ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΖΗΤΗΜΑ

«Ήμαρτον!» φώναζαν οι αρχαίοι τοξοβόλοι όταν δεν πετύχαιναν τον στόχο τους. Μια τέτοια πρόσληψη της αμαρτίας ως αστοχίας έχει μια ιδιαίτερη δυναμική, αφού όχι μόνο δεν θεωρεί ένοχο τον άνθρωπο αλλά του δίνει τη δυνατότητα να δοκιμάζει στο διηνεκές (διαρκώς, ακατάπαυστα) μέχρι να πετύχει τον στόχο του. Στα αρχαία Ελληνικά το ρήμα "αμαρτάνω" σήμαινε "σφάλλω, αποτυγχάνω στον στόχο μου". Το ρήμα δεν είχε την παραμικρή ηθική φόρτιση.Ενώ για τη Δύση η αμαρτία υπάρχει εκ προοιμίου στον άνθρωπο ως ενοχή από την οποία δεν μπορεί να απαλλαχθεί, για την Ανατολή, η αμαρτία διατηρεί την αρχαιοελληνική της έννοια, αυτή της αστοχίας.

Εδώ καλό είναι να αναφέρουμε την Παλαιά Διαθήκη της εβραϊκής θρησκείας (που τη συμμερίζεται και η χριστιανική θρησκεία), σύμφωνα με την οποία, αφού ο Θεός έπλασε ‘εκ του μηδενός’ τον άνδρα και είδε ότι κάτι του έλειπε, τότε έπλασε και τη γυναίκα από ένα κομμάτι σάρκας από την πλάτη του, όχι ως ισάξιά του αλλά ως βοήθημά του και ως αντικείμενο της εξουσίας του. Το προπατορικό αμάρτημα, μάλιστα, το ολίσθημα (ηθικό ξεγλίστρημα) της Εύας ήταν να δοκιμάσει τον απαγορευμένο καρπό του Δέντρου της Γνώσεως του Καλού και του Κακού (το περίφημο μήλο της Εύας): με λίγα λόγια, να δοκιμάσει την έννοια του Κακού και να χάσει το δικαίωμα διαμονής στον Παράδεισο, συμπαρασύροντας και τον Αδάμ.

Βέβαια, ο Χριστιανισμός εισάγει τη μορφή της Θεοτόκου (της Παναγίας-Μητέρας του Ιησού), με τα Εισόδια της οποίας εισέρχονται στον ιερό χώρο του ναού και πολλές γυναίκες. Η Καινή Διαθήκη στην ουσία αποκαθιστά τη γυναίκα στον θρόνο της ιερότητάς της.

O Sigmund Freud, ο πρώτος ψυχαναλυτής της Ιστορίας, επισήμανε το γεγονός ότι οι θρησκείες πάντα έδιναν την πρωτοκαθεδρία στην έννοια της ΕΝΟΧΗΣ. Και ότι έθεταν ανέκαθεν τον στόχο να σώσουν τον άνθρωπο από την ενοχή, εξασφαλίζοντάς του τη μορφή ενός Σωτήρα.

ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ ΡΟΛΟΙ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Τα τελευταία χρόνια, η εικόνα της γυναίκας έχει αλλάξει ουσιαστικά. Ενώ παλιότερα, η γυναίκα ήταν υποχρεωμένη να μένει στο σπίτι και να μην είναι οικονομικά ανεξάρτητη, αλλά αντιθέτως να ασχολείται αποκλειστικά με την ανατροφή των παιδιών και με το νοικοκυριό, ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η θέση της έχει αλλάξει σε σημαντικό βαθμό. Πλέον, έχει τη δυνατότητα να εργάζεται και να βγάζει τα δικά της χρήματα. Προτεραιότητα δεν είναι πάντα η απόκτηση οικογένειας, αλλά η οικονομική ανεξαρτησία και η επαγγελματική καταξίωση. Είναι γεγονός ότι η σημερινή γυναίκα αναγνωρίζει τις ικανότητές της, ασχολείται με τον εαυτό της και είναι ικανή να προσφέρει στο κοινό ταμείο της οικογένειάς της.

Η γυναίκα της σύγχρονης εποχής καλείται να ανταποκριθεί σε πολλαπλούς ρόλους. Μητέρα, σύντροφος, νοικοκυρά και από την άλλη εργαζόμενη. Όλοι αυτοί οι διαφορετικοί ρόλοι συχνά την προβληματίζουν και την αγχώνουν ως προς τον συντονισμό τους. Ερωτήσεις όπως, «Θα προλάβω να τα κάνω όλα μαζί;», «Αν αργήσω να φύγω από τη δουλεία θα έχω χρόνο να βρεθώ με το σύντροφό μου;», «Αν αναλάβω το project, πότε θα περάσω χρόνο με το παιδί μου;» περνάνε συχνά από το μυαλό της σύγχρονης γυναίκας. Παρά τις δυσκολίες όμως, σχεδόν πάντα καταφέρνει να φέρει εις πέρας όλες τις υποχρεώσεις της, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό βίο.

