ΜΟΓΓΟΛΟΙ ΚΑΙ ΚΙΝΕΖΟΙ

Η Αυτοκρατορία των Μογγόλων ήταν μια αυτοκρατορία που κυριάρχησε στην Ασία και στην Ανατολική Ευρώπη τον 13ο και 14ο αιώνα και αποτελούνταν αρχικά από φυλές νομαδικές. Ιδρυτής της αυτοκρατορίας ήταν ο Τζένγκις Χαν ("ωκεάνειος δυνάστης¨), ο οποίος το 1206 ένωσε όλες τις φυλές των Μογγόλων και δημιούργησε ένα ενιαίο κράτος.

Mε ένα ιδανικό μείγμα αυστηρότητας και αξιοκρατίας, αγριότητας και εντιμότητας, ο Τζένγκις Χαν καθέλκυσε ένα πλαίσιο αυστηρότατων νόμων για να πειθαρχήσουν οι νομαδικές φυλές, μετατρέποντας τη μογγολική επικράτεια σε ένα -σχετικά- ευνομούμενο κράτος. Κι έτσι η εκτεταμένη οργανωτική και διοικητική μεταρρύθμιση τόσο της κοινωνίας όσο και του στρατού μεταμόρφωσε τους τρομερούς πολεμιστές της στέπας από ένα χαοτικό συνονθύλευμα φυλών στον πιο καλά οργανωμένο στρατό της εποχής του.

Στο απόγειό της κάλυπτε 26.000.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, το 1/5 της Γης, όντας η μεγαλύτερη συνεχόμενη αυτοκρατορία στην ιστορία και η δεύτερη μεγαλύτερη μετά τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Ο πληθυσμός που κατοικούσε στην Μογγολική αυτοκρατορία έφτανε τα 100.000.000. Οι πόλεμοι που έλαβαν μέρος στην ανατολή για την επέκταση της αυτοκρατορίας, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένας Αρχαίος Παγκόσμιος Πόλεμος, καθώς οι Μογγόλοι αντιμετώπισαν υπερδυνάμεις του τότε καιρού, από την Ασία, την Ευρώπη και την Αφρική, και οι νεκροί στις Μογγολικές κατακτήσεις έφταναν τεράστιους αριθμούς (53.000.000)

Παρά τις συνεχείς επεκτάσεις και κατακτήσεις των Μογγόλων, χάρις στην δημιουργία μιας χερσαίας αυτοκρατορίας τέτοιου μεγέθους κυρίως από τον Τζένγκις Χαν, ιδέες από την Ασία μεταφέρθηκαν στην Ευρώπη, καθώς και νέες τεχνολογίες, ενώ ο δρόμος του μεταξιού έγινε ανοιχτός.

O αιμοβόρος στρατός του Τζέγκινς Χαν αρχικά κατέλαβε την Αυτοκρατορία του Καρά-Κιτάι, στην κεντρική Ασία.

Ο αήττητος στρατός συνέχισε να προελαύνει και κατέκτησε την τουρκική αυτοκρατορία του Καράσμ, που περιλάμβανε το σημερινό Ιράν, το σημερινό Ουζμπεκιστάν, το σημερινό Καζακστάν, το σημερινό Τουρκμενιστάν, το σημερινό Τατζικιστάν και μέρος της Ινδίας και του σημερινού Αφγανιστάν (αρχαία Βακτριανή), ισοπεδώνοντας, μεταξύ άλλων τις πόλεις Σαμαρκάνδη, Μπουχάρα και Νισαπούρ και σκοτώνοντας βάρβαρα τον ηγεμόνα Τζελάλ Αντίν. Για άγνωστους λόγους ο Τζένγκις Χαν δεν προχώρησε σε κατάκτηση της Ινδίας. Αντίθετα, επιδεικνύοντας μεθοδικότητα και πρωτοφανή αγριότητα, οι ορδές της στέπας είχαν σαρώσει την κινεζική ενδοχώρα, φτάνοντας, το 1215, στις πύλες του Πεκίνου, όπου βασίλευε η δυναστεία των Τζιν.

Το Πεκίνο, η πρωτεύουσα των Τζιν, έπεσε σύντομα και ακολούθησε μια τρομακτική σε βαρβαρότητα λεηλασία της, με τη σφαγή του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού της από τους ανελέητους νομάδες να μένει μνημειώδης της τρομακτικής αγριότητας του μογγόλου στρατηλάτη.

