ΠΩΣ ΥΠΟΛΟΓΙΖΑΝ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ;

Καλωσήρθατε στην ιστοσελίδα για την Ιστορία του Μουσικού Σχολείου Αλίμου. Ας συνδεθούμε με τη διδασκαλία της Ιστορίας στην Α' Λυκείου, ώστε να προχωρήσουμε στη διδακτέα ύλη: κάποια ερωτήματα είναι λογικό να τεθούν. Για παράδειγμα, το ερώτημα: Πώς συνδέεται η χρονολόγηση των αρχαίων Ελλήνων με την ανάμνηση της πρώτης Ολυμπιάδας;

Στην Αρχαία Αθήνα, αρχικά, χρονολογούσαν με ενιαίο τρόπο τα ιστορικά γεγονότα βάσει του Καταλόγου των Επωνύμων Αρχόντων. Έτσι, για παράδειγμα, αναφέρεται, ότι ο Πεισίστρατος έγινε Τύραννος των Αθηνών επί Άρχοντος Κωμέου. Τούτη η αναφορά, με τη βοήθεια και άλλων πληροφοριών, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι αυτό το σημαντικό ιστορικό γεγονός έλαβε χώρα στην Αθήνα το έτος 560 π.Χ., κατά την χριστιανική χρονολόγηση. Στην Αρχαία Σπάρτη χρονολογούσαν με βάσει τον κατάλογο του πρώτου Εφόρου.

Οι Ρωμαίοι χρονολογούσαν από το έτος κτίσεως της Ρώμης (έτος 753 π.Χ.).Γίνεται, λοιπόν, φανερό, ότι ο διαφορετικός τρόπος χρονολόγησης των ιστορικών γεγονότων στα διάφορα μέρη της Αρχαίας Ελλάδος δημιουργούσε και προβλήματα συνεννόησης μεταξύ των ανθρώπων. Αργότερα, ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός, το οποίο απεδέχθησαν όλοι οι Έλληνες στην Αρχαία Ελλάδα ως χρονικό σημείο αναφοράς για την χρονολόγηση των ιστορικών γεγονότων, ήταν η πρώτη γραπτή χρονική αναφορά για την πραγματοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ολυμπία με την ευθύνη του Κράτους της Ήλιδος. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, που τελούνταν στην Ολυμπία προς τιμήν τού Θεού Διός, πατέρα των Θεών, άρχισαν, σύμφωνα με την Ελληνική Ιστορία, πολύ πριν από τον 8ο αιώνα π.Χ., και ιδρυτής τους στην ιστορία αναφέρεται ο Ημίθεος Ηρακλής. Η πρώτη όμως γραπτή καταχώρηση των Ολυμπιακών Αγώνων έγινε για τους Αγώνες του έτους 776 π.Χ. Η καταγραφή έγινε τον 5ο αιώνα π.Χ., από τον Σοφιστή, Ιππία τον Ηλείο, ο οποίος πρώτος συνέταξε κατάλογο των νικητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Εκεί καταγράφεται ως πρώτος Ολυμπιονίκης ο Ηλείος δρομέας Κόροιβος. Οι Αγώνες τότε περιελάμβαναν ένα μόνον Αγώνισμα: το δρόμο ενός σταδίου που ήταν 192,28 μέτρα. Ο νικητής στο αγώνισμα αυτό έδινε και το όνομά του στους συγκεκριμένους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αργότερα, μετά από 52 χρόνια, προστέθηκαν και άλλα αγωνίσματα. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, πραγματοποιούνταν κάθε 4 έτη. Οι Αγώνες τελούνταν το Καλοκαίρι προς το Φθινόπωρο (Αύγουστος–Σεπτέμβριος). Όταν έφθανε η εποχή των Ολυμπιακών Αγώνων οι Ηλείοι κήρυσσαν την Ιερή Εκεχειρία, που ήταν η παύση των πολέμων και των εχθροπραξιών, στέλνοντας πρέσβεις με αυτό το μήνυμα σε όλες τις Πόλεις-Κράτη της Ελλάδας (Παυσανίας 5.20.1).