Η εικόνα που έχουμε για τους προηγούμενους αιώνες είναι κυρίως αυτή της πατριαρχικής κοινωνίας, όπου η γυναίκα είναι κατώτερη του άντρα, στερείται ίσων δικαιωμάτων και ευκαιριών, δεν συμμετέχει στα κοινά, δεν εργάζεται και είναι αφοσιωμένη στην οικιακή ζωή και στα παιδιά της. Αν κάνουμε μια ιστορική αναδρομή όμως, θα δούμε περιόδους που η μητριαρχία ήκμασε, η γυναίκα ήταν στο επίκεντρο, έχοντας καθοριστικό ρόλο στην κοινωνία.

Τον αιώνα που διανύουμε η θέση της γυναίκας είναι σαφώς πιο ευνοϊκή και βελτιωμένη από όλες τις προηγούμενες περιόδους της ιστορίας. Στα περισσότερα μέρη του κόσμου οι γυναίκες έχουν ίσα πολιτικά, εργασιακά, οικονομικά δικαιώματα και τα δύο φύλα θεωρούνται ίσα από την κοινωνία. Ωστόσο, τα στερεότυπα και οι διακρίσεις με βάση το φύλο δεν εκλείπουν ιδίως σε μη ανεπτυγμένες χώρες που η πατριαρχία και ο μισογυνισμός είναι βαθιά ριζωμένα σε αυτές τις κοινωνίες. Τέτοια φαινόμενα ανισότητας και αδικίας απέναντι στο γυναικείο φύλο, όμως, συναντώνται ακόμα και σε χώρες και πολιτισμούς του λεγόμενου σύγχρονου δυτικού κόσμου. Υπάρχουν φορείς και οργανώσεις που προωθούν την ισότητα των φύλων σε όλους τους τομείς, τα δικαιώματα των γυναικών και παλεύουν για μία καλύτερη θέση της γυναίκας στην κοινωνία τόσο στην Ελλάδα, όπως η Γενική Γραμματεία Ισότητας Φύλων, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη για την ισότητα των φύλων.

Aμάντας Μιχαλοπούλου, "Γιατί σκότωσα την καλύτερή μου φίλη" (απόσπασμα μυθιστορήματος)

Στο μυθιστόρημα της Αμάντας Μιχαλοπούλου, η Μαρία (η αφηγήτρια) και η Άννα συναντήθηκαν στην Αθήνα τη δεκαετία του ‘70 και είναι πολύ καλές φίλες στο σχολείο. Οι μητέρες τους όμως είναι δύο τελείως διαφορετικοί άνθρωποι. Η Αντιγόνη για την οποία γίνεται λόγος στο απόσπασμα είναι η μητέρα της Άννας.

"Η Αντιγόνη μάς παίρνει μαζί της στη γιορτή του Πολυτεχνείου. Έχουμε αγοράσει κόκκινα γαρίφαλα και συμμετέχουμε στην «ειρηνική πορεία». Στη μαμά έχω πει πως θα μείνουμε στην Πλάκα, για να μελετήσουμε, επειδή δεν της αρέσουν οι διαδηλώσεις. Ούτε στην Κίνηση Δημοκρατικών Γυναικών θα πάει. Δεν έχει χρόνο, πλέκει την κουβέρτα της για το διαγωνισμό της Γυναίκας. «Τι αηδίες είναι αυτές» λέει. «Η μαμά της Άννας έχει τα μυαλά της στον αέρα». Εμένα μου αρέσει η Αντιγόνη. [...] Είναι αδύνατη και αγωνίζεται για το καλό όλου του κόσμου, για τη δικαιοσύνη. Μερικές φορές ονειρεύομαι πως είναι η μαμά μου και νιώθω περήφανη όταν κάποιος άγνωστος στο δρόμο της λέει: -Τι γλυκά που είναι τα κοριτσάκια σας! - «Καλύτερα να βγάλεις τα γυαλιά σου» ψιθυρίζει η Άννα. «Μπορεί να έχουμε αναταραχές». [...]

Έξω από το Πολυτεχνείο τα πράγματα είναι ήσυχα. Το μεγάλο γλυπτό κεφάλι στο προαύλιο είναι καλυμμένο με γαρίφαλα και οι διαδηλωτές τραγουδάνε με μια φωνή: «Η ζωή τραβάει την ανηφόρα. Με σημαίες, με σημαίες, με σημαίες και με ταμπούρλα». Ευτυχώς, η Άννα μου έμαθε κι αυτό το τραγούδι. Δε θέλω να τραγουδάω πια για αγόρια και αγάπες. Σιχαίνομαι! Στριγγλίζουμε, έχουμε κοκκινίσει από την προσπάθεια να τραγουδήσουμε πιο δυνατά απ' όλους, να είμαστε οι πιο μεγάλες επαναστάτριες της Αθήνας! Μόνο έτσι θα πάρουμε την υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου και θα πάμε στο Παρίσι να σπουδάσουμε ζωγραφική δωρεάν. Ναι, η Άννα αποφάσισε να σπουδάσει ζωγραφική. Θέλει να είμαστε ίδιες. [...]

