Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΚΙΝΑ, των αποφοίτων μας Στέφανου Καντιδάκη και Γιώργου Ρούμπη

Α’ ΜΕΡΟΣ: ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ

Η Κίνα, μια χώρα πολυπληθής, χαρακτηρίζεται στην θρησκευτική της ζωή από μια πολυμορφία. Έτσι λοιπόν τρεις είναι οι θρησκείες που επικρατούν στη χώρα: ο Κομφουκιανισμός, ο Ταοϊσμός και ο Βουδισμός. Γνωρίζοντας κάθε μία από τις θρησκείες αυτές ανακαλύπτουμε ότι καλύπτουν και μια διαφορετική ανάγκη και εσωτερική αναζήτηση του λαού της Κίνας. Για τον λόγο αυτό, συχνά οι Κινέζοι δανείζονται στις θρησκευτικές τους εκδηλώσεις στοιχεία και από τις τρεις θρησκείες που προαναφέραμε. ΚΟΜΦΟΥΚΙΑΝΙΣΜΟΣ

Ο Κομφουκιανισμός θα λέγαμε ότι αποτελεί περισσότερο ένα σύστημα «ηθικοθρησκευτικό», παρά μια θρησκεία. Σκοπός του είναι να εμπνεύσει στους πιστούς ένα σύστημα κοινωνικής ηθικής προκειμένου να συμπεριφέρονται στο κοινωνικό πλαίσιο με σεβασμό, σωστή συμπεριφορά και πειθαρχία, τιμώντας τις παραδόσεις και τους προγόνους τους. Στόχος τους είναι να γίνουν σωστοί πολίτες και ανώτεροι άνθρωποι. Ο ιδρυτής της ο Κομφούκιος προσπάθησε να απαλλάξει τον λαό από τις δεισιδαιμονίες και να προτείνει έναν τρόπο συμπεριφοράς που θα εξασφαλίζει μια αρμονική κοινωνία. Τα έργα του, έχοντας και ένα παιδαγωγικό χαρακτήρα, επηρέασαν τη λειτουργία ολόκληρου του Κινεζικού κράτους από την οικογένεια μέχρι τη διοίκηση. Κεντρικός άξονας είναι η ιεραρχία, η τάξη και ο σεβασμός των κατώτερων μελών προς τους ανώτερους. Σκοπός του κάθε πιστού είναι να κατακτήσει το Ζεν, δηλαδή να μπορεί να έχει έναν απόλυτο αυτοέλεγχο και να υποτάσσει τα κατώτερα επιθετικά του ένστικτα προκειμένου να προσφέρει αγάπη στην οικογένειά του και στον συνάνθρωπό του. Δημιουργός όλων, σύμφωνα με τη θρησκεία αυτή, είναι ο Ουρανός, που εκφράζει την αρετή και την καλοσύνη που πρέπει να έχει ο κάθε πιστός.

Στον Κομφουκιανισμό τα δικαιώματα θα πρέπει να συνυπάρχουν με τις υποχρεώσεις. Έτσι, από τη μία έχουμε την καλοσύνη και τη μεγαλοθυμία του πατέρα, άρχοντα και γέροντα , αλλά από την άλλη συνυπάρχει ο σεβασμός, η νομιμοφροσύνη και η υπακοή του γιου, του νέου, του πολίτη. Έτσι οδηγούμαστε σε μια ιδανική κοινωνία. Τα κείμενα του Κομφούκιου αποτελούν τον «κομφουκιανό κανόνα» και διαμόρφωσαν τον τρόπο σκέψης των κατοίκων της Κίνας. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ένα απόσπασμα από τα γραπτά του Κομφούκιου σχετικά με τη διάπλαση του χαρακτήρα των ανθρώπων: «Από τη φύση τους οι άνθρωποι είναι όμοιοι. Μέσα από τη [διαφορετική] πράξη έχουν γίνει τόσο διαφορετικοί». «Όσο οι γονείς ζουν υπηρέτησέ τους σύμφωνα με τους κανόνες της ευπρέπειας. Όταν πεθάνουν, θάψε τους σύμφωνα με τους κανόνες της ευπρέπειας και θυσίαζε σ' αυτούς σύμφωνα με τους κανόνες της ευπρέπειας». Στη συνέχεια αναφέρουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα της διδασκαλίας του Κομφούκιου που δείχνει πόσο σημαντικό θεωρεί τον δεσμό οικογένειας και κράτους, προκειμένου να υπάρχει ευνομία και ειρήνη: Όταν η οικογένεια τακτοποιηθεί, το κράτος θα μπει σε τάξη. Και όταν το κράτος μπει σε τάξη θα υπάρχει ειρήνη σε όλο τον κόσμο. Από το Γιο του Ουρανού ως τον κοινό λαό, όλοι πρέπει να θεωρούν την καλλιέργεια της προσωπικής ζωής ως τη ρίζα ή το θεμέλιο. Ποτέ δεν έχει υπάρξει περίπτωση η ρίζα να είναι σε αταξία και τα κλαδιά σε τάξη».