Έτσι, οι Ολυμπιακοί Αγώνες είχαν αποκτήσει πλέον πανελλήνια απήχηση και αίγλη. Ως πανελλήνιο σημαντικό και περιοδικό, ανά τέσσαρα έτη ιστορικό γεγονός, μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη χρονολόγηση Η τετραετία από τους Αγώνες τού 776 μέχρι την παραμονή της πραγματοποιήσεως των επομένων (δεύτερων στην σειρά) Ολυμπιακών Αγώνων ονομάσθηκε 1η Ολυμπιάς. Η 2η Ολυμπιάς αναφέρεται στο χρονικό διάστημα από τους δεύτερους Ολυμπιακούς Αγώνες του έτους 772 π.Χ. μέχρι την πραγματοποίηση των τρίτων στην σειρά Ολυμπιακών Αγώνων του 768 π.Χ κ.ο.κ. Έτσι, αριθμούσαν όλες τις Ολυμπιάδες: 1η Ολυμπιάς, 2η, 3η, 4η, 5η Ολυμπιάς και ούτω καθεξής.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 776 π.Χ. απoτέλεσαν την χρονική αφετηρία βάσει της οποίας οι Ηλείοι και αργότερα όλοι οι Έλληνες χρονολογούσαν τα ιστορικά γεγονότα. Για τον προσδιορισμό μάλιστα των ενδιαμέσων ετών μεταξύ δύο Ολυμπιάδων, χρησιμοποιείται η έκφραση, όπως: «Το 2ο έτος της πρώτης Ολυμπιάδας», που σημαίνει το έτος 775 π.Χ., καθ’ ότι το πρώτο έτος της πρώτης Ολυμπιάδας είναι το έτος πραγματοποίησης των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 776 π.Χ. Επίσης: το 2ο έτος της 2ης Ολυμπιάδας σημαίνει: έχει περάσει μία πλήρης Ολυμπιάδα (η 1η=4 έτη) και δύο ακόμη έτη από τους 2ους Ολυμπιακούς Αγώνες, άρα 6 έτη από την έναρξη της 1ης Ολυμπιάδας. Οι δεύτεροι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το 772 π.Χ. (776-4=772). Πρώτο έτος της 2ης Ολυμπιάδας είναι το 772 π.Χ., άρα το 2ο έτος της 2ης Ολυμπιάδας είναι το 771 π.Χ. (772-1=771). Πολλά σημαντικά ιστορικά γεγονότα στην Αρχαία Ελλάδα μας παραδίδονται με χρονολόγηση, με βάση την αρίθμηση των Ολυμπιάδων. Έτσι, Αρχαίοι Έλληνες Ιστορικοί, όπως ο Ερατοσθένης, ο Απολλόδωρος, ο Διόδωρος και άλλοι, στηριζόμενοι στη χρονολόγηση των Ολυμπιάδων, μας παρέδωσαν πραγματικές και αξιόπιστες χρονολογικές μελέτες ιστορικών γεγονότων της Αρχαίας Ελλάδας.

Εάν σήμερα συνεχίζαμε να χρονολογούμε με Ολυμπιάδες, με 1η την Ολυμπιάδα του Κοροίβου το 776 π.Χ., το έτος που διανύουμε το 2015 μ.Χ. κατά την χριστιανική χρονολόγηση θα το αριθμούσαμε ως το 1ο έτος της 698ης Ολυμπιάδος (Ολυμπιάς 698,1), ή 2.791 μ.Ο. (μετά την πρώτη Ολυμπιάδα) Βέβαια, οι Ολυμπιακοί Αγώνες στον Ιερό τόπο της Ολυμπίας διήρκεσαν, όπως γνωρίζουμε, επί 1.169 συνεχή έτη από το 776 π.Χ. μέχρι το 393 μ.Χ., σύνολο, δηλαδή, 293 Ολυμπιάδες. Τους κατήργησε το 393 μ.Χ. «με φωτιά και τσεκούρι» ο Θεοδόσιος Α΄, Αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο επονομασθείς «Μέγας», ένα έτος ακριβώς πριν πεθάνει, δρομολογώντας την επικράτηση των ηθών της νέας χριστιανικής θρησκείας με απίστευτες καταστροφές στην Ελλάδα και με παράλληλη καταδίωξη χιλιάδων Ελλήνων που πίστευαν στην αρχαία Ελληνική θρησκεία και καταστροφή της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και πολλών έργων τέχνης της ελληνικής αρχαιότητας.

Χρόνια μετά την κατάκτηση της Ελλάδος από τους Ρωμαίους, επιβλήθηκε στην Ελλάδα η χρονολόγηση «από κτίσεως Ρώμης» (753 π.Χ.), η οποία συνυπήρχε με τη χρονολόγηση με Ολυμπιάδες (776 π.Χ.) και με τη χρονολόγηση «από Διοκλητιανού»(284 μ.Χ.). Η χρονολόγηση από τη γέννηση του Χριστού) επεβλήθη τον 6ο αιώνα μ.Χ. Το ημερολόγιο που χρησιμοποιείται σήμερα ονομάζεται Γρηγοριανό, από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ’, που έδωσε το όνομά του. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο επιβλήθηκε στην Ελλάδα το 1923, ένα χρόνο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του Ελληνισμού στην Ιωνία το 1922.