Η Άννα βάζει στο πικάπ τα τραγούδια του Λοΐζου, η Αντιγόνη καθαρίζει καρότα. «Τι δώρο θα 'θελες για τα γενέθλια σου;» με ρωτάει. Χαίρομαι που τα θυμάται. -Δεν ξέρω, ό,τι νομίζεις...» «Δεν έχεις κάποια συγκεκριμένη επιθυμία; Έλα, πες μου...» Το μαχαίρι της κινείται σαν αστραπή, γδέρνει λιγάκι μόνο τη φλούδα, επειδή εκεί βρίσκονται όλες οι βιταμίνες, θα μ' άρεσε να μπορώ να καθαρίζω τα καρότα επιδέξια, όπως η Αντιγόνη, και μετά να τα βράζω, να τους φτιάχνω ωραία σάλτσα με λεμονάκι. «Καλά λοιπόν, θέλω κατσαρολικά». «Κατσαρολικά; Αχ, μη μ' απογοητεύεις, Μαρία. θα σου πάρω το Γαϊτανάκι». «Τι είναι το Γαϊτανάκι» «Ένας δίσκος της Ζωρζ Σαρή».

Ντρέπομαι που είπα «κατσαρολικά» και την απογοήτευσα. Η Αντιγόνη απογοητεύεται εύκολα. Αν μας πιάσει με την Άννα να διαβάζουμε τον "Κόσμο της Πάτυ", βάζει τις φωνές. Μα η Πάτυ δεν κάνει τίποτα κακό. Απλώς αγαπάει τον Τζόνυ Βόουντεν, πάει βόλτες με τη φίλη της τη Σάρον και θέλει να γίνει νοσοκόμα. Στην Αντιγόνη δεν αρέσουν οι γυναίκες που γίνονται νοσοκόμες και φροντίζουν τους άντρες. Ώρες ώρες θα 'θελα να 'μαι άντρας".

Το γεγονός ότι για μακραίωνο διάστημα η θέση της γυναίκας ήταν εμφανώς υποδεέστερη έναντι αυτής του άνδρα, έχει αφήσει ορισμένα στερεοτυπικά κατάλοιπα που συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να προκαλούν δυσαρμονίες σε ό,τι ονομάζουμε ισότητα των δύο φύλων:

- Στον επαγγελματικό χώρο: Οι γυναίκες, ιδίως στον ιδιωτικό τομέα, αντιμετωπίζονται ακόμη κατά τρόπο άνισο, εφόσον οι θέσεις ευθύνης που έχουν και τις καλύτερες οικονομικές απολαβές καταλαμβάνονται κυρίως από άνδρες. Παρά το γεγονός ότι οι νομοθετικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ποσόστωση των προλήψεων στις επιχειρήσεις έχουν επιφέρει μια σχετική εξισορρόπηση στην αναλογία των δύο φύλων, δεν έχουν κατορθώσει εντούτοις να αντιμετωπίσουν τις σχετικές προκαταλήψεις που δίνουν σταθερά το προβάδισμα στους άνδρες στις διευθυντικές θέσεις. Προκύπτει, έτσι, το παράδοξο φαινόμενο να υπάρχει μεγάλη εκπροσώπηση των γυναικών σε χαμηλά αμειβόμενες θέσεις, αλλά ελάχιστη παρουσία στις υψηλόβαθμες θέσεις εργασίας. Αρνητικά στερεότυπα σε σχέση με την ικανότητα των γυναικών να διοικούν και να αντεπεξέρχονται επαρκώς σε καταστάσεις έντονης πίεσης, αλλά και πρακτικά ζητήματα, όπως είναι η μητρότητα και οι υποχρεώσεις που προκύπτουν από αυτήν, φέρνουν τις γυναίκες σε δυσμενέστερη θέση έναντι των ανδρών συνυποψήφιων για τις θέσεις διοίκησης. Συνεχίζει, επίσης, να διατηρείται σε σημαντικό βαθμό η διάκριση των επαγγελμάτων σε ανδρικά και γυναικεία, περιορίζοντας τις επαγγελματικές επιλογές των γυναικών ή δυσχεραίνοντας τη δυνατότητά τους να καταξιωθούν σε χώρους παραδοσιακά ανδροκρατούμενους.

- Στο πλαίσιο της οικογενειακής ζωής. Το στερεότυπο της μητέρας που αναλαμβάνει όλες τις οικιακές εργασίες και την ανατροφή των παιδιών, αν κι έχει υποχωρήσει αρκετά, συνεχίζει να καθιστά εξαιρετικά πιεστική την καθημερινότητα πολλών εργαζόμενων γυναικών, που δεν έχουν ούτε την κατάλληλη στήριξη από την πολιτεία, αλλά ούτε και συνεχή βοήθεια από τους συζύγους τους. Σε ό,τι αφορά, μάλιστα, τις γυναίκες που καλούνται να μεγαλώσουν τα παιδιά τους χωρίς την παρουσία του συζύγου και χωρίς την οικονομική του συνδρομή, η κατάσταση γίνεται εξαιρετικά πιο δύσκολη, και φανερώνει την αδυναμία της πολιτείας να προστατεύσει επαρκώς τη μητρότητα. Απολύτως κατακριτέα είναι τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας -τόσο σωματικής όσο και ψυχολογικής-, που καθιστούν εμφανή την αδυναμία της κοινωνίας να αποσοβήσει το ενδεχόμενο κατάχρησης της σωματικής υπεροχής των ανδρών έναντι των γυναικών. Η ελλιπής διαπαιδαγώγηση ως προς αυτό το ζήτημα, αλλά και ο φόβος καταγγελίας ανάλογων συμβάντων, επιτρέπουν την ύπαρξη ακόμη και σήμερα περιστατικών κακοποίησης γυναικών.