ΤΑΟΙΣΜΟΣ Ο Ταοϊσμός είναι περισσότερο ένα φιλοσοφικό κίνημα που σκοπό του έχει την εναρμόνιση του ανθρώπου με τη Φύση, προκειμένου να οδηγηθεί σε ισορροπία και σε μακροζωία. Ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π. χ. από τον Λάο Τσε. Ο Λάο Τσε σε μια δύσκολη εποχή για την Κίνα, έψαχνε να βρει τη λύση μέσα από την επιστροφή του ανθρώπου στη φύση, όπως τότε που δεν υπήρχαν βασιλιάδες και φεουδάρχες να καταδυναστεύουν τους ανθρώπους. Ο Ταοϊσμός θεωρείται η λαϊκή θρησκεία της Κίνας. Υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος θα πρέπει να μειώσει στο ελάχιστο τις επιθυμίες του και να ενωθεί με τη φύση για να βρεθεί σε μια κατάσταση απόλυτης ηρεμίας. Οι απόψεις των Ταοϊστών έχουν αντίκτυπο και στη διαπαιδαγώγηση που προτείνουν να έχουν οι άνθρωποι: «Καλύτερα να βάλεις λιγότερο παρά να γεμίσεις μέχρι το χείλος. Διεκδίκησε πλούτη και τίτλους, και θα επακολουθήσει συμφορά. Παραιτήσου όταν ολοκληρωθεί το έργο. Αυτή είναι η οδός του ουρανού». Κάποια στιγμή ο Ταοϊσμός από φιλοσοφικό κίνημα εξελίχθηκε σε θρησκευτικό. Η πλήρης ταύτιση των πιστών με τη φύση οδήγησαν σε αντιλήψεις σχετικές με το πόσο ανεπηρέαστοι είναι οι πιστοί από αρρώστιες και φθορές, ακόμα και από τον ίδιο τον θάνατο! Υποστήριζαν ότι με τον διαλογισμό, τη σωστή διατροφή και τον έλεγχο της αναπνοής μπορούσαν να εξασφαλίσουν την αθανασία, να πετούν στα σύννεφα και να εξαφανίζονται όποτε ήθελαν. Στο πλαίσιο αυτών των δοξασιών, το Ταό είναι η αρχή των πάντων και από αυτό προέρχονται το γιν και το γιανγκ, δύο στοιχεία αντίθετα αλλά που αλληλοσυμπληρώνονται και οδηγούν στην ισορροπία του Σύμπαντος. Η ένωση αυτών των δύο στοιχείων μπορεί να οδηγήσει στην εύρεση του ελιξίριου της ζωής. Κάτω από το βάρος αυτών τω δοξασιών ο λαϊκός Ταοϊσμός βασίστηκε πολύ σε μαγικές πρακτικές και δεισιδαιμονίες και γι’ αυτό είχε τόση απήχηση στα λαϊκά στρώματα της Κίνας.

ΜΑΧΑΓΥΑΝΑ ΒΟΥΔΙΣΜΟΣ Ο Μαχαγυάνα Βουδισμός είναι η τρίτη θρησκεία που απαντάται στην Κίνα. Έφτασε στην Κίνα από την Ινδία. Η λέξη Βούδας σημαίνει «φωτισμένος» και είναι μια κατάσταση στην οποία μπορεί να φτάσει κάθε άνθρωπος, αν το θελήσει, μέσα από πολλές ενσαρκώσεις. Γι’ αυτό στην Κίνα υπάρχει μια έκφραση που λέει «τη στιγμή που ρίχνει το όπλο του μπορεί να γίνει ένας Βούδας» και σημαίνει ότι ποτέ δεν είναι αργά για τους ανθρώπους να μετανοήσουν. Στη βουδιστική θρησκεία υπάρχει ιεραρχία. Έτσι στην ανώτατη θέση βρίσκονται τα άτομα τα οποία έχουν επιτύχει την υπέρτατη φώτιση και έχουν την απόλυτη βουδική φύση. Στη συνέχεια έχουμε όσα βρίσκονται στην τελευταία ενσάρκωση και έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στον Βούδα και τέλος είναι τα φωτισμένα άτομα που πρόκειται να γίνουν Βούδες ύστερα από πολλές μετενσαρκώσεις, βοηθώντας και άλλα άτομα να οδηγηθούν προς την αρετή. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Βουδισμός καλύπτει περισσότερο τις μεταθανάτιες αγωνίες των πιστών. Και οι τρεις παραπάνω θρησκείες είναι σήμερα ζωντανές στην Κίνα και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τόσο της κοινωνικής τους οργάνωσης και ιεραρχίας όσο και των φιλοσοφικών αναζητήσεών τους για τη σχέση τους με το Σύμπαν αλλά και των μεταφυσικών αναζητήσεων για τη μεταθανάτια ζωή.

Β’ΜΕΡΟΣ: ΚΙΝΕΖΙΚΕΣ ΘΕΟΤΗΤΕΣ Οι Κινέζικες θεότητες είναι πάρα πολλές, καθώς κάθε δυναστεία εμπλούτιζε το πάνθεον των θεών, προσθέτοντάς τους και άλλες ιδιότητες. Θα παρουσιάσουμε κάποιες από αυτές.

ΔΡΑΚΟΣ Ποιος δεν γνωρίζει τον Κινέζικο Δράκο σύμβολο του λαού της Κίνας, ίσως το πιο θεϊκό πλάσμα στη συνείδηση κάθε Κινέζου. Αντιπροσωπεύει τη χάρη, τη δύναμη, το θάρρος και την ανδρεία. Ουσιαστικά αντιπροσωπεύει την ομορφιά τη σοφία και την καλοσύνη, χαρακτηριστικά εντελώς διαφορετικά από αυτά που προσδίδουμε οι Δυτικοί στην εικόνα του δράκου. Κυρίαρχος του υγρού στοιχείου, σύμβολο δύναμης, καλοτυχίας και ευμάρειας, αποτελεί κομμάτι της εθνικής ταυτότητας της Κίνας. Η ζωτική του ενέργεια θεωρείται ότι προσφέρει γονιμότητα και ευημερία. Θεωρείται ότι ο Δράκος του κίτρινου ποταμού παρέδωσε στον αυτοκράτορα Φου Σι το κινεζικό αλφάβητο. Οι Δράκοι ελέγχουν τα καιρικά φαινόμενα, αλλά και την ίδια τη ζωή. Οι Δράκοι είναι εννιά- συμβολικός αριθμός για τους Κινέζους. Η πιο τυπική μορφή Δράκου είναι του κερασφόρου, που συνδυάζει τα χαρακτηριστικά εννιά ζώων: το κεφάλι της καμήλας, τα μάτια του δαίμονα, τα αυτιά του ταύρου, τα κέρατα του ελαφιού ή αγριοκάτσικου, το λαιμό του φιδιού, τα πέλματα της τίγρης, τα νύχια του αετού και τις 117 λέπια του κυπρίνου. Χάρη στις υπερφυσικές τους ικανότητες μπορούσαν να αλλάζουν μορφή και να ζευγαρώνουν με όμορφες θνητές- όπως έκανε και ο Δίας στην αχαία Ελλάδα. Οι απόγονοί τους κληρονομούσαν όλες τις αρετές τους και ήταν-τι άλλο;- αυτοκράτορες! Οι Δράκοι είχαν μάλιστα και κοινωνικές διαφοροποιήσεις. Έτσι οι λαικοί είχαν μόμο τέσσερα νύχια, ενώ οι αυτοκρατορικοί πέντε. Αλίμονο σε όποιον φτωχό ζωγράφιζε δράκο με πέντε νύχια. Η τιμωρία ήταν ο θάνατος!

