ΘΕΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ

Η κατασκευή του παρελθόντος είναι ένα συμβολικό και πνευματικό όπλο. Διαγράφοντας την ιστορία των μη λευκών πληθυσμών της γης ουσιαστικά αναπαράγεις την πολιτική κυριαρχία της Δύσης. Η Δύση έχει επιλεκτική μνήμη όσον αφορά τη συζήτηση για το παρελθόν. Αυτή η προκατειλημμένη άποψη για την ιστορία αποτελεί το θεμέλιο μιας «λευκής σκέψης» που διαπερνά τα σχολικά προγράμματα σπουδών, τον δημόσιο και πολιτικό διάλογο, καθώς και την τρέχουσα πολιτιστική ζωή. Για παράδειγμα, τα σχολικά εγχειρίδια εξακολουθούν να μιλούν σήμερα για την «ανακάλυψη της Αμερικής», καθιστώντας αόρατη την προϋπάρχουσα ύπαρξη ανθρώπινων πληθυσμών και πολιτισμών σε αυτήν την ήπειρο. Η λευκή σκέψη λειτουργεί ως πολιτιστικός ιμπεριαλισμός που τείνει να σβήσει ή να υποτιμήσει τους τρόπους ζωής των πολιτισμών που προηγήθηκαν της έλευσης των λευκών: θρησκείες, γλώσσες, έθιμα, καλλιτεχνική ζωή, κ.λπ. δεν αναγνωρίζονται στους ασιατικούς, νοτιοαμερικανικούς ή αφρικανικούς πολιτισμούς ως το θεμέλιο «αυτού που είμαστε» εμείς οι δυτικοί. Η Δύση ορίζει παραπλανητικά τον εαυτό της ως το πρότυπο στο οποίο μπορούν να αναφερθούν τα πάντα. H ηγεμονία της «λευκής σκέψης» οδηγεί στη διαιώνιση των ρατσιστικών αναπαραστάσεων και στερεοτύπων, και έτσι καλύπτεται (γίνεται «αόρατος») ο ρατσισμός. Αντίθετα, ένας πολυπολιτισμικός κόσμος θα έπρεπε να καταργήσει τις ιεραρχίες μεταξύ των ανθρώπων και των ανθρώπινων πολιτισμών. Θα έπρεπε, για παράδειγμα, να «αποδυτικοποιηθούν» τα ανθρώπινα δικαιώματα. Θα έπρεπε να απελευθερωθούμε από όλες τις μάσκες που μας έχουν φορεθεί –του μαύρου και του λευκού, του άνδρα και της γυναίκας– για να γίνουμε άνθρωποι. Για τους λευκούς, αυτό θα σήμαινε να χειραφετηθούμε από την λευκή μας προκατάληψη για να συμμετάσχουμε σε νέες αλληλεγγύες δράσεις. Ο αγώνας για τη χειραφέτηση από τα στερεότυπα ξεκινά με την αυτοεκπαίδευση, με την παρατήρηση των μηχανισμών της λευκής κυριαρχίας (του πώς έχουν τεθεί σε εφαρμογή με την πάροδο του χρόνου: δηλαδή με τη μελέτη της Ιστορίας) και με τον εντοπισμό των απόηχών τους. Περιλαμβάνει το να ακούμε και να υποστηρίζουμε τους μη λευκούς ανθρώπους όταν καταγγέλλουν τις διακρίσεις που υφίστανται. Ως λευκοί, θα πρέπει να ξεσηκώνουμε άλλους λευκούς να αναλάβουν την ευθύνη, όχι μόνο για τις δικές μας πράξεις, αλλά και για την αδράνειά μας που επιτρέπει την επιμονή τοξικών συμπεριφορών. Θα πρέπει, επίσης, να γνωρίζουμε περισσότερα για την ιστορία της χώρας μας και να αναγνωρίζουμε τις εκμεταλλευτικές σχέσεις που επιμένουν να υπάρχουν μεταξύ των μεγάλων περιοχών του κόσμου. Σήμερα οι πληθυσμοί που μέχρι χθες ήταν αποικιοκρατούμενοι διαφεύγουν από τη δυστυχία που τους προκάλεσαν οι πολιτικές των λευκών. Και επομένως