- Στην καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής. Παρά τις νομικές ρυθμίσεις που έχουν διασφαλίσει την πλήρη εξίσωση των δύο φύλων, δεν είναι εξίσου εύκολη η απάλειψη όλων εκείνων των στερεοτυπικών αντιλήψεων που συνοδεύουν το γυναικείο φύλο. Έτσι, είναι συχνό φαινόμενο να έρχονται οι γυναίκες αντιμέτωπες στην καθημερινότητά τους με υποτιμητικά σχόλια, με αμφισβητήσεις -είτε άμεσα εκφρασμένες είτε υπονοούμενες- για τις επαγγελματικές τους ικανότητες, αλλά και με πρόδηλα ρατσιστικές συμπεριφορές. Οι γυναίκες εξαναγκάζονται έτσι να καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια απ’ ό,τι οι άνδρες προκειμένου να αποδεικνύουν την αξία τους και να διασφαλίζουν το σεβασμό του κοινωνικού και επαγγελματικού τους περίγυρου.

- Στη διαφήμιση και στον χώρο του κινηματογραφικού και τηλεοπτικού θεάματος. Οι διαφημιστές τείνουν να εκμεταλλεύονται την έλξη που ασκεί το γυναικείο σώμα στο ανδρικό καταναλωτικό κοινό, παρουσιάζοντάς το συχνά γυμνό ή με ιδιαίτερα αποκαλυπτική ενδυμασία. Η συνεχής προβολή της ψηφιακά επεξεργασμένης εικόνας του γυναικείου σώματος έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται η εντύπωση πως η αξία των γυναικών βασίζεται στα θηλυκά τους θέλγητρα. Οι γυναίκες βλέπουν το φύλο τους να εκπροσωπείται στον χώρο της διαφήμισης ως ερωτικό αντικείμενο. Στερεοτυπική είναι η παρουσίαση των γυναικών και σ’ εκείνα τα διαφημιστικά μηνύματα που δεν επιχειρούν να εκμεταλλευτούν τη σεξουαλική εικόνα του γυναικείου φύλου, όπου η γυναίκα παρουσιάζει να μην έχει κανένα άλλο ενδιαφέρον πέρα από τα του νοικοκυριού της και των παιδιών της. Παρόμοια είναι η προσέγγιση της γυναίκας και στον χώρο των κινηματογραφικών παραγωγών, όπου η μεγαλύτερη έμφαση δίνεται στην εξωτερική εμφάνιση των γυναικών και στον ερωτισμό που συνδέεται με αυτήν.

- Στον στίβο της πολιτικής. Η καχυποψία απέναντι στις ηγετικές ικανότητες των γυναικών που πηγάζει από τη στερεοτυπική αντιμετώπισή τους, έχει ως αποτέλεσμα την περιορισμένη παρουσία των γυναικών στις υψηλές πολιτικές θέσεις. Έτσι, αν και υπάρχουν πλέον πολύ περισσότερες γυναίκες στα κοινοβούλια ανά τον κόσμο απ’ ό,τι στο άμεσο παρελθόν, εντούτοις ο αριθμός τους συνεχίζει να υστερεί σημαντικά έναντι του αντίστοιχου των ανδρών.

- Στις χώρες της Ανατολής και ιδίως στον μουσουλμανικό κόσμο. Σε αντίθεση με την εντυπωσιακή πρόοδο που έχει επιτευχθεί στο θέμα της ισότητας των δύο φύλων στον δυτικό κόσμο, οι μουσουλμανικές χώρες διατηρούν μια τελείως διαφορετική αντίληψη που θέλει τις γυναίκες σε εξαιρετικά υποδεέστερη θέση έναντι των ανδρών. Έχουν μηδαμινά δικαιώματα και τελούν επί της ουσίας υπό τον διαρκή έλεγχο των ανδρών, χωρίς να τους αφήνεται κανένα περιθώριο αντίδρασης.

