MAΡΞΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

Στα μέσα του 19ου αιώνα η βιομηχανική επανάσταση εξαπλώθηκε με ιλιγγιώδεις ρυθμούς σε καινούριες περιοχές της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα που βρήκαν εφαρμογή στην μαζική παραγωγή συντελούν στην βιομηχανική ανάπτυξη. Έτσι δημιουργείται ένας νέος τρόπος οργάνωσης της ελεύθερης αγοράς ή αλλιώς καπιταλισμός(κεφαλαιοκρατικό σύστημα).

Το σύστημα αυτό στηρίχτηκε στην ιδεολογική βάση του οικονομικού φιλελευθερισμού, δηλαδή στην θεωρία ότι οι επιχειρηματίες έχουν δικαίωμα να πράττουν ότι κρίνουν αναγκαίο προκειμένου να κερδίζουν. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το ατομικό συμφέρον κρίνεται σημαντικότερο του κοινωνικού συμφέροντος.

Ο καπιταλισμός είναι το οικονομικό σύστημα στο πλαίσιο του οποίου το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής ζωής και κυρίως η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, όπως και οι επενδύσεις σε οικονομικά αγαθά, η παραγωγή, η κατανομή της, το εμπόριο και οι υπηρεσίες κατέχονται από ιδιώτες και στηρίζονται στην ιδιωτική πρωτοβουλία η οποία διεξάγεται στο πλαίσιο οικονομικού ανταγωνισμού με κυρίαρχο κίνητρο το κέρδος.

Η απόλυτη κυριαρχία της αστικής τάξης ήταν παράλληλη με την εξαθλίωση της εργατικής τάξης. Τα έντονα κοινωνικά προβλήματα οδήγησαν στην γέννηση νέων πολιτικών θεωριών που τόνιζαν την προτεραιότητα του κοινωνικού συμφέροντος έναντι του ατομικού και γι αυτό έγιναν γνωστές με τον όρο σοσιαλισμός. Εν αντίθεση με τον καπιταλισμό και τον οικονομικό φιλελευθερισμό, ο σοσιαλισμός είναι η θεωρία και το σύστημα κοινωνικής οργάνωσης όπου τα μέσα παραγωγής και κατανομής των αγαθών κατέχονται και ελέγχονται από κοινωνικές ομάδες ή το κράτος και όχι από ιδιώτες οπότε η ατομική ιδιοκτησία και η κατανομή του εισοδήματος υπόκεινται στον κοινωνικό έλεγχο.

Η σκέψη του Μαρξ, σε συνεργασία με του Ένγκελς, αποσκοπεί στην επεξεργασία ενός ενιαίου συστήματος φιλοσοφικών, οικονομικών και κοινωνικών ιδεών του κομμουνισμού. Για να μπορέσουμε να εντρυφήσουμε στα ιδεώδη του Μαρξ πρέπει να αποσαφηνίσουμε τις έννοιες προλεταριάτο και κομμουνισμός. Το προλεταριάτο είναι εκείνη η τάξη της κοινωνίας που εξασφαλίζει τη διατήρηση της στη ζωή αποκλειστικά και μόνο με την πώληση της εργασίας της και όχι από το εισόδημα οποιουδήποτε κεφαλαίου. Η ευημερία ή η δυστυχία του προλεταριάτου, η ζωή και ο θάνατος του, ολόκληρη η ύπαρξη του εξαρτώνται από την ζήτηση της εργασίας, και συνέπεια από την διαδοχή καλών και κακών περιόδων στην οικονομία. Κομμουνισμός είναι η διδασκαλία για τους όρους της απελευθέρωσης του προλεταριάτου. Σύμφωνα με τον Μαρξ το προλεταριάτο γεννήθηκε μέσα στην βιομηχανική επανάσταση και επηρέασε όλες τις πολιτισμένες χώρες του κόσμου. Η Βιομηχανική επανάσταση προήλθε από την ανακάλυψη σπουδαίων τεχνολογικών ευρημάτων όπως οι ατμομηχανές, των κλωστικών μηχανών κ.α. Πρόσβαση στην επένδυση των ακριβών αυτών μηχανημάτων είχαν μόνο οι μεγάλοι καπιταλιστές. Επειδή οι μηχανές αυτές μπορούσαν να παράγουν καλύτερα και φθηνότερα εμπορεύματα από εκείνα που έφτιαχναν οι εργάτες, έγιναν η αιτία να παραγκωνιστούν οι παλιοί εργάτες και να αλλάξει άρδην ο τρόπος παραγωγής. Κατ αυτόν τον τρόπο η βιομηχανία παραδόθηκε ολοκληρωτικά στα χέρια των μεγάλων καπιταλιστών, με αποτέλεσμα να χάσει την αξία της η μικρή ιδιοκτησία των εργατών(εργαλεία, αργαλειοί κ.τ.λ.)Έτσι λοιπόν εδραιώθηκε το εργοστασιακό σύστημα σε όλους τους κλάδους της βιομηχανίας.