ΓΙΟΥ ΧΟΥΑΝΓΚ ΣΑΝΓΚ ΤΑΙ Πρόκειται για τον πατέρα- Θεό Αυτοκράτορα όλων των άλλων θεοτήτων.

ΚΟΥΑΝ ΤΑΙ Είναι ο θεός του πολέμου και μάλιστα πρόκειται για ένα υπαρκτό πρόσωπο από τη δυναστεία των Χανγκ, που θεοποιήθηκε μετά τον θάνατό του.

ΚΟΥΑΝ ΓΙΝ Πρόκειται για μια γυναικεία θεά η οποία συμβολίζεται σαν μια όμορφη γυναίκα με λευκά ρούχα καθισμένη σε λωτό που κρατάει ένα βρέφος στην αγκαλιά της. Αντιπροσωπεύει τη φιλευσπλαχνία και τη συμπόνια. ΤΣΑΟ ΓΟΥΑΝΓΚ Είναι ο θεός της οικογενειακής εστίας. Από τη μία προστατεύει την οικογένεια, από την άλλη δίνει αναφορά στις ανώτερες θεότητες για τη συμπεριφορά της οικογένειας, την πίστη της και το ήθος της, Από αυτή την αναφορά εξαρτάται και η καλοτυχία ή η κακοτυχία της οικογένειας Πλήθος άλλων θεοτήτων υπάρχουν στην Κινέζικη θρησκεία η καθεμιά με τα σύμβολά της και την ερμηνεία της. Όλες μαζί οι θεότητες, στην πολυμορφία της κινέζικης θρησκείας, όπως την παρουσιάσαμε παραπάνω, αποτελούν στοιχεία της κινέζικης κουλτούρας, πάντα γοητευτικής για τον Δυτικό κόσμο. Στέφανος Καντιδάκης Γιώργος Ρουμπής ΛΑ2

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΚΙΝΑ, των αποφοίτων μας Γκογκολάκη Αντωνίας και Μπαϊρακτάρη Γιάννη

Ο πολιτισμός της αρχαίας Κίνας, ήταν από τους πολιτισμούς που διέφεραν αρκετά σε σχέση με άλλους. Ένας πολιτισμός με τόσο οργανωμένο τρόπο ζωής, άξιος θαυμασμού που δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε. Φυλές αμέτρητες στο πέρασμά τους επηρέασαν την πολιτιστική φυσιογνωμία της εκτεταμένης αυτής χώρας, με αποτέλεσμα ο πολιτισμός της να αποτελείται από στοιχεία όλων των φυλών και θρησκειών που πέρασαν από εκεί. Κατ' αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκαν νέες μορφές πολιτισμού όπως ακόμη και θρησκείες όπως ο Βουδισμός και ο Ισλαμισμός, που επηρέασαν έντονα τον πολιτισμό την τέχνη και τους ανθρώπους. Ο πολιτισμός της Κίνας έχει την τάση να κοιτάει προς το παρελθόν και να αντλεί όσο πιο πολύ μπορεί τα στοιχεία της από τη φύση. Στη Νεολιθική εποχή ο Κινέζικος πολιτισμός αναπτύχθηκε κοντά στον Κίτρινο ποταμό και στον ποταμό Γιανγκτσέ. Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στον μυστικισμό, την τέχνη, τα γράμματα και την γεωργία. Η αρχή της Κίνας ήταν το Χάος ( Χουέν Τουέν ) όπως και μια άλλη οπτική του Γιν και του Γιαγκ ως αλλαγών που γίνονται στον κόσμο.