Το 1226 εισβάλλει εναντίον τους προχωρώντας σε γενοκτονία του πληθυσμού των κινεζικών εδαφών της δυναστείας Ξία, που εξεγέρθηκε εναντίον του. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 600.000-2,5 εκατομμύρια νεκρούς που σφαγιάστηκαν από τις ορδές του Τζένγκις Χαν,ενώ ούτε τα ζώα δεν γλίτωσαν από την εκδικητική του λαίλαπα.

Παρά τη συντριπτική του νίκη κατά των Ξία, ο μεγάλος πολέμαρχος πέθανε το 1227, λίγο μετά δηλαδή την οριστική υποταγή τους. Η αιτία του χαμού του παραμένει αντικείμενο ιστορικής έριδας, με τις υποθέσεις να κάνουν λόγο για πτώση από το άλογό του, για τραύματα μάχης που δεν επουλώθηκαν ποτέ, ακόμα και νόσος του αναπνευστικού έχει υποστηριχθεί ως λόγος θανάτου. Σύμφωνα πάντως με αναφορές, ο ίδιος φέρεται να προετοιμάζεται εδώ και καιρό για τον θάνατό του, καθώς ήταν πλέον ηλικιωμένος και σαφώς καταπονημένος, τακτοποιώντας εκκρεμότητες και φροντίζοντας τα της διαδοχής του.

Η μογγολική αυτοκρατορία άρχισε να χωρίζεται μετά τον πόλεμο της διαδοχής το 1260-1264, με τη Χρυσή Ορδή και το Χανάτο Τσαγκατάι να αρνούνται την κυριαρχία του Κουμπλάι Χαν και να γίνονται, το ένα μετά το άλλο, ανεξάρτητα κράτη. Μετά τον θάνατο του Κουμπλάι Χαν, η Μογγολική Αυτοκρατορία χωρίστηκε σε τέσσερα διαφορετικά Χανάτα ή Αυτοκρατορίες, με το καθένα να έχει διαφορετικά ενδιαφέροντα και σκοπούς.

Οι Μεγάλοι Χαν από τη Δυναστεία των Γιουάν πήραν τον ρόλο των Κινέζων Αυτοκρατόρων (με τον εγγονό του Τζένγκινς Χαν, τον Κουμπλάι Χαν, ιδρυτή μιας ολόκληρης δυναστείας) και έκαναν πρωτεύουσα τους το Πεκίνο, μεταφέροντας την πρωτεύουσα των Μογγόλων από την παλαιότερη στο Καρακορούμ.

Σταδιακά όμως, η μογγολική κυριαρχία στην Κίνα εξασθένησε και τελικώς κατέπεσε (1368), αν και η Δυναστεία Μπορζιγκίν επέζησε στη Μογγολία μέχρι και τον 17ο αιώνα.

ΚΙΝΑ

Η Δυναστεία Ξία της Κίνας (2.100 περίπου-1.600 π.Χ. περίπου) είναι η πρώτη δυναστεία που περιγράφεται στα αρχαία ιστορικά κείμενα όπως τα Αρχεία του Μεγάλου Ιστορικού και τα Χρονικά Μπαμπού. Αν και υπάρχει διχογνωμία ως προς την ύπαρξη ή μη της συγκεκριμένης δυναστείας, υπάρχουν κάποιες αρχαιολογικές ενδείξεις ότι πιθανόν να υπήρξε. Ο ιστορικός Σιμά Κιαν (145-90 π.Χ.), ο οποίος έγραψε τα Αρχεία του Μεγάλου Ιστορικού και τα αποκαλούμενα Χρονικά Μπαμπού, χρονολογεί την ίδρυση της Δυναστείας Ξία 4.200 έτη πριν, χωρίς όμως αυτό να έχει επιβεβαιωθεί επιστημονικώς. Οι περισσότεροι αρχαιολόγοι συνδέουν τους Ξία με ανασκαφές στο Ερλιτού στην κεντρική κινεζική επαρχία Χενάν. Πρώιμα γραπτά σημάδια από αυτή την περίοδο που βρέθηκαν σε αγγεία και σε όστρακα θεωρείται ότι είναι πρόγονοι των σύγχρονων κινεζικών γραμμάτων. Με λίγα καθαρά αρχεία να ταιριάζουν με τα μαντικά οστά της εποχής της δυναστείας Σανγκ και τους χαρακτήρες από ορείχαλκο στα πλοιάρια της εποχής της δυναστείας των Τσου, η εποχή των Ξία παραμένει σχετικώς ένα μυστήριο. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η δυναστεία τερμάτισε το βίο της γύρω στο 1.600 π.Χ, συνεπεία της μάχης του Μινγκτιάο και της ήττας της από τη φυλή Σανγκ.