Κατόπιν επιβλήθηκε ο καταμερισμός της εργασίας στο εργατικό δυναμικό και με την βοήθεια των μηχανών τα προϊόντα παράγονταν πιο γρήγορα και πιο φθηνά. Η εργατική τάξη εντάχθηκε στο εργοστασιακό σύστημα και πέρασε ολοκληρωτικά στην εξουσία των μεγάλων καπιταλιστών χάνοντας την ανεξαρτησία τους. Συμφώνα με τον Μαρξ αυτά τα γεγονότα συναίνεσαν στην καταστροφή της μεσαίας τάξης και στην δημιουργία της αστικής τάξης και του προλεταριάτου μόνο. Η αστική τάξη περιελάμβανε τους μεγάλους καπιταλιστές οι όποιοι έλεγχαν όλα τα κοινωνικά μέσα παραγωγής και όλες τις πρώτες ύλες και τα εργαλεία που ήταν απαραίτητα για την κατασκευή των μέσων αυτών. Οι αστοί παράλληλα ήταν εκείνοι οι όποιοι εκμεταλλεύονταν την μισθωτή εργασία. Από την άλλη πλευρά υπήρχε το προλεταριάτο που απαρτιζόταν από εργάτες που πωλούσε στην αστική τάξη την εργασία του έναντι αμοιβής συνήθως πενιχρής. Οι μισθωτοί εργάτες δεν μπορούσαν να έχουν κανένα έλεγχο στα μέσα παραγωγής.

Ο Καρλ Μαρξ αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες των τελευταίων αιώνων που κατάφερε να επηρεάσει την διανόηση του 19ου αιώνα στον τομέα της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας της οικονομίας αλλά και της ιστορίας. Η εργατική τάξη της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής χρωστάει πολλά στον ίδιο αλλά και στο πνευματικό έργο του. Με αρωγό το κριτικό του μάτι ο Καρλ Μαρξ διαπίστωσε ότι ολόκληρη η Ιστορία της ανθρωπότητας υπήρξε ιστορία ταξικών αγώνων. Η κοινωνίες ανέκαθεν χωρίζονταν σε τάξεις κυρίαρχες και κυριαρχούμενες. Κεντρικός άξονας που περιστρέφεται όλο το έργο του Καρλ Μαρξ είναι η βάση για την πολιτική και πνευματική ιστορία της κάθε εποχής είναι η οικονομική παραγωγή και κατά συνέπεια η διάρθρωση της κοινωνίας που απορρέει απ’ αυτήν. Στην παρούσα εργασία αναφερόμαστε στην πολιτική και ιδεολογική ατμόσφαιρα που υπήρχε στην Ευρώπη τον 19ο αιώνα και ιδιαίτερα μετά την βιομηχανική επανάσταση όπου διαμορφώθηκε και επικράτησε το κεφαλαιοκρατικό σύστημα στην οικονομία και κατ’ επέκταση στις εργαζόμενες τάξεις όπου βρήκαν πρόσφορο έδαφος οι σοσιαλιστικές θεωρίες. Επίσης θα αναφερθούμε στο βασικό περιεχόμενο της μαρξιστικής θεωρίας, την θεωρία της πάλης των τάξεων και την επαναστατική διαδικασία, μέσω της οποίας η κοινωνία θα γίνει αταξική. .