Μεταφυσική (θρησκευτική) σκέψη συναντούμε στην Κίνα από τα πανάρχαια χρόνια. Πρόκειται για ένα μείγμα λατρευτικών πρακτικών που εκφράζουν κάποιες θεολογικές αντιλήψεις. Η πρωταρχική αυτή κινεζική θρησκεία περιέχει φυσιολατρικά στοιχεία, δηλαδή την λατρεία του Ουρανού και της Φύσης, μαντικές τελετές προγονολατρείας, ανιμιστικές αντιλήψεις, ακόμη και σαμανιστικές πρακτικές που έχουν βρεθεί από ανασκαφές της αρχαίας Κίνας. Δεν υπήρξε κάποιο ιερό βιβλίο που να περιέχει κανόνες που ρυθμίζουν την θρησκευτικότητα ομοίως και την ζωή απλών ανθρώπων. Επίσης ο ρόλος των γυναικών μαζί με την οικιακή λατρεία και την διαπαιδαγώγηση των παιδιών διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στον ηθικό προβληματισμό της εποχής. Οι θεοί και τα πνεύματα, απαιτούσαν με βάση τη εποχή, προσφορές από τους ανθρώπους καθώς εκείνοι πίστευαν πως θα υπάρξει στήριξη προς πράγματα σημαντικά για αυτούς όπως η οικογένεια για όλους και η σοδειά για κάποιον που ασχολούνταν με την γεωργία.Στην Κίνα υπάρχουν από παλιά πολλές θρησκείες, άλλες εγχώριες, όπως ο Κομφουκιανισμός και ο Ταοϊσμός, και άλλες επείσακτες, όπως ο Χριστιανισμός, το Ισλάμ και ο Μαχαγυάνα Βουδισμός. Οι κύριες μεταξύ αυτών είναι ο Κομφουκιανισμός, ο Ταοϊσμός και ο Μαχαγυάνα Βουδισμός. Οι τρεις αυτές θρησκείες υπάρχουν και ως χωριστά θρησκευτικά συστήματα, λίγοι όμως είναι εκείνοι που έχουν τη μία μόνο από αυτές ως αποκλειστική ή κύρια θρησκεία τους. Αυτό συμβαίνει, διότι η θρησκεία που ασκεί η πλειονότητα του κινεζικού λαού, και που γι' αυτό μπορεί να ονομαστεί κινέζικη θρησκεία, αποτελείται από τις τρεις παραπάνω θρησκείες σε συνδυασμό. Ο συνδυασμός τους συνίσταται στη χρήση από τους ίδιους ανθρώπους πότε της μιας και πότε της άλλης, ανάλογα με τον επιδιωκόμενο σκοπό. Έτσι, για την επίτευξη σκοπών που μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσα από την εναρμόνιση του ανθρώπου με το γενικό τρόπο λειτουργίας της φύσης ή για την επίτευξη υγείας και μακροβιότητας οι Κινέζοι προστρέχουν στην ταοϊστική παράδοση. Για την επίτευξη μιας αρμονικής κατάστασης στην περιοχή των διανθρώπινων σχέσεων, από εκείνες που αφορούν στα μέλη μιας οικογένειας ως εκείνες που αφορούν στις κοινωνικές και δημόσιες υποχρεώσεις, οι ίδιοι συμπεριφέρονται σύμφωνα με τους κανόνες του Κομφουκιανισμού, οι οποίοι διέπουν ακριβώς αυτές τις σχέσεις. Για την επίτευξη μιας καλής μεταθανάτιας ζωής, οι Κινέζοι στρέφονται σ' εκείνους τους Βούδες και Μποντισάτβες που βοηθούν σ' αυτό τον τομέα. Αρχείο παρουσίασης Επιπροσθέτως, για την επίτευξη σκοπών όπως η καλή υγεία, π.χ. η επαγγελματική προκοπή, η απόκτηση παιδιών, η προστασία από συμφορές κτλ. οι Κινέζοι στρέφονται σ' ένα πλούσιο πάνθεο, που αποτελείται από τα θεία όντα όλων των παραπάνω θρησκειών. Μια κύρια κατηγορία θείων όντων, που κατά κανόνα θεωρείται ότι βρίσκονται σε κάποιο από τους βουδιστικούς κόσμους, είναι τα πνεύματα των προγόνων, που πιστεύεται ότι επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τη ζωή της οικογένειας των απογόνων τους. Από τα μέλη της οικογένειας αυτής γίνονται σ' αυτούς προσφορές, απευθύνονται αιτήματα κτλ. Σημαντική κατηγορία είναι επίσης τα κακά πνεύματα, για προστασία από τα οποία χρησιμοποιούνται διάφορα μέσα. Αυτή η όψη της κινέζικης θρησκείας, που έχει ως αντικείμενο λατρείας όλ' αυτά τα θεία όντα, συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό της θρησκευτικής δραστηριότητας του κινεζικού λαού. Από αυτή την άποψη είναι λοιπόν η επικρατέστερη και εμφανέστερη. Ο Ταοϊσμός ονομάζεται έτσι από την κεντρική του ιδέα, το Τάο, που σημαίνει «δρόμος». Στην περίπτωση αυτή σημαίνει το δρόμο ή την πορεία που ακολουθεί το σύμπαν, δηλαδή το γενικό τρόπο λειτουργίας του. Σημαίνει, επίσης, την πηγή από την οποία προέρχεται αυτή η λειτουργία. Σε αδρές γραμμές, σύμφωνα με την ταοϊστική κοσμογονία, η πηγή του παντός, δηλαδή το Τάο, γεννά τη «μεγάλη ενότητα» (Τάι-τσι). Αυτή γεννά τις δύο αρχές, το γιν και το γιανγκ. Αυτές μπορούμε να τις αντιληφθούμε ως τους δύο βασικούς τρόπους ύπαρξης των όντων. Ο τρόπος ύπαρξης που ονομάζεται γιν χαρακτηρίζεται από παθητικότητα, υποχωρητικότητα, υγρότητα, σκοτεινότητα, χαμηλότητα κτλ. Ο τρόπος ύπαρξης που ονομάζεται γιανγκ χαρακτηρίζεται από ενεργητικότητα, φωτεινότητα, στερεότητα, υψηλότητα κτλ. Όλες οι επιμέρους πραγματικότητες, ανάλογα με τον γιν ή τον γιανγκ χαρακτήρα τους θεωρούνται εκφράσεις της μιας ή της άλλης ή της διαπλοκής των δύο. Έτσι, από τις τρεις βασικές πραγματικότητες που αποτελούν τον κόσμο, δηλαδή τον ουρανό, τη γη και τον κάτω κόσμο, ο ουρανός είναι γιανγκ, ο κάτω κόσμος γιν, ενώ από τη διαπλοκή τους σε διάφορες ποσοστώσεις συνίστανται όλα όσα αποτελούν τη γη. Από τις επιμέρους πραγματικότητες, το θηλυκό είναι γιν, ενώ το αρσενικό γιανγκ, η θάλασσα είναι γιν, η ξηρά γιανγκ, η κοιλιά είναι γιν, το κεφάλι γιανγκ, η σάρκα γιν, τα οστά γιανγκ, το ασήμι γιν, ο χρυσός γιανγκ, η αυλή γιν, το σπίτι γιανγκ, κ.ο.κ. Ο ταοϊστικός χρόνος είναι μια κυκλική κίνηση, στην οποία εναλλάσσονται το γιν και το γιανγκ (π.χ. νύχτα-μέρα, χειμώνας-καλοκαίρι, νεότητα-γηρατειά κτλ.), ενώ οι ενδιάμεσες στιγμές είναι αποτέλεσμα της διαπλοκής τους σε ποικίλες ποσοστώσεις. Αυτή την κίνηση δείχνει η γνωστή παράσταση του κύκλου που είναι χωρισμένος με μια σιγμοειδή γραμμή σε δύο μέρη με διαφορετικό χρώμα. Αυτή η κυκλική κίνηση είναι ακριβώς η λειτουργία του Τάο.Κύρια έκφραση του φιλοσοφικού Ταοϊσμού είναι το έργο του 4ου π.Χ. αι. Τάο-τε-κινγκ (= Το βιβλίο για το Τάο και τη δύναμή του) που αποδίδεται στο Λάο Τσε, μια αμφίβολης ιστορικής ύπαρξης προσωπικότητα, αποτελεί όμως μάλλον συλλογή από διάφορα κείμενα. Στο έργο αυτό, με βάση την άποψη ότι το Τάο ως μητέρα των πάντων είναι γιν, το γιν θεωρείται ως η δημιουργική αρχή, αυτή από την οποία αρχίζει η κυκλική εναλλαγή του γιν και γιανγκ. Έτσι, ως δράση σύμφωνη με τη λειτουργία του Τάο συνιστάται μια δράση τύπου γιν. Αυτή ονομάζεται «μη-δράση», επειδή σύμφωνα με αυτή ο δρών αφήνει απλώς τα πράγματα να συμβούν προβάλλοντας τη μικρότερη δυνατή αντίσταση ή υιοθετώντας μια στάση εναρμονιζόμενη με αυτό που συμβαίνει. Επειδή μετά το γιν ακολουθεί το γιανγκ, μια τέτοια στάση επιφέρει πάντα ένα θετικό αποτέλεσμα. Έτσι η πρόταση ότι το αδύνατο νικάει το ισχυρό, στην οποία μπορεί να συνοψιστεί η «μη-δράση», είναι ένας νόμος που προέρχεται από τον τρόπο λειτουργίας του Τάο. Εφαρμόζεται σε πάμπολλα πεδία στην κινεζική ζωή, όπως π.χ. σε κάποιες από τις πολεμικές τέχνες, όπου η νίκη δεν εξασφαλίζεται μέσα από την ενεργητική στάση αλλά μέσα από τη συμπόρευση με τις κινήσεις του αντιπάλου. Θρησκευτικός ή λαϊκός Ταοϊσμός ονομάζεται το σύνολο των μεθόδων που στα πλαίσια της κινεζικής θρησκείας έχουν σκοπό την επίτευξη της μακροβιότητας. Μια ριζικότερη μορφή του σκοπεύει στην επίτευξη της αθανασίας.