Το γυναικείο ζήτημα έχει σε σχέση με τον προηγούμενο αιώνα σημειώσει αλματώδη επιτυχία, εφόσον τα δικαιώματα των γυναικών έχουν τυπικά εξισωθεί με τα αντίστοιχα των ανδρών. Εντούτοις, παρατηρούνται ακόμη ορισμένες συμπεριφορές που υποδηλώνουν τη διατήρηση αρνητικών στερεοτύπων εις βάρος των γυναικών, γεγονός που υπαγορεύει τα παρακάτω, ώστε να εξισωθούν πραγματικά τα δύο φύλα και στην καθημερινή πρακτική: 1. Στο πλαίσιο της οικογένειας οι γονείς καλούνται να δίνουν με το καθημερινό τους παράδειγμα την αίσθηση του αδιαπραγμάτευτου αλληλοσεβασμού και της ισότιμης κατανομής των καθημερινών υποχρεώσεων, ώστε τα παιδιά να μην μεγαλώνουν με την εντύπωση πως η μητέρα είναι εκείνη που φέρει το μεγαλύτερο βάρος της ανατροφής τους και των οικιακών εργασιών. 2. Στο πλαίσιο της εκπαίδευσης, μέσω της ανθρωπιστικής παιδείας οι νέοι πρέπει να αποκτήσουν βαθύ σεβασμό απέναντι στον άνθρωπο, χωρίς να υπάρχει στη σκέψη τους θέση για διακρίσεις οποιουδήποτε είδους (φύλου, θρησκείας, καταγωγής, οικονομικής επιφάνειας κ.λπ.). 3. Η πολιτεία οφείλει να φροντίζει ώστε τα δικαιώματα των γυναικών να γίνονται απολύτως σεβαστά και να μην επιτρέπει διακρίσεις εις βάρος των γυναικών, περνώντας κατ’ αυτό τον τρόπο το σαφές μήνυμα προς όλους τους πολίτες πως δεν θα γίνεται ανεκτό κανένα φαινόμενο ανισότητας. 4. Αποτελεί ευθύνη όλων των ενηλίκων να δίνουν με το καθημερινό τους παράδειγμα το κατάλληλο πρότυπο συμπεριφοράς στους νέους. Θα πρέπει να καταστεί σαφές πως οποιαδήποτε σεξιστική συμπεριφορά κι οποιοδήποτε υποτιμητικό σχόλιο, δημιουργεί αμέσως την εντύπωση πως η ισότητα των γυναικών γίνεται σεβαστή σε θεωρητικό επίπεδο μόνο, χωρίς να έχει εμπεδωθεί στην καθημερινότητα των πολιτών. 5. Μέρος της ευθύνης για την εμπέδωση της ισότητας των δύο φύλων αντιστοιχεί εύλογα στις ίδιες τις γυναίκες, οι οποίες καλούνται να μην αποδέχονται συμπεριφορές ή πρακτικές που καταπατούν τα κατοχυρωμένα δικαιώματά τους ή επιχειρούν να μειώσουν την αξία του φύλου τους.

Στην Ελλάδα, η πορεία των γυναικών για την κατοχύρωση βασικών δικαιωμάτων, όπως η ψήφος, η εκπαίδευση ή η αυτοδιάθεση του σώματός τους, δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε ανώδυνη. Μετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους και ενώ στον απελευθερωτικό αγώνα συμμετείχαν γνωστές και άγνωστες Ελληνίδες, η ελληνική κοινωνία επιστρέφει σε βαθιά ριζωμένες παραδόσεις ως προς το ρόλο των γυναικών. Η διεκδίκηση του δικαιώματος στην εκπαίδευση είναι το πρώτο βήμα ενός πρώιμου κινήματος, με ηγέτιδα τη χαρισματική Καλλιρρόη Παρρέν. η οποία από το 1887 εκδίδει το περιοδικό “Η Εφημερίς των Κυριών” προβάλλοντας τα βασικά αιτήματα της εποχής, το εργασιακό δικαίωμα και το πλήρες δικαίωμα στην εκπαίδευση.

«Είμαι ευτυχής και πλέον μπορώ να αναπαυθώ εφ’ όσον αισθάνομαι ότι αφήνω μίαν ανθηράν βλάστησιν τής σποράς την οποίαν εμείς αι ολίγοι πρωτοπόροι εσπείραμεν εις την άγονον και πετρώδη γην και είμαι βεβαία ότι από εσάς θα δημιουργηθεί η τέλεια γυναίκα τής αύριον». Καλλιρρόη Παρρέν

Ο μισογυνισμός ήταν αχαλίνωτος σε εκείνη την εποχή- φημολογείται πως ο Εμμανουήλ Ροΐδης έγραφε ότι «δύο επαγγέλματα είναι κατάλληλα για γυναίκες: νοικοκυρά και πόρνη», ενώ οι προοδευτικοί λόγιοι της εποχής, όπως ο Παλαμάς, ο Ξενόπουλος, ο Καρκαβίτσας και ο Ραγκαβής εκφράζουν τη συμπάθειά τους για την Παρρέν και τον αγώνα της. Ο Κωστής Παλαμάς της αφιερώνει το παρακάτω: «Χαίρε γυναίκα εσύ, Αθηνά, Μαρία, Ελένη, Εύα. Να η ώρα σου. Τα ωραία φτερά δοκίμασε κι ανέβα. Και καθώς είσαι ανάλαφρη και πια δεν είσαι σκλάβα Προς τη μελλούμενη Άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβα Κι ετοίμασε τη νέα ζωή, μιας νέας χαράς υφάντρα Κι ύστερα αγκάλιασε, ύψωσε και φέρε εκεί τον άνδρα».