Πώς έγινε η αρχή της έναρξης των ημερών της εβδομάδας; Κάποιοι Έλληνες που γνώρισαν το αιγυπτιακό ημερολόγιο αποφάσισαν πως η πρώτη ημέρα ήταν αφιερωμένη στον Ήλιο (Κυριακή), η δεύτερη στην Σελήνη (Δευτέρα), η τρίτη στον Άρη (Τρίτη), η τέταρτη στον Ερμή (Τετάρτη), η Πέμπτη στον Δία (Πέμπτη), η έκτη στην Αφροδίτη (Παρασκευή) και η έβδομη στον Κρόνο (Σάββατο). Από τους Έλληνες οι ονομασίες των ημερών πέρασαν στους Ρωμαίους, χωρίς μεταβολές, αλλά μεταφρασμένες στην λατινική γλώσσα. Αργότερα τις συναντούμε και σε άλλες διαλέκτους. Για παράδειγμα, η Δευτέρα ονομάζεται στα ιταλικά Lunedi από το Dies Lunae (ημέρα της Σελήνης), ενώ στα αγγλικά λέγεται Monday από την Μόνα, αρχαία ονομασία της Σελήνης. Η Τρίτη ονομάζεται Martedi από Dies Martis (ημέρα του Άρη), ενώ στα αγγλικά λέγεται Tuesday προς τιμή του θεού του νόμου Tiw. Η Τετάρτη ονομάζεται Mercoledi από το Dies Mercury (ημέρα του Ερμή), ενώ στα αγγλικά λέγεται Wednesday από τον αντίστοιχο θεό των Τευτόνων, τον Βόταν ή Οντίν. Η Πέμπτη ονομάζεται Giovedi από το Dies Jovis (ημέρα του Δία), ενώ στα αγγλικά λέγεται Thursday από τον σκανδιναβό θεό Θορ. Η Παρασκευή ονομάζεται Venerdi από το Dies Veneris (ημέρα της Αφροδίτης), ενώ στα αγγλικά λέγεται Friday και στα γερμανικά Freitag από την θεά του έpωτα Φρυγία, ταυτόσημη της Αφροδίτης. Οι Άγγλοι ονομάζουν το Σάββατο Saturday από το Saturn day (ημέρα του Κρόνου), και λένε την Κυριακή Sunday από το Sun day (ημέρα του Ηλίου).

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ Δευτέρα ……………………………ΗΜΕΡΑ ΣΕΛΗΝΗΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ Τρίτη ……………………………….ΗΜΕΡΑ ΑΡΕΩΣ Τετάρτη …………………………….ΗΜΕΡΑ ΕΡΜΟΥ Πέμπτη …………………………….ΗΜΕΡΑ ΔΙΟΣ Παρασκευή ………………………..ΗΜΕΡΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ Σάββατο ……………………………ΗΜΕΡΑ ΚΡΟΝΟΥ Κυριακή ……………………………ΗΜΕΡΑ ΗΛΙΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ

Στις μέρες μας, το Γρηγοριανό ημερολόγιο έχει επικρατήσει σε παγκόσμιο επίπεδο. Πρόκειται για ένα ηλιακό ημερολόγιο, που ορίζει ότι ένα έτος διαρκεί όσο μια πλήρης περιστροφή της Γης γύρω από τον ήλιο. Κάθε έτος του Γρηγοριανού ημερολογίου χωρίζεται σε 12 μήνες και διαρκεί συνολικά 365 ημέρες ή 366 ημέρες όταν το έτος είναι δίσεκτο. Ο υπολογισμός των δίσεκτων ετών είναι αυστηρά καθορισμένος, με την επιπλέον ημέρα σε κάθε δίσεκτο έτος να προστίθεται ως τελευταία τον 2ο μήνα του έτους - το Φεβρουάριο. Τα θρησκευτικά ημερολόγια των αρχαίων Ελλήνων βασίζονταν στους κύκλους των φάσεων της σελήνης για να καθορίσουν τους μήνες και στο χειμερινό ηλιοστάσιο για να καθορίσουν την έναρξη του νέου έτους. Ένα σεληνιακό έτος αντιστοιχεί σε 12 σεληνιακούς μήνες των 29 ή 30 ημερών ο καθένας και διαρκεί περίπου 354 ημέρες, ενώ το χειμερινό ηλιοστάσιο απέχει από το επόμενο περίπου 365 ημέρες (όσο δηλαδή ένα ηλιακό έτος). Σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα αξιοσημείωτα είναι και τα εξής: Η ημέρα για τους αρχαίους Έλληνες δεν ξεκινούσε τα μεσάνυχτα, αλλά με την δύση του ηλίου. Για τα αρχαία ελληνικά θρησκευτικά ημερολόγια ο μήνας ξεκινούσε με τη νέα σελήνη. Ο χωρισμός ενός έτους του Γρηγοριανού ημερολογίου σε 12 μήνες είναι μια παράδοση που πηγάζει από τα αρχαία σεληνιακά ημερολόγια. Όμως, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει σήμερα, οι μήνες των αρχαίων ημερολογίων δεν είχαν σταθερό πλήθος ημερών (όπως πχ ο Σεπτέμβριος έχει σταθερά 30 ημέρες), αλλά η διάρκεια του κάθε μήνα κηρυσσόταν λίγο πριν το τέλος του, σε μια προσπάθεια να συμπέσει η έναρξη του επόμενου μήνα με τη νέα σελήνη. Η δυνατότητα που δινόταν στους αξιωματούχους του εκάστοτε κράτους να χειραγωγούν το ημερολόγιο, οδήγησε σε αδιανόητα, για τα σημερινά δεδομένα, συμβάντα. Αναφέρονται περιπτώσεις όπου κάποιος μήνας επιμηκυνόταν, με επανάληψη κάποιων από τις τελευταίες ημέρες του, με σκοπό την εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων. Αυτό φυσικά προκαλούσε τον αποσυγχρονισμό του ημερολογίου με τις φάσεις της σελήνης. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν απαριθμούσαν τα έτη όπως γίνεται στο σύγχρονο ημερολόγιο. Για τα θρησκευτικά ζητήματα δεν υπήρχε λόγος να κρατήσουν ακριβείς καταγραφές. Για τα κρατικά ζητήματα οι ετήσιες καταγραφές γίνονταν με τη χρήση του ονόματος του «επωvύμου» αξιωματούχου του κράτους. Ο Τίμαιος ο Ταυρομενίτης, στα τέλη περίπου του 4ου αιώνα πΧ, καθιέρωσε το πανελλήνιο σύστημα χρονολόγησης με βάση τις Ολυμπιάδες, που χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στην ιστοριογραφία, αλλά δεν φαίνεται να άλλαξε κάτι σε τοπικό επίπεδο. Το νέον έτος για τους αρχαίους Αθηναίους αρχίζει την 1η Εκατομβαιώνος, ημερομηνία που συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσιο. Κάθε μήνας είχε είτε 30 ημέρες (πλήρης μήνας) είτε 29 ή 28 ημέρες (κοίλος μήνας) και χωριζόταν σε τρία δεκαήμερα. Οι δώδεκα μήνες, καθώς και ο θεός στον οποίο είναι αφιερωμένοι, ήταν οι εξής:

Εκατομβαιών (29 ημέρες) 16 Ιουλίου - 14 Αυγούστου Απόλλων

Μεταγειτνιών (29 ημέρες) 15 Αυγούστου - 12 Σεπτεμβρίου Απόλλων

Βοηδρομιών (30 ημέρες) 13 Σεπτεμβρίου - 12 Οκτωβρίου Απόλλων

Πυανεψιών (28 ημέρες) 13 Οκτωβρίου - 11 Νοεμβρίου Απόλλων

Μαιμακτηριών (29 ημέρες) 12 Νοεμβρίου - 10 Δεκεμβρίου Δίας

Ποσειδεών (29 ημέρες) 11 Δεκεμβρίου - 09 Ιανουαρίου Ποσειδών

Γαμηλιών (28 ημέρες) 21 Ιανουαρίου - 18 Φεβρουαρίου Δίας και Ήρα

Ανθεστηριών (30 ημέρες) 19 Φεβρουαρίου - 19 Μαρτίου Διόνυσος

Ελαφηβολιών (29 ημέρες) 20 Μαρτίου - 18 Απριλίου Άρτεμις

Μουνιχιών (29 ημέρες) 19 Απριλίου - 17 Μαΐου Άρτεμις

Θαργηλιών (29 ημέρες) 18 Μαΐου - 16 Ιουνίου Άρτεμις και Απόλλων

Σκιροφοριών (30 ημέρες) 17 Ιουνίου - 15 Ιουλίου Αθηνά

Ο μήνας των αρχαίων Ελλήνων αρχίζει κατά την εκάστοτε εμφάνιση της σελήνης στον ουρανό, που αποκαλείται Νέα Σελήνη. Π.Χ ο μήνας Γαμηλιών αρχίζει την 21η Ιανουαρίου και λήγει την 19η Φεβρουαρίου. Ο Ανθεστηριών αρχίζει την 20η Φεβρουαρίου και τελειώνει την 19η Μαρτίου, κοκ.

Κάθε µέρα και κάθε µήνας είναι αφιερωµένα σε έναν ή περισσότερους θεούς.Η Νεοµηνία είναι αφιερωµένη στην Εκάτη, η 3η και η 13η στην Αθηνά, η 4η στον∆ιόνυσο και στην Αφροδίτη, η 6η στην Άρτεµι, η 7η στον Απόλλωνα, η 23η στονΕρµή και οι τρεις τελευταίες µέρες στους χθόνιους θεούς. ΓΑΜΗΛΙΩΝ (27 ∆εκ - 25 Ιαν, 30 µέρες)Γαµηλιών 27 (22 Ιαν). Γαµήλια . Εορτή προς τιµή του Τελείου ∆ία και της τελείας Ήρας καθώς και θυσίεςστον Ποσειδώνα και στην ∆ήµητρα Κουρότροφο. ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΩΝ (26 Ιαν - 23 Φεβρ, 29 µέρες) Ανθεστηριών 5 (30 Ιαν) Σωτήρια . Εορτή προς τιµή του Σωτήρος ∆ιός Ανθεστηριών 11 (5Φεβρ) Ανθεστήρια . Τριήµερη εορτή προς τιµή του ∆ιονύσου και του χθονίου Ερµή.Η πρώτη µέρα καλείται Πυθιγοία ή Αγαθοδαίµων. Ανοίγονται τα δοχεία πουπεριέχουν το νέο κρασί και δοκιµάζεται η γεύση του. Στα παιδιά που γεννήθηκαν τηνπροηγούµενη χρονιά φορούν στέφανα λουλουδιών. Αυτό συµβολίζει την επιστροφήµιας ψυχής στην ζωή µέσω ενός παιδιού. Η δεύτερη ονοµάζεται Χοές και γίνεται οινοποσία, παιχνίδια, ανταλλαγή ψωµιών και αναπαράσταση του γάµου του∆ιονύσου και της συζύγου του βασιλιά των Αυτήν την µέρα επίσης στο ναό του∆ιονύσου γίνονται µυστήρια στα οποία συµµετέχουν µόνο γυναίκες. Οι µετέχοντεςαρχικά εξαγνίζονται µε αέρα, νερό και φωτιά και φορούν δέρµατα από πάνθηρα ήελάφι. Αυτά αρχίζουν µε την θυσία ενός χοίρου και συµβαίνουν την νύχτα. Ητελευταία µέρα καλείται Χυτροί επειδή χύτρες µε λουλούδια και µαγειρεµέναλαχανικά προσφέρονται στους νεκρούς. Επίσης όλες οι λειψανοθήκες σφραγίζονται µε κόκκινα σχοινιά και οι νεκροί καλούνται από τον Ερµή να επιστρέψουν. Ανθεστηριών 23 (17Φεβρ) ∆ιάσια . Εορτή προς τιµή του Μειλίκειου ∆ιός που γίνεται στην ύπαιθρο για τοκαλωσόρισµα της άνοιξης µε παιχνίδια και τιµές προς την χθόνια όψη του ∆ία (τοιερό του φρούτο είναι το σύκο). Γίνονται βραδινές ιεροτελεστίες µε προσφορέςψωµιών καλυµµένων µε δέρµατα αγελάδας, θυσίες, χορούς και ύµνους. Ανθεστηριών 29 (23Φεβρ) ∆ήλια Εορτές στον βωµό των ∆ηλίων στο Μαραθώνα από όπου σύµφωνα µε τηνπαράδοση ξεκίνησαν οι αθηναίοι το ταξίδι τους προς την ∆ήλο. ΕΛΑΦΗΒΟΛΙΩΝ (24 Φεβρ - 25 Μαρτ, 30 µέρες) Ελαφηβολιών 6 ( 1 Μαρτ)