Αρχιτεκτονική: Ελάχιστα ίχνη από την αρχαία κινέζικη αρχιτεκτονική έχουν απομείνει καθώς τα κτίρια ήταν κατασκευασμένα από φθαρτά υλικά. Εκτός από λίγες παγόδες κατασκευασμένες από λίθους ή τούβλα, που κτίστηκαν τον 6ο-7ο αιώνα ότι έχει απομείνει είναι υπολείμματα λίγων κτιρίων που είχαν κατασκευαστεί πριν το τέλος της δυναστείας των Τανγκ.

Βάζα και άλλα αντικείμενα είναι εγχαραγμένα ή διακοσμημένα με εικόνες κτιρίων και άλλων κατασκευών και οι πιο περίτεχνοι τάφοι διατηρούν ακόμη πολύτιμα αρχιτεκτονικά στοιχεία.

Στη διάρκεια της δυναστείας των Τανγκ, χάρη στην εισαγωγή ευφυών αρχιτεκτονικών στοιχείων όπως το ανγκ (ένας μακρύς βραχίονας στήριξης τοποθετημένος διαγωνίως στο υπόλοιπο συγκρότημα) το περίγραμμα της οροφής αποκτούσε όλο και περισσότερο το καμπύλο σχήμα του "φτερού του πτηνού", το οποίο ευδοκίμησε στην μεταγενέστερη κινέζικη αρχιτεκτονική της Άπω Ανατολής.

Τα χαρακτηριστικά της κινέζικης αρχιτεκτονικής παρουσιάζονται από τις αρχές της ιστορικής περιόδου. Χτυπούν την γη για την ισοπεδώσουν και εκεί εφαρμόζουν υψωμένα τετράγωνα δάπεδα από λίθινες βάσεις. Πάνω σε αυτό βάζανε ξύλινους στύλους που στηρίζανε την οροφή. Οι τοίχοι δεν ήταν πάρα απλά συμπληρώματα στην όλη κατασκευή.

Γλυπτική: Οι κινέζοι άρχισαν να λαξεύουν την πέτρα και να δημιουργούν αυτό που ονομάζεται γλυπτική τον 14ο και 15ο αιώνα π.χ. τα πρώτα δείγματα είναι διακοσμημένα κεραμικά, ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα πήλινα αγαλματάκια. Χιλιάδες γλυπτά εμφανίζονται σε σπήλαια και σε βράχους, άλλα μικρά σε μέγεθος και άλλα μεγάλα φτάνουν μέχρι και 10 μέτρα ύψος.

Η Κίνα έκανε την απόπειρα να λαξεύσει τους βράχους να φτιάξει ιερά σκάβοντας βουνά και καταποντίζοντας βράχια. Έφτιαξε κολοσσιαίες μορφές με βάση αυτό το μοντέλο που ήρθε από Ινδία, γίγαντες καθιστούς , πομπές ανθρώπων και θεούς. Αργότερα υπήρξε επιρροή από τον βουδισμό, που καθιέρωσε μιαν άλλη τέχνη στην Κίνα, με βάση στη φύση, το φως και τις σκιές.

Ζωγραφική: Η σινική ζωγραφική εργάζεται κυρίως πάνω σε μεταξωτά υφάσματα καθώς και σε κομμάτια χαρτιού από μπαμπού. Το σχέδιό της είναι σαφές και καθαρό. Η προοπτική δημιουργήθηκε στην κινέζικη ζωγραφική πολύ πιο πριν την ευρωπαϊκή. Όταν ο Κινέζος ζωγράφος αναφέρεται στο τοπίο, έχει πάντα υπόψη του τα νερά και τα βουνά. Αλλά δεν περιορίζεται μόνο σε αυτά. Τα θέματά του μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες: α) άνθρωποι και αντικείμενα β) λουλούδια και πουλιά γ) έντομα και φυτά.

Αλλά υπάρχει και ένας άλλος σημαντικός κλάδος της ζωγραφικής: η θρησκευτική ζωγραφική. Όλα κυανά στους ναούς του ουρανού, όλα κόκκινα στους ναούς του ήλιου, όλα κίτρινα στους ναούς της γης, όλα λευκά και υποκύανα στους ναούς της σελήνης. Στη νεολιθική περίοδο ζωγράφιζαν τα πήλινα σκεύη. Στην εποχή του ορείχαλκου συναντάμε μια παρακμή της ζωγραφικής. Επειδή εκτός από τα πήλινα αγγεία, οι άλλες βάσεις που χρησιμοποιήθηκαν ήταν το ξύλο, το μετάξι και το χαρτί, αντικείμενα που φθείρονται εύκολα, σπάνια έχουν βρεθεί ζωγραφισμένα αντικείμενα που να χρονολογούνται από την 1η χιλιετία π.Χ.

Έχουν βρεθεί επίσης ορισμένες εικόνες σε μεταξωτά στο Μαβανγκντούι. Η πιο φημισμένη, με εξαιρετική καλλιτεχνική αξία, βρέθηκε στον τάφο της κυρίας του Ντάι. Είναι ένα λάβαρο ζωγραφισμένο με περίπλοκη εικονογράφηση του ταξιδιού της νεκρής στον άλλο κόσμο.

