα έξοδα ενός στρατού κατοχής 150.000 ανδρών.

15. Η ανάγκη για παλινόρθωση των παλαιών καθεστώτων δημιούργησε την Ιερή Συμμαχία ως μορφή αντιδραστικής δύναμης για κάθε επανάσταση που θα έθιγε τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων της εποχής. Συντάχθηκε από τους Αυτοκράτορες της Ρωσίας, της Αυστρίας και της Πρωσίας και προσυπογράφθηκε από όλους τους Ηγεμόνες της Ευρώπης, με εξαίρεση τον Σουλτάνο.

16. Από το Συνέδριο της Βιέννης απουσίαζαν οι εκπρόσωποι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, του «Μεγάλου Ασθενούς της Ευρώπης», όπως χαρακτηριζόταν τότε, που στεκόταν έως τότε εμπόδιο στην πρόσβαση των αποικιοκρατικών δυνάμεων προς τις ανατολικές αποικίες τους. Η παρακμάζουσα Οθωμανική αυτοκρατορία με τα παράλληλα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτήν αποτέλεσαν μέγιστο πρόβλημα για τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, (Ανατολικό Ζήτημα), ενώ καθόρισαν και την περαιτέρω διαμόρφωση του γεωπολιτικού χάρτη της Ευρώπης, μέσα από τη δημιουργία των βαλκανικών κρατών. Αυτή επιτεύχθηκε τελικά μέσα από άλλοτε υποστηριζόμενες επαναστάσεις, (Ελλάδα), και άλλοτε κατευθυνόμενες (Βουλγαρία, Ρουμανία), (Τυνησία), (Αίγυπτος) κ.λπ.

17. Δημιουργήθηκε ένα μικρό πολωνικό κράτος με συνταγματικό Ηγεμόνα τον ρώσο αυτοκράτορα.

18. Ο Τσάρος Αλέξανδρος υιοθέτησε μία προοδευτική-μεταρρυθμιστική ρητορική και προέβαλε εαυτόν ως υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υπερασπιζόμενος ταυτοχρόνως σθεναρά τα ιστορικά δικαιώματα και τη νομιμότητα που απορρέουν από το Παλαιό Καθεστώς. Στη ρωσική αντιπροσωπεία που συνόδευε τον Τσάρο Αλέξανδρο συμμετείχε και ο Ιωάννης Καποδίστριας. Σε κάποια στιγμή των εργασιών του συνεδρίου θεώρησε ότι ήταν και η καταλληλότερη στιγμή να θέσει υπόψη του συνεδρίου και το ζήτημα των Ελλήνων που παρέμεναν υπό τον τουρκικό ζυγό.

19. Η αρχή της νομιμότητας: δηλαδή η αποκατάσταση των συνόρων των Ηγεμονιών όπως ήταν περίπου πριν των Ναπολεόντειων πολέμων.

20. Η αρχή των αντισταθμισμάτων: δηλαδή της παραχώρησης εδαφών στις νικήτριες Δυνάμεις στις περιπτώσεις που δεν ήταν δυνατή η πλήρης αποκατάσταση, (επ΄ αυτής στηρίχθηκε και το προαναφερόμενο αγγλικό προσχέδιο περί των Επτανήσων).

21. Το Συνέδριο συστηματικά αγνόησε την αρχή των εθνοτήτων. Παρά ταύτα στις διαπραγματεύσεις εκείνες συνομολογήθηκαν οι ακόλουθες καινοτόμες αρχές του Διεθνούς Δικαίου: α) Η ελευθεροπλοΐα στους διεθνείς ποταμούς. β) Ρητή αναγνώριση της μόνιμης (διαρκούς) ουδετερότητας της Ελβετίας. γ) Κανονισμός ιεραρχίας των διπλωματικών υπαλλήλων, και τέλος δ) Κατάργηση της δουλείας και καταδίκη του δουλεμπορίου.

22. Ενώ οι διάφοροι κανονισμοί που συνομολογήθηκαν στο Συνέδριο της Βιέννης υπαγορεύονταν από τις αντιλήψεις της εποχής (πρώιμες) περί «ισορροπίας Δυνάμεων», εντούτοις δεν περιελήφθη σ΄ αυτές καμία ρήτρα οικονομικής φύσεως. Επίσης δεν εξετάσθηκε το θέμα περί της «ελευθερίας των θαλασσών» με συνέπεια να διαιωνίζεται ακόμη η αναρχία στις θάλασσες, ανεξάρτητα ότι επ΄ αυτού στηρίχθηκε μόλις έξι χρόνια μετά ο κατά θάλασσα αγώνας ανεξαρτησίας των Ελλήνων. Σε γενικές γραμμές το Συνέδριο της Βιέννης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως επιτυχές, μολονότι οι εδαφικές ρυθμίσεις του δεν διατηρήθηκε επί πολύ. Παρά τον συντηρητισμό των ηγετών που επέβαλαν τις θελήσεις τους, οι ιστορικοί θεωρούν το Συνέδριο της Βιέννης ως την πρώτη προσπάθεια της Ευρώπης να λύσει τα προβλήματά της με διάλογο και όχι με πόλεμο. Ωστόσο οι ιδέες που εξέθρεψαν τη Γαλλική Επανάσταση δεν μπορούσαν να καταπνιγούν διά παντός. Παλινορθώνοντας παλιές μοναρχίες και ξαναχαράζοντας σύνορα χωρών, το συνέδριο αγνόησε δυνάμεις όπως τον εθνικισμό, το αίτημα για δημοκρατικές ελευθερίες και τη βιομηχανική επανάσταση. H μοναρχία και η αριστοκρατία σύντομα βρέθηκαν αντιμέτωπες με την αναπτυσσόμενη αστική τάξη η οποία πλούτιζε από τη βιομηχανική έκρηξη. Παράλληλα οι λαοί διεκδικούσαν το δικαίωμα της ψήφου. Πολύ σύντομα, οι άνθρωποι του 19ου αιώνα άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι οι μάχες δίνονται για την πατρίδα και την ευημερία του λαού και όχι για τον μονάρχη. Οι κοινωνικοπολιτικές επαναστάσεις του 1848 τάραξαν όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης. Οι περισσότερες πνίγηκαν στο αίμα αλλά απέδειξαν τουλάχιστον ότι το πισωγύρισμα της Ευρώπης στα χρόνια πριν από το 1789, που θέλησε να επιβάλει το Συνέδριο της Βιέννης, ήταν ιστορικά καταδικασμένο.