Τον Μεσοπόλεμο ιδρύεται ο “Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας”, ένας μαχητικός πυρήνας μορφωμένων γυναικών, ο οποίος κατακτά τον δημόσιο χώρο με την παροχή μόρφωσης, αγωγής και επαγγελματικής εκπαίδευσης στις «γυναίκες του λαού». Η Αύρα Θεοδωροπούλου, η Μαρία Δεσύπρη-Σβώλου, η Ρόζα Ιμβριώτη, η Ελένη Ουράνη (ψευδώνυμο Άλκης Θρύλος) και η Άννα Παπαδημητρίου επιδίδονται σε έναν πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα ακτιβισμό εκδίδοντας περιοδικά, γράφοντας υπομνήματα προς τη Βουλή, συμμετέχοντας σε συνέδρια για την προώθηση της ισότητας σε εργασία και εκπαίδευση. Τη δεκαετία 1920-1930 ιδρύουν πολυάριθμες σχολές επαγγελματικής κατάρτισης για γυναίκες ενώ εκδίδουν στη δημοτική γλώσσα το έντυπο «Ο Αγώνας της Γυναίκας» όπου αποτυπώνονται οι θέσεις τους για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και οι διεκδικήσεις τους.

Το 1930, η πολιτική εξουσία, υπακούοντας στις πιέσεις του φεμινιστικού κινήματος, αναγκάζεται να εφαρμόσει νόμο που είχε ψηφιστεί από το 1925 και να παραχωρήσει δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, για δημοτικές εκλογές μόνο και με τις εξής προϋποθέσεις: να είναι άνω των 30 ετών και εγγράμματες. Και ενώ το 1944, με την Κυβέρνηση του Βουνού οι γυναίκες ψηφίζουν και εκλέγονται για το “Εθνικό Συμβούλιο”, το νομοθετικό σώμα του ΕΑΜ, το νόμιμο δικαίωμα ψήφου και η εκλογή τους κατοχυρώνονται επίσημα στις 28 Μαΐου 1952. Με τη δικτατορία παγώνουν όλα, αφού απαγορεύονται οι γυναικείες οργανώσεις και καταστρέφονται πολλά από τα αρχεία τους.

Κατά τη Μεταπολίτευση αναδύεται και ο νεοφεμινισμός, ένα ριζοσπαστικό κίνημα που επικεντρώνεται σε θέματα όπως το γυναικείο σώμα και η αυτοδιαχείρισή του, η ενδοοικογενειακή βία, η νομιμοποίηση των εκτρώσεων, η σεξουαλικότητα, οι έμφυλες υποκειμενικότητες, η ισορροπία οικογένειας και εργασίας. Εκδίδεται το πρώτο λεσβιακό περιοδικό, η «Η ΛΑΒΡΥΣ- Γυναικείος Λόγος κι Αντίλογος», μια τρίμηνη έκδοση που κοστίζει 100 δραχμές και δηλώνει στην πρώτη σελίδα: «Όσο κι αν μας θάψανε θα σηκωνόμαστε ξανά και ξανά στους αιώνες». Η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου μέσα στο κλίμα της “Αλλαγής” υπογράφει το 1983 τη "Σύμβαση εξάλειψης κάθε μορφής διακρίσεως κατά των γυναικών" του ΟΗΕ. Και ενώ πλέον, φαινομενικά τουλάχιστον, οι γυναίκες στην Ελλάδα υποστηρίζονται νομοθετικά και πολιτειακά, οι ανισότητες σε μισθούς και αξιώματα συνεχίζουν να ισχύουν, ενώ αυξάνεται η πίεση να ισορροπήσουν οικογενειακούς και εργασιακούς ρόλους με επιτυχία. Τα τελευταία χρόνια το δημόσιο χώρο απασχολεί και το κίνημα #MeToo, ένα παγκόσμιο κοινωνικό κίνημα ενάντια στη σεξουαλική κακοποίηση και τη σεξουαλική παρενόχληση, αλλά και την κακοποίηση οποιασδήποτε μορφής στον εργασιακό χώρο, στο δρόμο και στον ψηφιακό δημόσιο χώρο, το οποίο στην Ελλάδα κορυφώνεται το 2020.

Σύμφωνα με το Kοράνι, οι γυναίκες είναι πάντα κατώτερες από τους άνδρες διότι ο Αλλάχ έχει κάνει ανώτερους τους δεύτερους. Έτσι, οι ισλαμιστές άνδρες έχουν τη δυνατότητα να μεταχειρίζονται τις γυναίκες όπως εκείνοι επιθυμούν.

Για παράδειγμα, το Κοράνι παρομοιάζει τη γυναίκα με χωράφι το οποίο ο άντρας μπορεί να καλλιεργεί όπως και όποτε θέλει. Αυτό συμβαίνει επειδή οι άντρες ξοδεύουν τα χρήματά τους για να συντηρούν τις γυναίκες τους. Και μάλιστα είναι εκείνοι οι οποίοι δίνουν την προίκα τους στις συζύγους για να γίνει ένας γάμος. Επίσης αν πραγματοποιηθεί διαζύγιο, οι άντρες πρέπει να δίνουν διατροφή στις γυναίκες, όποτε προφασίζονται αυτή την χρηματική ανταμοιβή για να τις κακομεταχειρίζονται κατά τη διάρκεια του γάμου.