Δυναστείες(2 από τις σημαντικότερες) Δυναστεία Σουγκ.

Μεγάλη ανάπτυξη έχουμε στην Κίνα και κατά την περίοδο Σουγκ. Γεωργία, βιομηχανία, υδραυλικά έργα, βιοτεχνίες και τεχνικά έργα γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη. Όμως ένα μεγάλο μέρος του βορρά της Κίνας καταλαμβάνεται από βάρβαρους λαούς. Στο νότο όμως συνεχίζεται η δυναστεία με μεγάλη ακμή. Τότε είναι και η εποχή της μεγαλύτερης ακμής της κινέζικης πορσελάνης. Μεγάλες βιοτεχνίες λειτουργούσαν και η παραγωγή ήταν τεράστια ενώ έφθασε σε μεγάλο ύψος και από άποψη τέχνης. Η οικονομική ακμή συνοδεύτηκε και από ανάπτυξη στην λογοτεχνία και την φιλοσοφία. Όμως ο αιώνιος κίνδυνος των Μογγόλων για μια ακόμη φορά έβαλε τέλος σε μια περίοδο ανάπτυξης της Κίνας και έφερε μια νέα εποχή.

Δυναστεία Τανγκ Κατά πολλούς πρόκειται για τη λαμπρότερη κινεζική δυναστεία. Ένας από τους πιο σημαντικούς αυτοκράτορες ο Τάι Τσούγκ κατάφερε να διώξει τους διάφορους βάρβαρους επιδρομείς και να επαναφέρει την ειρήνη. Η πρωτεύουσα του η Τσάγκ έγινε μια από τις πιο σημαντικές πρωτεύουσες της εποχής της και δεχόταν πλήθος επισκεπτών ακόμη και από ξένες χώρες. Το εμπόριο γνώρισε μεγάλη ακμή η καλλιέργεια και το εμπόριο του μεταξιού έφθασαν σε μεγάλο ύψος και υπήρχε σημαντικό εμπόριο με την Ευρώπη. Μεγάλη ήταν και ανάπτυξη της τέχνης. Για την τέχνη η περίοδος Ταγκ είναι κλασική. Λόγω της υποστήριξης του Βουδισμού από τους αυτοκράτορες μεγάλη ανάπτυξη γνώρισε και η Βουδιστική τέχνη. Σημαντικές βιβλιοθήκες υπήρχαν ενώ η διοίκηση ήταν αρκετά καλή. Η καλλιγραφία , η ζωγραφική καθώς και η τυπογραφία άκμαζαν επίσης. Άλλος σημαντικός αυτοκράτορας αυτής της δυναστείας ήταν ο Μίγκ Χουάγκ. Έγραφε ποιήματα και πολεμούσε με τους εχθρούς. Ενώ έκανε και αρκετές μεταρρυθμίσεις αρχικά ήταν λιτός αλλά στο τέλος στράφηκε στην πολυτέλεια και τέλος μια επανάσταση έβαλε τέλος και στη δική του διακυβέρνηση. Η δυναστεία Ταγκ κράτησε ακόμη αλλά γρήγορα επικράτησαν αναταραχές μέχρι που η δυναστεία των Σούγκ επικράτησε.

Συνολικά 154 προσωπικά αντικείμενα, έργα τέχνης και έπιπλα που αντιπροσωπεύουν έναν αιώνα κινέζικου πολιτισμού, βγαίνουν για πρώτη φορά από τα κλειστά διαμερίσματα του Αυτοκράτορα της Κίνας Τσιανλόγκ (1711 – 1799) στην Απαγορευμένη Πόλη του Πεκίνου και έρχονται στο ελληνικό μουσείο. Σήμερα για μια ακόμα φορά συναντώνται δυο πανάρχαιοι πολιτισμοί.

"Kάθε φορά που συναντώνται τέτοιοι πολιτισμοί και κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις, είναι ένα μεγάλο γεγονός που οφείλουμε να τιμούμε», δήλωσε μεταξύ άλλων ο κ. Παυλόπουλος, σημειώνοντας ότι ένα πολύ σημαντικό κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η «ήπια ισχύς» τους. Θρόνος και τραπέζια για τη τοποθέτηση θυμιατηρίων από το δωμάτιο μελέτης του Qianlong στο Παλάτι του Πολλαπλού Μεγαλείου Δυναστεία Qing, Βασιλεία Qianlong (1735 – 1796) «Έχει επικρατήσει χρόνια ολόκληρα, και μάλιστα πάνω σε αυτή την θεωρία διαμορφώθηκαν ολόκληρες στρατηγικές και πολιτικές, η άποψη ότι ζούμε μια σύγκρουση πολιτισμών. Μεγαλύτερο λάθος δεν μπορεί να υπάρξει. Ένα λάθος που οδήγησε σε στρατηγικές επιλογές, που τις πληρώνει πρωτίστως η Δύση πολύ ακριβά», υπογράμμισε ο ΠτΔ, συμπληρώνοντας ότι «ο πραγματικός πολιτισμός, ούτε προσπαθεί να επιβληθεί, ούτε διεκδικεί καμία ανωτερότητα, αλλά εκπέμπει αυτό που λέμε ήπια ισχύ». «Ήπια ισχύ σημαίνει ότι θέλω να δείξω ποιος είμαι. Θέλω να κάνουμε τη σύγκριση. Θέλω να πάρουμε ο καθένας από τον άλλον αυτό που είναι πολύτιμο και δεν έχει ο ένας, αλλά το έχει ο άλλος. Είναι η βάση του διαλόγου των πολιτισμών, και μόνο μέσα από τον διάλογο των πολιτισμών είναι δυνατόν να ειρηνεύσει αυτός ο κόσμος», επισήμανε ο ΠτΔ, τονίζοντας ότι «πάνω στον διάλογο των πολιτισμών πρέπει να διαμορφώσουμε εμείς οι Ευρωπαίοι, εμείς οι Δυτικοί, όλη την περαιτέρω στρατηγική μας, αν θέλουμε πραγματικά να υπάρξει ειρήνη στον κόσμο».