Το όνομα της δυναστείας των Σανγκ (1600-1046 π.Χ. περίπου) προέρχεται από την τοποθεσία όπου βρίσκονταν τα κτήματα των γενών των φυλάρχων του Σανγκ. Το κράτος Σανγκ κατείχε περιοχές της σημερινής επαρχίας Γιουνάν. Περιβαλλόταν από διάφορες μισοανεξάρτητες και υποταγμένες φυλές.Η κτηνοτροφία και η γεωργία αρχίζει να παίζει πιο σημαντικό ρόλο στην οικονομία της περιόδου. Πλατιά διάδοση αρχίζει να γνωρίζει η χρήση του ορείχαλκου για την κατασκευή όπλων και γεωργικών εργαλείων. Στην γεωργία αρχίζουν να χρησιμοποιούν προδρομικά την άρδευση, μεταλλικά εργαλεία και ζώα. Σημαντική είναι η ανάπτυξη και της βιοτεχνίας. Εμπορικές σχέσεις αναπτύσσονται με τους Ινδούς, νομαδικές και ημινομαδικές φυλές βόρεια (Σιβηρία) και δυτικά. Η κοινωνική διάρθρωση τους κράτους των Σανγκ ήταν πυραμιδοειδής: στην κορυφή βρισκόταν ο βασιλιάς-ο ανώτατος ιδιοκτήτης όλης της γης που είχε το κράτος και ταυτόχρονα ο ανώτατος στρατιωτικός αρχηγός και ανώτατος ιερέας: ήταν ο γιος του θεού Ουρανού. Ακολουθούσαν οι δουλοκτήτες, οι ελεύθεροι γεωργοί, και οι δούλοι. Η διάρθρωση του κράτους ήταν στρατιωτική: στρατιωτικοί διοικητές διαφόρων περιοχών. Οι αρχηγοί των υποτελών φυλών αποτελούσαν κι αυτοί τους αντιπροσώπους του κράτους των Σανγκ.