Στις βιομηχανικές χώρες οι αστοί διεκδίκησαν με επιτυχία την πολιτική εξουσία και πήραν τα σκήπτρα και τα προνόμια από τους από τους αριστοκράτες και τους ευγενείς. Η διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις είναι συνώνυμη με την διαρκή σύγκρουση των συμφερόντων τους, «Η πάλη των τάξεων».Κοινός στόχος όλων ήταν να κατακτήσουν τον έλεγχο των μέσων παραγωγής. Αργότερα επικράτησε ο ελεύθερος ανταγωνισμός, δηλαδή το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται οποιοσδήποτε όποιον κλάδο της βιομηχανίας επιθυμούσε αρκεί να διέθετε τα απαραίτητα κεφάλαια. Πολλοί καπιταλιστές ασχολήθηκαν με την βιομηχανία με αποτέλεσμα την μαζική παραγωγή περισσότερων προϊόντων απ όσα μπορούσαν να πουληθούν Αυτή η εμπορική κρίση είχε ως αποτέλεσμα την χρεοκοπία εργοστασίων και την ανεργία του εργατικού δυναμικού. Συμφώνα με τον Μαρξ αυτό το φαινόμενο επαναλαμβάνεται κάθε πέντε με επτά έτη και το ονομάζει καπιταλιστική κρίση.

Ο Μαρξ είχε προβλέψει τις καταστροφικές διαστάσεις του ανταγωνισμού της αστικής τάξης η οποία οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια την κοινωνία στην εκμετάλλευση αλλά και την ηθική κατάπτωση. Αυτή η κρίση έγινε αιτία να συρρικνωθούν αριθμητικά οι καπιταλιστές και να αυξηθεί το προλεταριάτο το όποιο θα συνειδητοποιούσε την καταπίεση που του ασκούσε η αστική τάξη αλλά και την δύναμη που είχε λόγω αριθμητικής υπεροχής. Η διαδικασία αυτή οδηγεί σε σύγκρουση από την οποία θα βγουν νικητές οι προλετάριοι σύμφωνα με την μαρξιστική θεωρία. Η τάξη που τελικά κατορθώνει να πάρει στα χέρια της τα μέσα παραγωγής είναι εκείνη που κυριαρχεί και που διαμορφώνει την κοινωνική υπερδομή (την ιδεολογία, την ηθική αλλά και το θεσμικό πλαίσιο), με τέτοιο τρόπο ώστε να συντηρεί την κυριαρχία της.

Ο Μαρξ θεώρει ότι η ανώτερη μορφή ταξικής πάλης είναι ο πολιτικός αγώνας, δηλαδή η πάλη εναντίον της τάξης των εκμεταλλευτών. Το ανώτερο στάδιο του πολιτικού αγώνα είναι η κοινωνική προλεταριακή επανάσταση που έχει ως αποστολή να αντικαταστήσει τις παλιές παραγωγικές σχέσεις με καινούριες, να καταργήσει την ατομική ιδιοκτησία και να την αντικαταστήσει από την κοινή χρήση των μέσων παραγωγής και την κοινοκτημοσύνη των αγαθών, δηλαδή διανομή όλων των παραγόμενων προσόντων με βάση κοινή συμφωνία. Η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι κατά τον Μαρξ ο πιο σύντομος και πιο αποτελεσματικός τρόπος για να επιτευχθεί ο μετασχηματισμός ολόκληρης της κοινωνίας. Το αίτημα για την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας αποτελεί την βασική διεκδίκηση του κουμμουνιστικού κινήματος. Στην θέση της ατομικής ιδιοκτησίας θα υπάρχει συλλογική διαχείριση με μορφή εθελοντικά συνεταιριστική η κρατική τις λεγόμενες κολεκτίβες.

Αυτή η κοινωνία θα είναι μεταβατική και θα υπόκειται στον έλεγχο της εργατικής τάξης, η δικτατορία της αστικής τάξης θα αντικατασταθεί με την δικτατορία του προλεταριάτου. Με την βίαιη καταστολή της αστικής τάξης θα πάψουν και οι ταξικές αντιθέσεις και το προλεταριάτο δεν θα είναι κυρίαρχη τάξη αλλά θα υπόκειται σε μια κοινωνία αταξική στην οποία θα σταματήσει η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Στην νέα τάξη πραγμάτων η ανάπτυξη του κάθε ατόμου θα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων. Ιδανικά λοιπόν δεν θα υφίσταται η ταξική καταπίεση και η οικονομική παραγωγή θα μεγιστοποιηθεί, θα υπάρχει αφθονία αγαθών και θα επικρατήσει παγκόσμια αρμονία επειδή οι πόροι από τα παραγόμενα αγαθά θα κατανέμονται όπως πρέπει και η φτώχεια δεν θα υπάρχει πια. Στην κουμουνιστική κοινωνία η εργασία δεν θα είναι μια καταπιεστική ανάγκη αλλά μια ευκαιρία για ν αναπτύξει ο άνθρωπος τις δημιουργικές του ικανότητες και δεν θα διαχωρίζεται από τον ελεύθερο χρόνο.