Η αίθουσα του θρόνου στο Παλάτι του Πολλαπλού Μεγαλείου Δυναστεία Qing, Βασιλεία Qianlong (1735 – 1796) Στην εκδήλωση μίλησε επίσης η πρέσβειρα της Κίνας, Τσανγκ Τσιγιουέ, η οποία, αφού εξέφρασε τα συγχαρητήριά της για τα εγκαίνια της έκθεσης, είπε μεταξύ άλλων: «Η παραδοσιακή φιλία και συνεργασία που συνδέουν την Κίνα και την Ελλάδα, προσδίδουν νέα δυναμική και ζωτικότητα στις διμερείς μας σχέσεις. Σήμερα οι σινο-ελληνικές σχέσεις αναλαμβάνουν ανεπανάληπτες ευκαιρίες ανάπτυξης. Με διαβουλεύσεις και κοινούς αγώνες, μπορούμε σίγουρα να επιδιώξουμε μεγαλύτερα επιτεύγματα όσον αφορά τις πολιτιστικές ανταλλαγές στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας ‘μια ζώνη, ένας δρόμος’, ωφελώντας έτσι τους δυο λαούς μας». Από την πλευρά του, ο υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Κωνσταντίνος Στρατής, αφού συνεχάρη όσους σε Ελλάδα και Κίνα εργάστηκαν ώστε να γίνει πραγματικότητα αυτή η έκθεση, αλλά και όσους συμμετέχουν και καθιστούν δυνατό τον πολιτιστικό διάλογο μεταξύ των δύο χωρών, δήλωσε μεταξύ άλλων: «Αν κάτι συνδέει τον αρχαίο ελληνικό και τον κινεζικό πολιτισμό, παρά τις διαφορές στον τρόπο έκφρασής τους, είναι ότι τα υλικά τους επιτεύγματα δεν αποτελούν μόνο δείγματα υψηλής αισθητικής, αλλά και φορείς σπουδαίων ιδεών και αξιών. Αυτό αναδεικνύει η έκθεση που εγκαινιάζουμε σήμερα, ζωντανεύοντας μέσα από τα εκθέματά της τη ζωή ενός αυτοκράτορα που λάτρεψε και προστάτεψε την παράδοση, που ενθάρρυνε και υποστήριξε την καλλιτεχνική δημιουργία, που συνέδεσε την παράδοση και την τέχνη με τη μεγάλη φιλοσοφική παράδοση της Κίνας, με τον βουδισμό και τον κομφουκιανισμό. Θέτοντας έτσι τα θεμέλια, για μια ηθική και επωφελή για το λαό του διακυβέρνηση».

Το δωμάτιο μελέτης του Qianlong στο Παλάτι του Πολλαπλού Μεγαλείου Δυναστεία Qing, Βασιλεία Qianlong (1735 – 1796) Η έκθεση που θα είναι ανοικτή για το κοινό από τις 15 Σεπτεμβρίου 2018 ως τις 14 Φεβρουαρίου 2019, οργανώθηκε σε συνεργασία με το Μουσείο των Ανακτόρων της Απαγορευμένης Πόλης, στο πλαίσιο του προγραμματισμού του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού για το έτος Ελλάδα – Κίνα. Τα εγκαίνια της πραγματοποιήθηκαν την ίδια μέρα με τα αντίστοιχα της έκθεσης για το Ναυάγιο των Αντικυθήρων στο Πεκίνο.

ΤΑ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Ο αρχαίος Αιγυπτιακός πολιτισμός είναι ο μόνος από τους μεγάλους πολιτισμούς της Μεσογείου, εκτός του ελληνικού, που ήδη από το 1890 αντιπροσωπεύεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Η εμπλουτισμένη επανέκθεση περιλαμβάνει τα αντικείμενα της προηγούμενης έκθεσης (1994-2002), καθώς και ένα σημαντικό αριθμό νέων αντικειμένων, που βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας. Τα εκθέματα (αγάλματα, ειδώλια, στήλες, σαρκοφάγοι, περιβλήματα μουμιών, μούμιες ζώων, αγγεία, ταφικά κιβώτια, πορτρέτα Φαγιούμ, κοσμήματα κ.ά) καλύπτουν όλες τις χρονικές περιόδους του Αιγυπτιακού πολιτισμού. Η νέα έκθεση έχει στόχο τη γνωριμία του επισκέπτη με την καθημερινή ζωή των αρχαίων Αιγυπτίων. Τα αντικείμενα ερμηνεύονται με βάση τη χρήση τους, ενώ ιδιαίτερη θέση στην έκθεση κατέχουν οι ταφικές πρακτικές καθώς και η θρησκεία των αρχαίων Αιγυπτίων. Παράλληλα, επισημαίνεται η στενή σχέση κατά την αρχαιότητα μεταξύ του Ελληνικού και του Αιγυπτιακού πολιτισμού. Η έκθεση είναι διαρθρωμένη χρονολογικά. Κάθε χρονολογική ενότητα υποδιαιρείται σε θεματικές ενότητες, όπως εξουσία, λατρεία –τελετουργίες, ταφικά έθιμα και δοξασίες, καθημερινή ζωή, μαγεία κ.ά.. Παράλληλα, υπάρχουν και ανεξάρτητες, διαχρονικές θεματικές ενότητες με θέμα τη μουσική, τους σκαραβαίους και τη γραφή.

Η πρώτη αίθουσα (Αίθουσα 41) καλύπτει την ιστορία του Αιγυπτιακού πολιτισμού από την Προδυναστική εποχή (4000 π.Χ.) έως και το Νέο Βασίλειο (1550-1070 π.Χ.). Η αίθουσα αυτή εισάγει τον επισκέπτη στον κόσμο της Αιγύπτου, γνωρίζοντάς του τις κυριότερες πτυχές της καθημερινότητας, όπως τη λατρεία, τη μαγεία, την τέχνη, τη θρησκεία και τα ταφικά έθιμα.