Η Κίνα από τον 5ο έως τον 3ο αι. π.Χ: η περίοδος από το 481 π.Χ. έως το 221 π.Χ. ονομάζεται των αντιμαχομένων βασιλείων ή Τσανγκό: τα πολλά βασίλεια που υπήρχαν στην Κίνα ήλθαν σε εμφύλια σύγκρουση μεταξύ τους και τελικά απόμειναν όχι περισσότερα από δέκα. Κατά την περίοδο αυτή αρχίζει να διαδίδεται η επεξεργασία του σιδήρου και των σχετικών εργαλείων. Η γεωργία συνιστά τη βάση της οικονομίας στην αρχαία Κίνα: σιτάρι, κεχρί και σόργο καλλιεργούνται στο Βορρά και ρύζι στο Νότο. Η αγροτική οικονομία στην Κίνα στηρίζεται στους ελεύθερους καλλιεργητές. Η οργωτή καλλιέργεια διαδίδεται στη χώρα άνισα και με αργούς ρυθμούς. Ανάπτυξη γνωρίζει και η μεταλλωρυχία η ο οποία βρίσκεται σε χέρια ιδιωτών. Ευρύνεται ο καταμερισμός της εργασίας: πλήθος βιοτεχνικών ειδικοτήτων αναπτύσσονται και σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε βασίλεια με μεγαλύτερη βιοτεχνική εξειδίκευση και ανάλογες επιδόσεις, όπως η υφαντουργία στο βασίλειο του Τσι, το οποίο φημιζόταν για τα μεταξωτά και λινά υφάσματά του. Συνακόλουθα αναπτύσσεται και το εμπόριο μεταξύ των κινεζικών βασιλείων και των βασιλείων και των διαφόρων φυλών. Από τις τελευταίες προμηθεύονταν δούλους, άλογα, κερασφόρα ζώα, πρόβατα, τομάρια, μαλλί, χρώματα, πολύτιμα μέταλλα και μαργαριτάρια. Η άνοδος της κοινωνικής σημασίας και του ρόλου των εμπόρων στην κοινωνική και πολιτική ζωή των βασιλείων αρχίζει να γίνεται αισθητή την περίοδο αυτή: στο βασίλειο Βέι ο έμπορος Μπάι Γούι (4ος αι.π.Χ.) έγινε σημαντικός αξιωματούχος και ο έμπορος αλόγων Λιούι μπου Βέι (3ος αι. π.Χ.) έγινε αρχισύμβουλος στο βασίλειο Τσιν. Το προηγούμενο σύστημα της κληρονομικής διαδοχής στα αξιώματα κλονίζεται. Εμπόδια στην ανάπτυξη του εμπορίου ήταν η ποικιλία νομισματικών συστημάτων και μέτρων και σταθμών αλλά και η πληθώρα τελωνειακών σταθμών. Η γιγάντωση των αστικών κέντρων είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό της περιόδου: πόλεις με δέκα χιλιάδες κατοίκους πολλαπλασιάζονται αν και στην αρχαιότητα οι πόλεις δεν υπερέβαιναν τις τρεις χιλιάδες κατοίκους. Η φορολόγηση των φυσικών προσώπων μεταβάλλεται: πριν ήταν η κοινότητα στο σύνολό της ενώ πλέον είναι η κάθε οικογένεια χωριστά. Θεσπίζεται ο έγγειος φόρος, δηλαδή το ποσοστό επί της σοδειάς και καταβαλλόταν σε γέννημα. Εμπόδια στην ανάπτυξη του εμπορίου ήταν η ποικιλία νομισματικών συστημάτων και μέτρων και σταθμών αλλά και η πληθώρα τελωνειακών σταθμών.

Τις κοινωνικές αντιθέσεις αντικατόπτριζαν τα θρησκευτικοφιλοσοφικά ρεύματα της περιόδου: ο Ταοϊσμός και ο θεμελιωτής του, ο Λάο Τσε αν και δεν κρύβει τη συμπάθειά του στις λαϊκές μάζες και αποδοκιμάζει την αυθαιρεσία της αριστοκρατίας, προβάλλει μια «παθητική διαμαρτυρία της γεωργικής κοινότητας» και την «απραξία», την καρτερική συμμόρφωση με τους ρυθμούς του Τάο[20]. Από την περίοδο αυτή διασώζονται και τα ποιήματα του Κου Γουάν, σημαντικής μορφής της αρχαίας κινεζικής ποίησης.

H Κίνα από τα μέσα του 1ου αι.π.Χ. έως τον 2ο αι. μ.Χ: στο κράτος των Χαν υπάρχουν δύο τάσεις στην εξωτερική πολιτική: η μία ήταν υπέρμαχος των εκστρατειών και κατακτήσεων, ενώ η άλλη τις απέρριπτε από το φόβο εκδήλωσης εντός του κράτους αντιπερισπασμών. Κατά κύριο λόγο η εξωτερική πολιτική της δυναστείας των Χαν ήταν αμυντική. Η κυριότερη εκστρατεία που σημειώνεται είναι αυτή κατά των Ούννων (36 π.Χ), αλλά τελικά οι τελευταίοι θα αποκόψουν την πρόσβαση των Κινέζων προς τις δυτικές χώρες.Η εποχή Χαν σημαδεύεται από την όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων: η μεγάλη γαιοκτησία ενισχύεται ακόμα πιο πολύ σε βάρος της μικρής και μεσαίας ιδιοκτησίας. Υπό την προοπτική λαϊκής εξέγερσης τα φορολογικά βάρη μετριάζονταν. Καθώς είχαν ξεσπάσει και λαϊκές εξεγέρσεις στα τέλη του 1ου αι. π.χ. από εξαθλιωμένους γεωργούς και κρατικούς δούλους, η αυτοκρατορία γίνεται πιο μετριοπαθής: η συγκέντρωση γης και δούλων με το διάταγμα Αϊντί (6-1 π.Χ) περιοριζόταν. Όμως η εφαρμογή του ανεστάλη.