η άσκηση του δικαιώματος στη μετανάστευση μετατράπηκε σε έγκλημα. Γι’ αυτό βρισκόμαστε σήμερα μπροστά σε μια σοβαρότατη αντίφαση, που μόνον η εγγύηση του δικαιώματος στη μετανάστευση θα μπορούσε να την άρει. Η αναγνώριση αυτής της αντίφασης δεν θα έπρεπε να μας κάνει να λησμονούμε την κλασική διατύπωση του δικαιώματος στη μετανάστευση· επειδή η ανάμνησή της μπορεί να γεννήσει -στη δημόσια συζήτηση, στην πολιτική αντιπαράθεση, στη διδασκαλία στα σχολεία- τη συνειδητοποίηση του ότι οι πολιτικές μας είναι όχι μόνο νομικά, αλλά και ηθικά και πολιτικά απαράδεκτες, και να λειτουργήσει σαν φρένο στις τωρινές ξενοφοβικές και ρατσιστικές τάσεις. Αυτές οι σκληρές πολιτικές δηλητηριάζουν και εξαχρειώνουν τις δυτικές κοινωνίες, ενώ σπέρνουν τον φόβο και το μίσος για τους διαφορετικούς. Φασιστικοποιούν το κοινό αίσθημα. Με δυο λόγια, ανασυγκροτούν τις ιδεολογικές βάσεις του ρατσισμού. Πρόκειται για το ίδιο ανακυκλούμενο ανακλαστικό που στο παρελθόν είχε παραγάγει τη σεξιστική εικόνα της γυναίκας και την ταξική εικόνα του προλετάριου (του φτωχού εργαζόμενου) ως κατώτερων όντων, επειδή μόνον έτσι μπορούσε να δικαιολογηθεί η καταπίεση, η εκμετάλλευση και η στέρηση δικαιωμάτων που τους επιβλήθηκαν και να νομιμοποιηθεί η οικονομική ανισότητα και το καθεστώς προνομίων των λευκών. Σήμερα τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα: δεν έχουμε πλέον τα παλιά ταξικά υποκείμενα, που βασίζονταν στην ισότητα και στους κοινούς αγώνες για κοινά δικαιώματα, αλλά έχουμε νέα πολιτικά υποκείμενα ταυτοτικού τύπου, εφόσον οι διαφορετικές ταυτότητες θεωρούνται εχθρικές. Έτσι, αντιστρέφονται και οι κοινωνικοί αγώνες: όχι πλέον όποιος βρίσκεται από κάτω εναντίον εκείνου που βρίσκεται από πάνω, αλλά όποιος βρίσκεται από κάτω εναντίον εκείνου που βρίσκεται ακόμη χαμηλότερα. Οι πλούσιοι και οι προνομιούχοι (οι μεγαλοϊδιοκτήτες καναλιών, πολυεθνικών, τραπεζών, οπλοβιομηχανιών κοκ) στρέφουν τους φτωχούς ενάντια στους φτωχότερους- έτσι εξηγούνται και τα υψηλά ποσοστά ψηφοφόρων από την εργατική τάξη που ψηφίζουν υπέρ των φασιστικών κομμάτων στην Ευρώπη. Αυτή η νέα κατάσταση απειλεί τις κοινωνικές βάσεις της Δημοκρατίας. Μια ορθολογική πολιτική, εκτός του ότι θα μπορούσε να εγγυηθεί για τα ανθρώπινα δικαιώματα, θα έπρεπε να εδραιώσει την επίγνωση του ότι οι μεταναστευτικές ροές είναι δομικά και ανεπίστρεπτα φαινόμενα, καρπός της άγριας παγκοσμιοποίησης. Ο δυτικός άνθρωπος θα έπρεπε να διαθέτει το θάρρος να αποδέχεται το μεταναστευτικό φαινόμενο ως το αυθεντικό γεγονός που διαμορφώνει τη μελλοντική τάξη, που προορίζεται -ως διεκδίκηση και ως φορέας της ισότητας- να αλλάξει επαναστατικά τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, και, μακροπρόθεσμα, να αναθεμελιώσει τη διεθνή διάταξη.