Η δεύτερη αίθουσα (Αίθουσα 40) καλύπτει την ιστορία του Αιγυπτιακού πολιτισμού από την Τρίτη Μεταβατική περίοδο (1070 π.Χ.) έως και τη Ρωμαϊκή εποχή (30 π.Χ.-311 μ.Χ.). Πρόκειται για μια πολύ σημαντική περίοδο στην Αίγυπτο. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει τις σαρκοφάγους και τα ταφικά αντικείμενα, μοναδικά στην Αιγυπτιακή τέχνη, να γνωρίσει τους πολυάριθμους θεούς της αρχαίας Αιγύπτου και επιπλέον, μέσα από ίδια τα εκθέματα να αναγνωρίσει τη στενή σχέση μεταξύ του Ελληνικού και του αιγυπτιακού πολιτισμού.

https://aeon.co/videos/stunning-century-old-footage-of-the-nile-valley-carries-echoes-from-the-ancient-past?fbclid=IwAR1b-93Ou1eFH4jWgRaLg5RDjNxdcXh5kSRQ6CGTLoN9PbRB3Y9_60UwrNE

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟ, της αποφοίτου μας Μαριάννας Ακρίδα

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟ, της Μαριάννας Ακρίδα (λΑ2)

► Από τη γεωμετρική ακρίβεια των πυραμίδων μέχρι τον χρυσό θησαυρό που βρέθηκε στον τάφο του Τουταγχαμών, η τέχνη της αρχαίας Αιγύπτου διατηρεί την ικανότητά της να προσελκύει και να συναρπάζει. ► Αυτά τα αξιοσημείωτα καλλιτεχνικά δείγματα αντικατοπτρίζουν τοντρόπο ζωής των αρχαίων Αιγυπτίων και τις αντιλήψεις τους για τη θρησκεία και τη μετά θάνατον ζωή. ► Η Αιγυπτιακή τέχνη της δυναστικής περιόδου εξελίχθηκε για περίπου τρεις χιλιετηρίδες, διατηρώντας ωστόσο μια θεμελιώδη ενότητα ύφους: ●Σταθερή είναι η γεωμετρική απλοποίηση των μεγεθών. ●Σταθεροί είναι οι κανόνες του μέτρου που ρυθμίζουν τις αναλογίες του σώματος. ● Σταθερή είναι η αντίληψη δύο διαστάσεων χωρίς προοπτική. ●Σταθερή είναι η εξιδανίκευση των πορτραίτων.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ► Ο θεοκρατικός και πολυθεϊστικός χαρακτήρας του Αιγυπτιακού πολιτισμού και η πίστη στη μετά θάνατο ζωή καθορίζουν την τέχνη η οποία υπαγορεύεται πάντα από τον φαραώ και απευθύνεται στον κόσμο των θεών και των νεκρών.

► Η τέχνη έχοντας ως πρωταρχικό σκοπό τη λειτουργικότητα δεν αποσκοπεί στην αναπαραγωγή της πραγματικότητας, αλλά στην αντικατάσταση και διαιώνισή της. Οι καλλιτέχνες αναπαριστούν τις μορφές ως εξιδανικευμένα σύμβολα.

► Στην Αίγυπτο η τέχνη γίνεται ο χώρος, όπου με τρόπο μαγικό και χάρη σε διάφορες τελετουργίες ο κόσμος των θεών και των νεκρών ενώνεται ως την αιωνιότητα με τον κόσμο των ζωντανών.

► Τα αγάλματα των Θεών κατασκευάζονται για να υπογραμμιστεί η θεϊκή τους υπόσταση, των φαραώ για να δηλωθεί η παντοδυναμία τους στη γη και των νεκρών για να εξασφαλιστεί σε αυτούς η αιωνιότητα μέσω τέλειων και νεανικών σωμάτων, αιώνια κατοικία του Κα (ψυχή, ζωική ενέργεια).

► Ο τρόπος με τον οποίον παρίστανται το άτομο, η φύση και το περιβάλλον παρέμειναν σχεδόν οι ίδιες για χιλιάδες έτη και οι αξιόλογοι αιγύπτιοι καλλιτέχνες: έθεσαν την τέχνη τους στην υπηρεσία του Φαραώ και πρόβαλλαν τις επιμέρους δράσεις της ζωής του.

Στόχος του καλλιτέχνη ήταν η σαφήνεια.

Οι επιμέρους τομείς της τέχνης ήταν: ● Γλυπτική ● Ζωγραφική ● Αρχιτεκτονική ● Λογοτεχνία ● Αγγειοπλαστική ● Υφαντική ● Κοσμηματοποιία

► Μεγάλα σε μέγεθος αγάλματα χρησιμοποιούνταν για τη διακόσμηση των ταφικών μνημείων αντιπροσωπεύοντας θεούς, βασιλείς και βασίλισσες. ► Ήταν λαξευμένα επάνω σε σκληρές πέτρες όπως ο γρανίτης, για να διατηρηθούν αιώνια. ► Τα μικρότερα αγάλματα ήταν κατασκευασμένα από ξύλο ή πέτρα, διακοσμημένα με μέταλλα και πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους.

● Όλα τα γλυπτά ήταν επιζωγραφισμένα.

● Τα αρσενικά αγάλματα ήταν σκοτεινότερα στο χρώμα από τα θηλυκά.

● Οι γυναίκες, οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι μεσήλικες έχουν βαφή με έντονο κίτρινο χρώμα, ενώ οι άντρες καφέ-κόκκινο χρώμα. ● Οι θεοί έχουν μπλε χρώμα και η γονιμότητα του Νείλου δηλώνεται με το μαύρο. ● Τα μάτια είναι από κρυστάλλους και πολύτιμους λίθους. ● Τα χέρια έπρεπε να τοποθετηθούν στα γόνατα.

Προτομή της βασίλισσας Νεφερτίτης

Αμπού Σίμπελ. Τέσσερα αγάλματα 20μ. στην είσοδο του ναού, που αναπαριστούν όλα τον Ραμσή Β΄

► Η απεικόνιση ακολουθούσε αυστηρούς κανόνες αναπαράστασης. ● Ευκρινή περιγράμματα, τα οποία οι δημιουργοί γέμιζαν με επίπεδο και καθαρό χρώμα. ● Τα πράγματα αποδίδονταν με βάση τη γνώση που είχαν οι άνθρωποι γι' αυτά και όχι με βάση τη συγκεκριμένη οπτική γωνία που εμφανίζονταν. ● Πρόσωπο, πόδια και χέρια ήταν από το πλάι. ● Το μάτι και ο κορμός από μπροστά.

Τοιχογραφία-Ορισμός της μουμιοποίησης. Ξήρανση ενός νεκρού σώματος για να αποφευχθεί