Το 8 μ.Χ. όμως, ο Oυάνγκ Μανγκ ανέρχεται στν θρόνο και εμπνεόμενος από τις κομφουκιανές απόψεις περί χρυσού αιώνος κατά το παρελθόν, οπότε απουσίαζε ο πλούτος και η φτώχεια, εξαγγέλλει την απαγόρευση αγοραπωλησίας γης και δούλων. Χωρίς να επιδιώκει την ανακατανομή της ιδιοκτησίας ήθελε να μη μετατραπούν σε ακτήμονες και δούλους οι ελεύθεροι γεωργοί της κοινότητας. Όμως το σύνολο των μέτρων που έλαβε ενίσχυσε την κρατική δουλοκτησία. Επιχείρησε να ελέγξει τους τόκους των δανείων και τις τιμές της αγοράς. Επίσης ενίσχυσε τα διάφορα κρατικά μονοπώλια. Υπό την κοινωνική πίεση επέτρεψε το δουλεμπόριο και τη δουλοκτησία που την υπερφορολόγησε. Η υπερφορολόγηση που επέβαλε εξυπηρετούσε τη χρηματοδότηση των πολέμων κατά των Ούννων και τον υπερτροφικό γραφειοκρατικό μηχανισμό, που σε συνδυασμό με την υποχρεωτική στράτευση εξαθλίωνε τις μάζες. Πράγματι πληθώρα λαϊκών κινημάτων εκδηλώνονται σαν αντίδραση σε όλα αυτά τα μέτρα, με πολλές ονομασίες. Τελικά σε μια από αυτές τις εξεγέρσεις ο Βανγκ Μανγκ σκοτώθηκε.

H Κίνα από τον 3ο αι. μ.Χ. έως τον 6ο αι. μ.Χ: μετά την πτώση των Χαν ακολούθησε περίοδος διάφορων διαδοχικών βασιλείων και δυναστειών τόσο στα βόρεια όσο και στα νότια της χώρας. Οι ιστορικοί την προσδιορίζουν ως Περίοδο των Έξι Δυναστειών. Η αυτοκρατορία κατατμήθηκε σε περιοχές διοικούμενες από ισχυρούς πρώην στρατηγούς των Χαν. Τα Τρία Βασίλεια κυριάρχησαν τον 3ο αι. (220-280): οι Γουέι, οι Σου και οι Γου. Από τα τρία αυτά ξεχώρισαν διάφορες δυναστικές φυσιογνωμίες: του κράτους Σου ο Τζούγκε Λιανγκ (181-234) που ξεχώρισε ως ήρωας της κινεζικής ιστορίας και λογοτεχνίας. Οι Γουέι αντάλλαξαν διπλωματικές επαφές με την Ιαπωνία. Τέλος οι Γου επικοινωνούσαν με περιοχές όπως η Ινδοκίνα και με βασίλεια στη σημερινή Καμπότζη και κεντρικό Βιετνάμ. Η δυναστεία Τζιν (265-420) καλύπτει μια περίοδο μερικής ενοποίησης. Η βόρεια Κίνα βρισκόταν υπό την εξουσία ηγεμόνων-φεουδαρχών οι οποίοι κυρίως ήταν αρχηγοί ξένων μειονοτήτων. Γνωστή ως Περίοδος των 16 κρατιδίων (304-439) οι ηγεμόνες στη βόρεια περιοχή εξουσίαζαν πλήθος αντιμαχόμενων κρατιδίων. Επί των Τζιν οι σχέσεις με την Ιαπωνία εμβαθύνονται: οι Κινέζοι μεταλαμπαδεύουν τεχνικές γνώσεις (κεραμική, ύφανση) και τον Κομφουκιανισμό δια των κειμένων του. Τότε και ο Βουδισμός έγινε γνωστός από τις Ινδίες στην Κίνα, ενώ απεσταλμένοι από τη Ρώμη έφτασαν στην αυλή των Τζιν. Διαφορετικές σειρές δυναστειών δεσπόζουν στην ιστορία της νότιας Κίνας: οι Νότιες Δυναστείες καλύπτουν το χρονικό διάστημα μεταξύ 420-589 μ.Χ.