Στην περίπτωση που μία γυναίκα μείνει χήρα, υπάρχει χρονικός περιορισμός 4 μηνών κατά τον οποίο απαγορεύεται να διαθέσει το σώμα της σε άλλον άνδρα, ενώ δεν φαίνεται να ισχύει το ίδιο για τους χήρους.

Επιπλέον, κάθε γυναίκα πρέπει να καλύπτει το σώμα της αφού είναι επιθυμία του πανίσχυρου Αλλάχ.

Λέγεται πώς από τα μέσα του 20ού αιώνα έχει ξεκινήσει η χειραφέτηση των γυναικών του Ισλάμ, όμως είναι ακόμη μακρύς ο δρόμος για να υπάρχει ισοτιμία μεταξύ των δύο φύλων, αφού η θρησκεία τους υπαγορεύει το αντίθετο. Κατά τη γνώμη μου, έχουμε να κάνουμε με μία θρησκεία οπισθοδρομικών αντιλήψεων, αφού οι άνδρες χρησιμοποιούν την δύναμή τους και την οικονομική τους ευχέρεια για να επικρατήσουν καταπατώντας τις ελευθερίες άλλων ανθρώπων, συγκεκριμένα των γυναικών.

Οι διακρίσεις λόγω φύλου (σεξισμός) συνιστούν παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εμπόδιο στην απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, όπως αναγνώρισε η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη των Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW) στη Γενική της Σύσταση αριθ. 28 σχετικά με τις βασικές υποχρεώσεις των συμβαλλομένων μερών στο πλαίσιο του άρθρου 2 της Σύμβασης για την Εξάλειψη Όλων των Μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών.

Η μη στερεοτυπική επικοινωνία είναι ένας καλός τρόπος εκπαίδευσης, ευαισθητοποίησης και πρόληψης της σεξιστικής συμπεριφοράς. Περιλαμβάνει την εξάλειψη σεξιστικών εκφράσεων, τη χρήση τίτλων αρσενικού ή θηλυκού ή ουδετέρου γένους σε τίτλους ή τη χρήση θηλυκών και αρσενικών ή τύπων ουδέτερου γένους όταν προσφωνείται μια ομάδα, διαφοροποιώντας την αντιπροσώπευση γυναικών και ανδρών και διασφαλίζοντας την ισότητα στις οπτικές και άλλες αναπαραστάσεις.

Στις περισσότερες γλώσσες με γραμματικά γένη, όταν πρόκειται για ομάδες αποτελούμενες και από τα δύο φύλα, χρησιμοποιείται το αρσενικό γένος ως «περιεκτικός» τύπος, ενώ η χρήση του θηλυκού γένους αναφέρεται μόνο στις γυναίκες.

Η «ουδέτερη» χρήση του αρσενικού γένους έχει συχνά εκληφθεί ως διάκριση σε βάρος των γυναικών: πχ γίνεται χρήση, σε πολλές γλώσσες, της λέξης «άνδρας» (man) σε ένα ευρύ φάσμα ιδιωματικών εκφράσεων που αναφέρονται τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες (manpower, man-made, statesmen, committee of wise men κ.λπ). Υπάρχουν λέξεις για τις οποίες δεν υπάρχει καθιερωμένη εναλλακτική λύση στο άλλο γένος (πυροσβέστης, μαία, αεροσυνοδός κλπ.), αλλά τουλάχιστον δεν σχηματίζονται με τη λέξη «man» ως συνθετικό, όπως συμβαίνει σε αρκετές περιπτώσεις στα αγγλικά (fireman, policeman) και άρα η χρήση τους δεν παραπέμπει τόσο έντονα σε διάκριση βάσει φύλου.

Θα μπορούσε να εξεταστεί η χρήση εναλλακτικών όρων για την περιγραφή ενός επαγγέλματος: «προσωπικό καθαρισμού» αντί για «καθαρίστριες», «νοσηλευτικό προσωπικό» αντί για «νοσοκόμες», κοκ. Οι αποκλειστικά θηλυκοί τύποι χρησιμοποιούνται κυρίως στον καθημερινό, προφορικό λόγο («αστυνομικίνα», «εφοπλιστίνα», «πρωθυπουργίνα» κλπ.), αποτυπώνοντας το γεγονός ότι όλο και περισσότερο οι γυναίκες διευρύνουν τους επαγγελματικούς τους ορίζοντες και αναλαμβάνουν περισσότερα αξιώματα.

Όταν γίνεται αναφορά σε αξιώματα, στις γλώσσες με γραμματικά γένη μπορεί κατ’ εξαίρεση να χρησιμοποιείται ο αρσενικός τύπος (π.χ. «chaque député ne peut soutenir qu’une candidature»). Εάν το φύλο ενός ατόμου έχει σημασία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι έμφυλοι τύποι (π.χ. «la haute représentante de l'Union pour les affaires étrangères et la politique de sécurité»). Σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να γίνεται σεβαστός ο τρόπος με τον οποίο κάθε άνθρωπος επιθυμεί να προσφωνείται (π.χ. «Madame le Président» ή «Madame la Présidente»).

Σε ορισμένες γλώσσες τίτλοι όπως «Madame», «Mademoiselle», «Frau» ή «Fräulein» υποδήλωναν αρχικά την οικογενειακή κατάσταση της γυναίκας στην οποία αναφερόταν ο τίτλος. Η πρακτική αυτή άλλαξε με την πάροδο του χρόνου και η χρήση των εν λόγω τίτλων δεν αντανακλά πλέον την οικογενειακή κατάσταση. Για παράδειγμα, ο τίτλος «Mademoiselle» καταργείται σταδιακά από τα διοικητικά έντυπα στις γαλλόφωνες χώρες και έχουν απομείνει πλέον μόνο οι επιλογές «Madame» και «Monsieur».

Ο κόσμος των ΜΜΕ είναι κατασκευασμένος πάνω στην κοσμοθεωρία της διαφήμισης και την προώθηση συγκεκριμένων προτύπων και πολιτικής. Από εκεί ακριβώς έχει ξεκινήσει μια εντελώς διαστρεβλωμένη πτυχή του γυναικείου φύλου η οποία διαδίδεται ασταμάτητα, εκπέμποντας λανθασμένα μηνύματα στο υποσυνείδητο του καθενός. Μπορούμε να αναζητήσουμε τις ευθύνες για τη λανθασμένη αντίληψη πάνω στο γυναικείο φύλο σε όλα αυτά τα τηλεοπτικά προγράμματα που προβάλλονται ασταμάτητα και είναι φορτισμένα με λάθος πρότυπα.

Το πιο εύχρηστο γυναικείο πρότυπο που δεν έχει σταματήσει να «παίζει» εδώ και δεκαετίες μπροστά στην οθόνη λίγο πολύ είναι σε όλους γνωστό. Ενημερωτικές και ψυχαγωγικές εκπομπές, διαφημίσεις και τηλεπαιχνίδια στηρίζονται στη γυναικεία φιγούρα κατασκευάζοντας υποσυνείδητα μιας λανθασμένης αντίληψης για τη γυναίκα και την πραγματική της αξία. Η εικόνα της σύγχρονης γυναίκας, η εξωτερική εικόνα για την ακρίβεια, είναι το θεμέλιο να χτιστεί στους νέους ένας λανθασμένος ρόλος της γυναίκας. Σε αυτά τα προγράμματα γυναίκες με μόρφωση, άποψη και προσωπικότητα δεν χωρούν πουθενά.

Αθηνά (New York), 26 (Fitness Influencer) Η Αθηνά γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη. Έρχεται κατευθείαν από την Αμερική αποφασισμένη να κατακτήσει την καρδιά του Bachelor. Θέλει να παντρευτεί Έλληνα! Λατρεύει τους ελληνικούς χορούς και θέλει ο σύντροφος της να ξέρει να χορεύει ζεϊμπέκικο και νησιώτικα. Έχει τεράστια αδυναμία στην ελληνική φέτα. Δεν μπορεί να ζήσει χωρίς φέτα! Πιστεύει πολύ στο θεό και ονειρεύεται μια μέρα να αποκτήσει τη δική της οικογένεια και να μείνει για πάντα στην Ελλάδα που τόσο αγαπάει! Θέλει ο Bachelor να έχει μπράτσα, καλή καρδιά και να μην είναι τσιγγούνης.

Δώρα, 22 (Χορεύτρια) Έρχεται από τις Σέρρες ελπίζοντας να βρει στο πρόσωπο του Bachelor τον άντρα που θα την κάνει ευτυχισμένη και δεν θα την γεμίζει άγχος με τις ανασφάλειες του. Δηλώνει αληθινή, ρομαντική και έτοιμη να δώσει αγάπη!

Αθηνά, 33 (Επιχειρηματίας) Η Αθηνά από τα 15 της χρόνια δεν τρώει καθόλου κρέας και τα τελευταία 12 χρόνια είναι ωμοφάγος. Τρώει μόνο ωμά λαχανικά, φρούτα, ρίζες και ξηρούς καρπούς. Της αρέσουν οι μακροχρόνιες σχέσεις. Δεν αντέχει το ψέμα και την απιστία. Στο παρελθόν είχε πληγωθεί αρκετά από τις σχέσεις της. Τώρα αισθάνεται έτοιμη να ερωτευτεί ξανά. Το πρώτο πράγμα που θα παρατηρήσει στον Bachelor είναι το βλέμμα και οι ώμοι του.

Κυρίαρχος αυτού του τηλεοπτικού παιχνιδιού είναι το ανδρικό πρότυπο του "ωραίου" και "δυναμικού", ενώ το αντίστοιχο γυναικείο πρότυπο είναι της γυναίκας που προσπαθεί να κερδίσει την εύνοια αυτού του άνδρα επιστρατεύοντας "παραδοσιακές" γυναικείες ιδιότητες, όπως τη φροντισμένη εμφάνιση, την πανουργία, τη "στημένη" γοητεία, την υπόσκαψη των άλλων γυναικών, κ.ο.κ. Ο σεξισμός βρίσκεται στη ρίζα του ζητήματος της ανισότητας των φύλων και έχει επίπτωση κυρίως στις γυναίκες.

Όμως, μπορεί επίσης να επηρεάσει τους άνδρες και τα αγόρια που συμμορφώνονται με τους ρόλους που τους έχουν αποδοθεί λόγω φύλου.